Cykl lekcji języka polskiego poświęconych omawianiu powieści Stefana Żeromskiego, zwykle otwiera wyjaśnienie, co oznacza „syzyfowa praca”. I trudno się dziwić, ponieważ nie rozumiejąc znaczenia tego frazeologizmu, uczniowie mają kłopot z interpretacją całej powieści. Warto pamiętać, że pojęcie „syzyfowej pracy” znane było na długo przed powstaniem książki. Używane jest również we współczesnej polszczyźnie.
Aby zrozumieć, czym jest „syzyfowa praca”, należy przypomnieć sobie perypetie mitologicznego Syzyfa. Nieszczęśnika, którego po śmierci spotkała sroga kara. Syzyf pokutował, wtaczając ciężki głaz pod górę, a kiedy już zbliżał się do szczytu – kamień staczał się i Syzyf musiał zaczynać pracę od nowa.
Za co bogowie skazali Syzyfa na te męki? Różne źródła wskazują na rozmaite przewinienia tego „najchytrzejszego z ludzi”. Między innymi, Syzyf miał zasłużyć na gniew bogów za zdradzanie boskich sekretów i wykradanie im ambrozji. Przypisuje mu się także zakucie w kajdany Hadesa, boga śmierci – wskutek czego nikt na świecie nie mógł umrzeć. Są też starożytne podania, według których Syzyf był bogiem słońca. Głaz, który nieustannie wtacza, to tarcza słońca, a wzgórze to nieboskłon.
Jedno jest pewne: praca Syzyfa była niekończącą się męką. I nie wiadomo: czy większy ból sprawiało fizyczne wycieńczenie czy świadomość, że kiedy głaz z hukiem stacza się ze skały – cały trud idzie na marne.
Od czasów Syzyfa, jego trud wykorzystuje się jako metaforę bezskutecznych wysiłków.
Co może być współczesnym, codziennym przykładem syzyfowych prac:
Przykłady syzyfowych prac można mnożyć. Sięgając po rozmaite sytuacje – począwszy od tych zabawnych (np. zjedzenie wszystkich czekolad w fabryce czekolady), aż po wyjątkowo trudne (np. walka z nieuleczalną chorobą).
Tytuł dzieła literackiego nigdy nie jest dziełem przypadku. Wręcz przeciwnie. „Syzyfowe prace” nie są tu wyjątkiem. Można powiedzieć, że nad tytułem tej powieści nauczyciele i uczniowie pochylają się dłużej niż nad innymi. Ma to związek ze znaczeniem frazeologizmu syzyfowe prace, które jest bardzo ważne z kilku powodów:
Tytuł powieści najczęściej wyjaśnia się jako odniesienie do rusyfikacji w czasach zaborów. Usilne działania zaborców, by wyplenić polskość okazały się trudne i bezskuteczne jak praca Syzyfa. Jest jednak i drugie znaczenie tytułu „Syzyfowych prac”. Opieranie się rusyfikacji było dla polskiej młodzieży wyzwaniem trudnym i wymagającym zaczynania wciąż od początku. W tym rozumieniu Syzyfami byli tacy bohaterowie „Syzyfowych prac” jak Marcin Borowicz czy Bernard Zygier.
Źródła:
S. Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa 2007
Z. Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa 2003
S. Żeromski: Syzyfowe prace. Opr. J. Paszek, Katowice 2007
Zobacz także:
Pamiętasz swoją ulubioną panią z przedszkola? A może łatwiej będzie ci przypomnieć sobie wyjątkowo dobrego nauczyciela z podstawówki lub szkoły średniej? Podczas spotkania po latach ze znajomymi z klasy być może zdania na temat cech dobrego nauczyciela będą podzielone i prawdopodobnie każdy uzasadni swoją opinię o idealnym pedagogu w oparciu o indywidualne doświadczenia lub doświadczenia z nauczycielami swoich dzieci. Umiejętności dobrego nauczyciela? Mają znaczenie! O tym, jak wiele zależy od wychowawców i pedagogów uczących poszczególnych przedmiotów, mógł się przekonać każdy z nas. To nauczyciel może sprawić, że uczeń pokocha lub znienawidzi polski, matematykę, biologię, fizykę, itd. To w dużej mierze nauczyciele czynią ze szkoły miejsce przyjazne lub takie, w którym – jak określił to F. Schulz von Thun – tylko „oddziela się ziarna od plew”. A zatem: jakie cechy powinien mieć dobry nauczyciel? Po pierwsze: szacunek Dobry nauczyciel to taki, który darzy swych uczniów szacunkiem. Tak właśnie uważał Janusz Korczak i choć od jego śmierci minie wkrótce 80 lat, trudno uznać szacunek do ucznia za zbędną cechę pedagogów XXI wieku. Postawa agresywna, ignorowanie potrzeb dziecka, ośmieszanie – to cechy człowieka, który nigdy nie będzie dobrym nauczycielem. Ponieważ bez szacunku nie może być mowy o życzliwości ani empatii . Talent pedagogiczny Idealny nauczyciel może mieć wiele pasji i talentów, ale praca w szkole to coś, z czym radzi sobie najlepiej. Umie uczyć lepiej niż: gotować, rysować, pisać kryminały czy jeździć konno, itd. Potrafi przekazywać wiedzę dużo lepiej niż szusować na stokach narciarskich czy uprawiać ogródek. W dodatku czuje potrzebę szlifowania swego talentu (tak jak artysta, który nie spoczywa na laurach a wciąż dąży do doskonałości). Wiedza merytoryczna Niby oczywiste,...
Małe dziewczynki nie wierzą w siebie, ograniczają swoje aktywności i nie rozwijają zainteresowań. Od małego wmawia się im, że są mniej inteligentne od chłopców i muszą więcej pracować, choć i tak nie osiągną tak dobrych wyników w szkole i w pracy jak płeć przeciwna. Szokujący raport „Przyszłość dla dziewczynek” to obowiązkowy temat do przemyśleń dla rodziców – nie tylko córek! Głupie i brzydkie – dlaczego robimy to naszym córkom? Tak skandaliczne przekonania wtłacza się dziewczynkom do głów już od maleńkości. Robią to rodzice, rówieśnicy i szkoła. Nieważne, że często nieświadomie – skutki i tak najboleśniej odczuwają (i będą odczuwać w przyszłości) nasze córki. Co polskie dziewczynki myślą same o sobie? Wychowywane wśród stereotypów sądzą, że są mniej inteligentne od chłopców, muszą się bardziej starać i więcej uczyć, powinny być zawsze przygotowane do lekcji, pilne i obowiązkowe (w przeciwieństwie do chłopców, którym bardziej się pobłaża). W stereotyp przypisujący „wrodzoną” inteligencję chłopcom wierzą już 6-latki – wynika z raportu „Przyszłość dla dziewczynek” Fundacji „Kosmos dla dziewczynek”. „Grzeczna” dziewczynka jest spokojna i posłuszna, nie okazuje emocji, na wszystko reaguje w wyważony sposób (nawet gdy dzieje jej się krzywda). Dziewczynki powinny być też wszechstronne i perfekcyjne we wszystkim, co robią. Nauki ścisłe nie są dla nich, to domena chłopców. Najlepiej jak one skupią się na swoim wyglądzie, a gdy już to robią, okazuje się, że i tak daleko im do niedoścignionego „ideału”. Dziewczynki się odchudzają, stroją i ukrywają „niedoskonałości”. Już 10-latki zaczynają postrzegać się jako zbyt grube! Krzywdzące stereotypy podtrzymują sami rodzice. Bystry łobuziak...
