Fałszywe, nadinterpretowane, przeinaczone, wyrwane z kontekstu informacje, czyli tak zwane półprawdy. Jak rozpoznać fake newsy? Współcześnie, w czasach powszechnego dostępu do mediów społecznościowych, są one potężnym narzędziem wpływu i manipulacji. Kreują opinię społeczną, dzielą rodziny i społeczeństwa, tworzą alternatywną rzeczywistość.
Co to jest fake news?
Przetłumaczone na język polski pojęcie fake news oznacza fałszywą wiadomość i dobrze oddaje charakter tego zjawiska. To nieprawdziwa lub częściowo nieprawdziwa, podkoloryzowana, a czasem zniekształcona informacja, której zadaniem jest celowe wprowadzenie odbiorcy w błąd. Intencją takich informacji jest doprowadzenie do sytuacji, kiedy nie wiemy, komu mamy ufać ani kto mówi prawdę. Bardzo często fake news odwołuje się do naszych emocji i ważnych wartości takich jak zdrowie czy rodzina. W ten sposób łatwiej nas zmanipulować.
Co jest celem fake newsów?
Głównym celem fake news jest pozyskanie korzyści finansowych, prestiżowych, politycznych, propagandowych poprzez wywołanie określonego zachowania, czy też stanu emocjonalnego u odbiorców. Co to oznacza w praktyce? W efekcie rozpowszechnienia nieprawdziwych, przeinaczonych informacji dochodzi radykalizacji poglądów i podziału społecznego, a nawet pojawiania się uprzedzeń wywołanych strachem.
Najczęściej pojawiające się fake newsy dotyczą zdrowia (np. szczepienia), klimatu (np. globalne ocieplenie) i polityki (np. rosyjska propaganda).
Największe fake newsy w historii z udziałem dzieci
Próby manipulowania nastrojami społecznymi poprzez udostępnianie i popularyzację fake newsów są powszechnie stosowaną formą sprawowania władzy lub chęci jej przejęcia. Często do nieczystych zagrywek wykorzystuje się niewinne dzieci. Oto niektóre z popularnych fake newsów.
- Ukraińscy uczniowie mają pierwszeństwo przy zapisie do szkoły.
Ukraińscy i polscy uczniowie zostają przyjmowani do szkół na takich samych zasadach.
- Do wyprodukowania szczepionki przeciwko COVID-19 pobiera się bez znieczulenia organy od żywych dzieci, w tym płodów.
Żadna ze szczepionek na COVID-19 nie zawiera materiału pochodzącego od człowieka.
- Przyjęcie trzech dawek szczepionki na COVID-19 powoduje impotencję.
Szczepienia przeciwko COVID-19 nie powodują impotencji ani obniżenia libido. Według najnowszych danych wpływ samej infekcji COVID-19 na potencję czy płodność nadal pozostaje niejasny.
- Liczba ruchów płodu powinna wynosić 10 na godzinę.
Ruchliwość nienarodzonego dziecka jest zależna od wieku ciąży, ale także samego płodu. Niektóre dzieci są bardziej ruchliwe, a inne mniej.
- Jedzenie jabłek, w które przez kilka godzin były wbite żelazne gwoździe, to skuteczny sposób leczenia anemii i suplementacji żelaza w ciąży.
Badania, które potwierdzają tę tezę, zostały przeprowadzone na szczurach w 1982 roku. Badań na ludziach nie zostały nigdy przeprowadzone.
- Celowo podaje się antydepresanty matkom w depresji poporodowej, żeby dotruć dziecko.
Depresja poporodowa jest ciężką chorobą, a nieleczona może wyrządzić krzywdę zarówno matce, jak i dziecku. Farmakoterapię wdraża się dopiero wtedy, gdy inne metody nie przynoszą oczekiwanego rezultatu.
Jakie szkody przynoszą fake newsy?
Często fałszywe informacje są cynicznie wykorzystywane w celu osiągnięcia krótkoterminowych strategii. Jednak szkody, jakie niosą, są kolosalne i trudne do naprawy. Przykłady konsekwencji, jakie powodują fake newsy:
- konflikty w rodzinie,
- brak zaufania do drugiego człowieka,
- poczucie osamotnienia i niezrozumienia,
- stany lękowe, depresyjne.
Napięcia społeczne i podziały negatywnie wpływają na bezinteresowne działanie dla wspólnego dobra. W najbardziej skrajnych przypadkach dochodzi do utraty poczucia bezpieczeństwa oraz zaufania do instytucji publicznych.
Jak walczyć z fake newsami?
Rozpoznawanie fałszywych, zmanipulowanych informacji nie zawsze jest proste. Co warto zrobić, zanim przekażemy informację dalej?
- Sprawdzić źródło i autora: czy jest ono w naszej ocenie dostatecznie wiarygodne? A może to żart?
- Sprawdzić datę publikacji: stare wiadomości mogą być nieaktualne.
- Ocenić, czy tekst nie jest stronniczy lub sponsorowany.
- Nie ograniczać się do przeczytania nagłówków – one mogą sugerować inną treść niż ta zawarta w całej publikacji.
- Zweryfikować informację w innych źródłach lub zapytać ekspertów.
Źródło: akehunter.pap.pl, Centrum Informacji Konsumenckiej https://cik.uke.gov.pl/, Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich (IFLA) ifla.org
Zobacz także: