Aby zmysły pomogły emocjom, czyli co to jest samoregulacja?

Samoregulacja (self-reg) to zdolność do samodzielnego dostosowania i kontrolowania poziomu energii, emocji, zachowania i uwagi. Dla niektórych, jak sądzę, mogłaby to być definicja „grzecznego” dziecka, prawda? W każdym razie to na pewno bardzo przydatne narzędzie – i to zarówno dla dzieci, jak i dorosłych!

Właściwa samoregulacja oznacza, że dostosowujemy i kontrolujemy nasze zachowania w sposób społecznie akceptowalny. Oczywiście część tzw. złych zachowań i niegrzeczności dziecka wynika po prostu z jego... braku wiedzy o tym, co zrobić i jak się zachować w konkretnej sytuacji. Dobra wiadomość zatem brzmi – samoregulację możemy u malca rozwijać i doskonalić. Nieco gorsza jest taka, że potrzeba na to naszego (waszego i dziecka) czasu oraz zaangażowania.

 

Jak wspierać umiejętność samoregulacji u dziecka?

Oprócz czasu i zaangażowania dorosłego, niezbędna jest też wiedza o tym, jak wspierać rozwój samoregulacji u dziecka. Podpowiadam, co można i warto robić. 
12-18 miesięcy to czas, kiedy dzieci stają się świadome społecznych potrzeb i rozwijają zdolność do zmiany swojego zachowania na prośbę ze strony rodzica. W większości przypadków ten wczesny krok w samokontroli wymaga, aby osoba dorosła była w pobliżu i kierowała ich zachowaniem. 
W wieku 2 lat, zdolność ta poprawia się do poziomu, w którym dzieci zaczynają rozwijać samokontrolę oraz zdolność do przestrzegania zasad zachowania częściej, nawet gdy nie są w towarzystwie dorosłych.
W wieku 3 lat większość dzieci może uogólniać wcześniej poznane i stosowane strategie samoregulacji. Innymi słowy, dzieci będą postępować w sposób, który odzwierciedla, jak ich zdaniem mama lub tata chciałby, aby zachowywały się w różnych sytuacjach.


Procesy związane z samoregulacją można podzielić na trzy obszary: regulację sensoryczną, regulację emocjonalną i regulację poznawczą.

1. Regulacja sensoryczna: Pozwala dzieciom utrzymać odpowiedni poziom koncentracji uwagi, aby odpowiednio reagować w różnych środowiskach na bodźce sensoryczne, zmysłowe.
2. Regulacja emocjonalna: Pozwala dzieciom reagować na zasady społeczne okazywaniem emocji poprzez inicjowanie, hamowanie lub zmianę zachowania w danej sytuacji, tak aby było ono akceptowane społecznie.
3. Regulacja poznawcza: Pozwala dzieciom na wykorzystanie zdobytej wcześniej wiedzy i doświadczeń do rozwiązywania problemów i związanych z nimi zdolności, w celu skupiania uwagi i wytrwałości w zadaniach.

Dlaczego samoregulacja jest ważna?

Umiejętność samoregulacji jest powiązana z tym, jak dzieci radzą sobie z wyzwaniami życiowymi. Dzięki self-reg maluchy są w stanie lepiej reagować na trudne i stresujące wydarzenia. Pomaga zmniejszyć wpływ ciągłego stresu, mogącego w szczególnych sytuacjach przyczynić się do problemów ze zdrowiem psychicznym.

Jak stwierdzić, czy dziecko ma problemy z samoregulacją? 

• Nie reaguje lub reaguje niewystarczająco na pewne sygnały (nie zauważa, że zostało wywołane po imieniu, dotykane, ma wysoki próg bólu).
• Bywa ospałe, apatyczne; wydaje się być we „własnym świecie”.
• Ma trudności z regulowaniem własnych zachowań i emocji; pojawiają się częste napady złości, impulsywne zachowania, maluch łatwo się frustruje lub jest przesadnie ugodowy.
• Napady złości trwają długo i są częste.
• Dziecko łatwo się rozprasza, wykazuje słabą uwagę i koncentrację.
• Ma zaburzenia snu.
• Uwielbia ruch. Wyszukuje intensywne zabawy (ciągłe wirowanie, bieganie, skakanie, rozbijanie się o przedmioty czy ludzi).
• Ma problemy komunikacyjne i niskie umiejętności społeczne.
• Woli bawić się na własną rękę, ma trudności z zabawą z innymi.
• Ma trudności z akceptowaniem zmiany zasad, otoczenia, rutyny domowej lub przechodzeniem z jednej czynności do kolejnej. 
• Ma trudności z kontaktami z rówieśnikami i podtrzymywaniem przyjaźni.
• Wydaje się mniej „dojrzałe” niż dzieci w tym samym wieku.
• Ma ścisłe i ograniczone nawyki żywieniowe lub jest wybredne.

Co można zrobić, aby poprawić samoregulację?

Stosujcie różne strategie i metody: próbujcie i doskonalcie różne strategie zarządzania, ponieważ nie wszystkie metody działają na każde dziecko. Szczególnie polecam zwrócić uwagę na te trzy kwestie:

1. Przetwarzanie sensoryczne: Tu konieczna jest pomoc w stymulacji sensoryczną poprzez pracę z terapeutą. 
2. Odgrywanie ról: Zabawa jako sposób na naukę możliwych scenariuszy, aby nauczyć odpowiednich sposobów działania i interakcji.
3. Poprawa języka i komunikacji. Zwróćcie uwagę, czy precyzyjnie formułujecie komunikaty do dziecka? Czy ono na pewno rozumie, czego od niego się oczekuje? 

Jakie działania mogą przyczynić się do poprawy samoregulacji?

• Dieta sensoryczna, zapewniająca zwrotne informacje sensoryczne dla organizmu. Polega na wykonywaniu różnych czynności ruchowych, których celem jest właśnie poprawa funkcjonowania zmysłów dziecka. 
• Ćwiczenia siłowe z rodzicami.
• Spacer zwierząt (naśladowanie sposobu poruszania się różnych zwierząt).
• Trampolina, rower.
• Huśtawki. 
• Przytulasy, łapanie i podnoszenie, basen z poduszkami lub kulkami.
• Zabawki do żucia (gryzaki).

Poza tymi pomysłami, polecam waszej uwadze również: 
Umiejętności złożone: zadania, które mają zdefiniowany punkt początkowy i końcowy, takie jak łamigłówki, zabawy budowlane, labirynty i kropka do kropki, sortowanie, organizowanie i kategoryzowanie działań.
Tablica aktywności: umożliwia dziecku zobaczenie i zrozumienie, co będzie dalej. 
Harmonogramy: pomagają organizować i planować zabawy i ćwiczenia z wyprzedzeniem.
Czasomierze: pomagają w przechodzeniu pomiędzy zadaniami, pokazują dziecku, jak długo i kiedy będzie trzeba wykonać kolejną czynność. Zegary pozwalają nam również wstępnie ostrzec dziecko, gdy ulubiona działalność dobiega końca.
Umiejętności takie, jak koncentracja, dzielenie się i gotowość na zmianę można rozwijać. Dzięki temu dziecko może przejść od zależności wobec innych do samodzielnego decydowania i stanowienia o sobie. A przecież właśnie o to chodzi w wychowaniu!

Artykuł powstał z udziałem marki KINDER Niespodzianka