Zaburzenia integracji sensorycznej - objawy, przyczyny, terapia

Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej niektórzy postrzegają jako niegrzeczne. Tymczasem ich „złe zachowanie” wynika z niewłaściwej obróbki informacji, w której mózg się... trochę pogubił. Bywa też, że takie dzieci są uważane „dziwne”, ponieważ nie chcą lepić z plasteliny, nie chcą chodzić boso, nie dają się czesać. Również przez to, że unikają kontaktu z niektórymi kształtami, fakturami, przedmiotami, wolniej się rozwijają. Przy zaburzeniach integracji sensorycznej wskazana jest odpowiednia terapia, jednak pierwszym krokiem jest diagnoza takich zaburzeń. 

Spis treści:

1. Zaburzenia integracji sensorycznej - co to jest?
2. Nadwrażliwość i podwrażliwość sensoryczna
3. Zaburzenia czucia głębokiego
4. Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka  
5. Inne objawy zaburzeń integracji sensorycznej
6. Zaburzenia integracji sensorycznej – przyczyny
7. Zaburzenia integracji sensorycznej u dorosłych
8. Zaburzenia integracji sensorycznej - test

Zaburzenia integracji sensorycznej - co to?

Zaburzenia integracji sensorycznej to nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu nerwowego dziecka lub osoby dorosłej, przejawiają się one reakcją, która jest nieadekwatna do sytuacji, w której się znajduje. Zaburzenia SI nie wynikają z wad narządu słuchu czy wzroku, ale niewłaściwej organizacji bodźców przez układ nerwowy.

Te dysfunkcje mogą wystąpić u dzieci zdrowych (w normie intelektualnej), ale też u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną lub ruchową, autyzmem, mózgowym porażeniem dziecięcym. Nasilenie objawów może być różne. Pierwsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej można zauważyć już u niemowląt – występuje wtedy płaczliwość u dziecka, niepokój, a także problemy z ssaniem. Gdy takie zaburzenia zostaną zdiagnozowane - terapeuta opracowuje program zajęć i odpowiednich ćwiczeń.

Nadwrażliwość i podwrażliwość sensoryczna

• Nadwrażliwość - występuje, gdy próg pobudliwości jest obniżony. Do pobudzenia potrzebna jest wtedy niewielka siła i liczba bodźców. Nadwrażliwość sensoryczna prowadzi do unikania bodźców.

• Podwrażliwość - jest wtedy, gdy próg pobudliwości jest podwyższony. Potrzebna jest znacznie większa siła i liczba działających bodźców. Podwrażliwość polega więc na poszukiwaniu bodźców.

Zaburzenia czucia głębokiego

Czucie głębokie (kinestezja) polega na odczuwaniu poszczególnych elementów ciała w przestrzeni, a także względem siebie. Zaburzenia czucia głębokiego przejawiają się zazwyczaj w trudnościach w koordynacji ruchowej - występuje wtedy  brak płynności ruchów, niezgrabność w poruszaniu się. Zaburzenia czucia głębokiego mogą doprowadzić do wykluczenia społecznego dziecka, a także trudności w rozwoju.

Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka

Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej to: 

1. Nadwrażliwość na dotyk. Dziecko odczuwa dotyk jako bardzo silny, drażni je nawet lekkie chuchnięcie. Kąpiel, nakładanie ubrań, drapiąca metka potrafią być dla niego nie do zniesienia.
2. Niewrażliwość na dotyk. Dziecko może być też niewrażliwe na dotyk i ciągle poszukiwać bardzo silnych wrażeń: rzucać się na podłogę, zderzać z kolegami itd. Może też nie odczuwać zimna, gorąca, wilgoci. 
3. Nadwrażliwość słuchowa. Tak, jak dziecko może zbyt silnie reagować na dotyk, tak również bodźce słuchowe mogą być dla niego trudne do zniesienia, np. gwizd, huk pękającego balonu. 
4. Niechęć do huśtawki. Zaburzenia w układzie przedsionkowym dziecka powodują zaburzenia równowagi. To dlatego nawet widok huśtających się dzieci jest dla niego trudny do zniesienia. Nie ma mowy, aby takie dziecko samo usiadło na huśtawce i zaczęło się bujać. 
5. Zaburzenia równowagi. Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej może być bardzo niezdarne, nie trafiać w drzwi, źle szacować odległość, potykać się o własne nogi. Zachowuje się tak, jakby nie czuło własnego ciała. 
6. Kłopoty z poruszaniem się. Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą zacząć chodzić później niż ich rówieśnicy. Kiedy się nauczą, bywa, że są niezdarne, mało sprawne manualnie. 
7. Poszukiwanie silnych wrażeń. Dziecko może też poszukiwać silnych wrażeń, żeby się w ten sposób „dostymulować”. Wtedy non-stop będzie chciało kręcić się na karuzeli, huśtać na huśtawce, tarzać, rzucać, skakać, uderzać, itd. 
8. Trudności z mówieniem. Dziecko może mieć problem z płynnością mowy, wymawianiem niektórych głosek lub poprawnym budowaniem zdań. 
9. Unikanie bliskości. Dziecko jest nieposłuszne, ucieka, unika dorosłych, nie chce się przytulać. 
10. Mała sprawność manualna. Dziecku sprawiają problemy proste czynności: odkręcenie kranu, zapięcie guzików, utrzymanie ołówka, zakręcenie butelki itd. 

Inne objawy zaburzeń integracji sensorycznej

Objawy wymienione w infografice oczywiście nie wyczerpują tematu zaburzeń integracji sensorycznej. To tylko te najbardziej „książkowe”. Rodzic powinien też zwrócić uwagę, gdy jego dziecko: 

• ma trudności z samodzielnym żuciem i przełykaniem
• ​woli papkowatą konsystencję pokarmów
• ma trudności z dłuższym utrzymaniem głowy w pozycji pionowej - podpiera ją ręką, kładzie głowę
• jest niespokojne, płaczliwe, nadwrażliwe emocjonalnie, z trudnością zasypia
• źle znosi czynności higieniczne: obcinanie paznokci, czesanie, ścinanie włosków, czyszczenie uszu, mycie twarzy, smarowanie kremem
• czuje się zagubione w nowym miejscu, dużo czasu zajmuje mu zdobycie orientacji
• nie ma dominacji jednej ręki, z trudnością posługuje się nożyczkami, słabo rysuje po śladzie.

Zaburzenia integracji sensorycznej – przyczyny

Przyczyn zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka jest wiele. Do czynników sprzyjających występowaniu zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka zaliczamy:

• różnego rodzaju nieprawidłowości, np. wady słuchu, wzroku
• picie alkoholu przez kobietę w ciąży oraz palenie papierosów
• przyjmowanie przez kobietę w ciąży niektórych leków
• choroby zakaźne w ciąży
• przedwczesny poród
• rodzenie przez cesarskie cięcie
• komplikacje w czasie porodu, np. niedotlenienie dziecka
• ograniczone interakcje dziecka w rówieśnikami.

Zaburzenia integracji sensorycznej u dorosłych

Z zaburzeń przetwarzania sensorycznego się nie wyrasta, dorośli również się z nimi borykają. Mogą one być niezdiagnozowane w dzieciństwie, a co za tym idzie – niepoddawane terapii. Nie zmienia to jednaka faktu, że wpływają one na życie dorosłego człowieka. Wraz z wiekiem zaburzenia integracji sensorycznej mogą jedynie ewoluować i przybierać inną formę (np. problemy z wykonywaniem ćwiczeń ruchowych, poruszaniem się, a także orientacją w terenie). Jeśli osoba dorosła w dzieciństwie nie miała zdiagnozowanych zaburzeń integracji sensorycznej i nie była ich świadoma – często zdarza się, że „wypracowała” już sobie własne metody funkcjonowania, jednak jakość życia takich ludzi często jest obniżona. Dla osób dorosłych z zaburzeniami integracji sensorycznej także prowadzone są odpowiednie terapie i ćwiczenia.

Zaburzenia integracji sensorycznej - test

Żeby rozpoznać zaburzenia integracji sensorycznej, należy przeprowadzić diagnozę, którą wykonuje specjalista na podstawie obserwacji dziecka podczas zabawy, rozmowy z rodzicami, a także analizie odpowiednich kwestionariuszy lub testów wypełnionych przez dziecko. Jednak wcześniej w zorientowaniu się, czy maluch ma zaburzenia integracji sensorycznej – rodzicowi mogą pomóc testy, które można znaleźć w Internecie. Jest to zbiór pytań o zachowania dziecka. Odpowiedzi mogą nakierować rodzica, czy dziecko boryka się z zaburzeniami integracji sensorycznej. Taki test znajdziesz tutaj.

Zobacz także: 

• Zaburzenia integracji sensorycznej – wyjaśnia Dorota Zawadzka
• Integracja sensoryczna – wszystko, co musisz wiedzieć
• Jak postępować z dzieckiem, które ma zaburzenia SI