Jeśli uważasz, że siedem przypadków to zdecydowanie za dużo – pomyśl, że uczniowie na Węgrzech muszą opanować ich aż 20. W tej sytuacji naprawdę nie ma na co narzekać, prawda? Odmiana przez przypadki, nazywana również deklinacją, wcale nie jest taka trudna. Oswajamy się z nią od dziecka.
Spis treści:
Zanim przejdziemy do odczarowania odmiany przez przypadki, kilka słów o tym, po co się ją stosuje. Zacznijmy od tego, że większość tajników deklinacji opanowujemy, jeszcze zanim zaczniemy naukę w szkole. Odmianę przez przypadki stosują już dzieci w wieku przedszkolnym. Robią to za każdym razem, kiedy mówią, że mają ochotę na pizzę, szarlotkę, pączka, itd. (a nie, że mają ochotę na: pizza, szarlotka, pączek, itd.). Nawet młodsze dzieci, kiedy zamiast „mama”, zaczynają mówić „mamo” – stosują już deklinację (używając formy wołacza).
Dzięki deklinacji język polski jest bogatszy. A opanowanie zasad odmiany przez przypadki sprawia, że nie brzmimy jak obcokrajowcy, którzy dopiero uczą się mówić po polsku. I jeszcze jedno – znajomość deklinacji pomaga odróżnić od siebie części zdania (np. dopełnienie od przydawki).
W języku polskim stosujemy odmianę przez 7 przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik i wołacz. Każdy z przypadków odpowiada na określone pytania.
Aby odmiana przez przypadki nie sprawiała kłopotu, wystarczy nauczyć się na pamięć 7 przypadków i pytań z nimi związanych. Jeśli sprawia ci to problem, na końcu tekstu podajemy podpowiedzi wierszyków ułatwiających zapamiętanie przypadków.
Znając pytania poszczególnych przypadków, odmiana przez przypadki każdego rzeczownika nie powinna sprawiać kłopotu.
Dla przykładu: odmiana rzeczownika „gruszka” (w liczbie pojedynczej) i gruszki (w liczbie mnogiej).
Liczba pojedyncza:
Liczba mnoga:
W ramach ćwiczenia można sobie teraz odmienić przez przypadki swój ulubiony owoc lub warzywo.
Opcja dla leniwych to deklinacja „awokado” lub „liczi” (te wyrazy są rzeczownikami, lecz nie odmieniają się przez przypadki). Zadanie dla ambitnych – to odmiana wyrazów borówka amerykańska lub topinambur.
Przez przypadki odmieniają się również imiesłowy (np. czarujący, upieczony).
Poniżej – przykłady odmienionych przez wszystkie przypadki przymiotników, liczebników, zaimków i imiesłowów.
Odmiana przez przypadki przymiotnika ciepły w liczbie pojedynczej i mnogiej:
Odmiana przez przypadki liczebnika tysiąc w liczbie pojedynczej i mnogiej:
Odmiana przez przypadki zaimka ja w liczbie pojedynczej i mnogiej:
Odmiana przez przypadki imiesłowu czarujący w liczbie pojedynczej i mnogiej:
Jak zapamiętać zasady odmiany przez przypadki? Przede wszystkim warto zawsze pamiętać, ile i jakie przypadki występują w języku polskim. W tym celu nauczyciele i rodzice uczniów szkoły podstawowej układają zabawne zdania, których wyrazy zaczynają się kolejno na literę M (jak mianownik), D (jak dopełniacz), C (jak celownik), N (jak narzędnik), M (jak miejscownik) i W (jak Wołacz), np.:
Mała Dorotka Cudownie Budziła Nasze Miłe Wydry.
Mała – M jak Mianownik
Dorotka – D jak Dopełniacz
Cudownie – C jak Celownik
Budziła – B jak Biernik
Nasze – N jak Narzędnik
Miłe – M jak Miejscownik
Wydry – W jak Wołacz
Inne przykłady takich zdań, ułatwiających zapamiętanie wszystkich przypadków i ich kolejności to:
Między Dużymi Cukiniami Brzęczały Niebieskie Młode Ważki.
Mama Dała Córce Budyń, Nie Mając Wyjścia.
Takie zdanie możesz też spróbować ułożyć samemu.
Dobrze również utrwalić sobie, że tak naprawdę wystarczy zapamiętać pytania przypadków zależnych: dopełniacza, celownika, biernika, narzędnika i miejscownika. Mianownik i wołacz są proste – pierwszy to po prostu miano (nazwa) kogoś lub czegoś a drugi to wołanie kogoś, lub czegoś.
Dobrym sposobem na zapamiętanie wiadomości o przypadkach jest zawarcie ze sobą umowy w brzmieniu:
W ciągu tygodnia nauczę się wszystkich przypadków.
Następnie, w ciągu kolejnych siedmiu dni poświęcić pięć minut na odmienianie wyrazów przez kolejny przypadek. Aby zapamiętywanie to było możliwie przyjemne – odmieniaj przez przypadki imiona ukochanych osób, nazwy ulubionych potraw lub miejsc, w które najbardziej lubisz wracać.
By sprawdzić, jak dobrze radzisz sobie z odmianą przez przypadki, spróbuj wykonać poniższe ćwiczenia.
1. Odmień przez przypadki:
2. Wskaż prawidłową formę przypadku w zdaniach. Podaj nazwy i pytania tych przypadków.
Przykład:
Mama nazbierała cały dzbanuszek (maliny) i zrobiła niespodziankę (córka).
Mama nazbierała cały dzbanuszek malin (kogo?, co? Biernik) i zrobiła niespodziankę córce (komu?, czemu? Celownik)
Pies bawił się (piłka).
Woda w (jezioro) była lodowata.
Joanna dostała (piątka).
3. W jakich przypadkach występują podane formy rzeczowników? By mieć pewność co do dobrej odpowiedzi, odmień je przez wszystkie przypadki.
coca-colą
trzcin
parasolko
piasku
wędrowców
Odpowiedzi
1.
M. to jabłko
D. tego jabłka
C. temu jabłku
B. to jabłko
N. (z) tym jabłkiem
Ms. (o) tym jabłku
W. to jabłko!
M. ładna sukienka
D. ładnej sukienki
C. ładnej sukience
B. ładną sukienkę
N. (z) ładną sukienką
Ms. (o) ładnej sukience
W. ładna sukienko!
M. mój przyjaciel
D. mojego przyjaciela
C. mojemu przyjacielowi
B. mojego przyjaciela
N. (z) moim przyjacielem
Ms. (o) moim przyjacielu
W. mój przyjacielu!
M. moi przyjaciele
D. moich przyjaciół
C. moim przyjaciołom
B. moich przyjaciół
N. (z) moimi przyjaciółmi
Ms. (o) moich przyjaciołach
W. moi przyjaciele!
M. nowe książki
D. nowych książek
C. nowym książkom
B. nowe książki
N. (z) nowymi książkami
Ms. (o) nowych książkach
W. nowe książki!
M. zielone lasy
D. zielonych lasów
C. zielonym lasom
B. zielone lasy
N. (z) zielonymi lasami
Ms. (o) zielonych lasach
W. zielone lasy!
M. wesołe kocięta
D. wesołych kociąt
C. wesołym kociętom
B. wesołe kocięta
N. (z) wesołymi kociętami
Ms. (o) wesołych kociętach
W. wesołe kocięta
2.
Pies bawił się (piłka).
Pies bawił się piłką (kim?, czym? Narzędnik)
Woda w (jezioro) była lodowata.
Woda w jeziorze (kim?, czym? Miejscownik)
Joanna dostała (piątka).
Joanna dostała piątkę (kogo?, co? Biernik).
3.
coca-colą — kim?, czym? Narzędnik
trzcin — kogo?, czego? (nie ma) Dopełniacz
parasolko — Wołacz (o!)
piasku — kogo?, czego? (nie ma) Dopełniacz
wędrowcach — (o) kim?, (o) czym? Miejscownik
ulicom — komu?, czemu? (się przyglądam) Celownik
Zobacz także:
Mówiąc lub pisząc, z pewnością używasz dopełnienia bardzo często. Pełni ono dość istotną rolę w języku polskim, podobnie jak inne części zdania . Gdyby nie dopełnienie, zdania, które wypowiadamy, słyszymy, czytamy lub piszemy, tak naprawdę niewiele by nam mówiły. Spis treści : Co to jest dopełnienie? Rodzaje dopełnienia: bliższe i dalsze Dopełnienie: ćwiczenia Co to jest dopełnienie? Dopełnienie to jedna z części zdania. Przypomnijmy - wyróżniamy 5 części zdania, czyli podmiot, orzeczenie, przydawka, dopełnienie, okolicznik. Części zdania dzielą się na dwie grupy: grupę podmiotu i grupę orzeczenia. Dopełnienie należy do grupy orzeczenia. To znaczy, że określa orzeczenie (czynność lub stan, o których mowa w zdaniu). Z reguły dopełnienie wyrażone jest za pomocą rzeczownika. Chcąc zapamiętać, na jakie pytania odpowiada dopełnienie, warto przypomnieć sobie odmianę przez przypadki . Orzeczenie odpowiada na pytania przypadków zależnych (czyli wszystkich z wyjątkiem mianownika i wołacza): Dopełniacz (kogo?, czego?) Celownik (komu? czemu?) Biernik (kogo?, co?) Narzędnik (z kim? z czym?) Miejscownik (o kim?, o czym?) Przykłady dopełnienia w zdaniach: Jaś zapomniał zeszytu . (zapomniał — kogo?, czego? — zeszytu, dopełnienie wyrażone rzeczownikiem w dopełniaczu) Tata przyglądał się zabawce . (przyglądał się — komu?, czemu? — zabawce, dopełnienie wyrażone rzeczownikiem w celowniku) Wczoraj wujek widział sarnę . (widział — kogo? co? — sarnę, dopełnienie wyrażone rzeczownikiem w bierniku) Jacek sprawnie posługiwał się wędką . (posługiwał się: kim?, czym? – wędką, dopełnienie wyrażone rzeczownikiem w...
![Najważniejsze informacje o czasowniku: definicja, pytania, odmiana, tryby [dużo przykładów]](https://s3.mamotoja.pl/newsy/najwazniejsze-informacje-o-czasowniku-definicja-pytania-odmiana-tryby-duzo-przykladow-121013-4_3_800.jpg)
Sama myśl o informacjach na temat czasownika przyprawia o zawrót głowy? Spokojnie. To tylko pozornie jedna z trudniejszych części mowy . Wszystkie tajemnice czasowników da się poznać, zrozumieć i zapamiętać. Zarówno jeśli chodzi o rodzaje, tryby i formy. Spis treści: Co to jest czasownik? Na jakie pytania odpowiada czasownik? Odmiana czasownika, przez co odmieniają się czasowniki Czasowniki osobowe i nieosobowe Czasowniki dokonane i niedokonane Co to jest czasownik? Czasownik to część mowy, dzięki której nazywamy czynności i stany. Można spotkać się również z informacją, że za pomocą czasownika można także nazywać wydarzenia. Przykłady czasownika w zdaniu: Idę do domu. Pomalowałam ściany na niebiesko. Upieczesz te pyszne pierniczki? Ania prawie zwariowała ze szczęścia. Dziecko gorączkowało cały wieczór. Kuba zbladł jak ściana. Jak widać – czasowniki rzeczywiście mogą oznaczać zarówno czynności (idę, pomalowałam, upieczesz), jak i stany (zwariowała, gorączkowało, zbladł). Na jakie pytania odpowiada czasownik? Najprościej mówiąc, czasownik odpowiada na pytania: Co robi? Co się z nim dzieje? Tak naprawdę jednak czasowniki odpowiadają na dużo więcej pytań. Pytania o czynność mogą przecież brzmieć: co robi? co robię? co robisz? co robimy? co robicie? co robią? (przykłady: idzie, idę, idziesz, idziemy, idziecie, idą) co zrobił? co zrobiła? co zrobiło? co zrobiłem? co zrobili? co zrobiliśmy? co zrobiliście? (przykłady: szedł, szła, szło, szedłem, szłam, szliśmy, szliście, szli) co zrobi? co zrobię? co zrobisz? co zrobimy? co zrobicie? co zrobią? co zrobimy? co zrobicie? (przykłady: pójdzie, pójdę, pójdziesz, pójdziemy, pójdziecie, pójdą) Jeśli...
