Marzanna: co to jest i jak wygląda? Co symbolizuje obrzęd topienia marzanny?
Adobe Stock
Aktualności

Marzanna: jak wygląda, co symbolizuje topienie marzanny?

Co oznacza topienie marzanny? Czy kukła, którą od czasów średniowiecza topi się wraz z końcem zimy, to symbol zimy, chorób i śmierci? Czy może marzanna to znak bogini czczonej w czasach pogańskich?

Od kiedy sprawowany jest obrzęd topienia marzanny? Jak może wyglądać w XXI wieku? Czy można topić marzannę, nie obawiając się, że straż miejska wlepi nam mandat za zanieczyszczanie środowiska? I czym właściwie ta marzanna jest?

Spis treści:

Czym jest marzanna, skąd się wzięła i co symbolizuje?

Marzanna to słomiana kukła, którą zwykło się uznawać za symbol zimy, chorób i śmierci. Dawniej zima dawała się we znaki nawet najbogatszym, nie mówiąc o najuboższych warstwach społecznych, dla których zimowe miesiące często oznaczały głód, zarazy i śmierć. Zwyczaj topienia marzanny miał symbolizować przeganianie niosącej tyle zła zimy. I podchodzono do niego bardzo serio.

Nazwa „marzanna” pochodzi o imienia słowiańskiej bogini zimy, śmierci i odrodzenia – Marzanny. W różnych częściach Europy występowała ona również jako: Marzana, Mora, Morena, Morana, Marena, Morzyca, Morowa Panna, Śmiercicha, Śmiertka lub Śmierć. Słowiańska bogini Marzanna jest odpowiednikiem rzymskiej bogini Ceres (greckiej Demeter), czczonej jako patronka zaświatów, ale także urodzaju i odradzania się natury. Bogini Ceres po czasie spędzonym w krainie umarłych wraca na ziemię, błogosławiąc polom, łąkom, rolnikom i pasterzom.

Tradycja topienia marzanny na ziemiach polskich sięga czasów wczesnego średniowiecza. O tym obrzędzie wspominał już dawny kronikarz, Jan Długosz, ubolewając, że pogański lud wciąż czci boginie: Dianę (Dziewannę) i Ceres (Marzannę). Przez całe wieki Kościół wydał wiele zakazów związanych z wiarą w oba bóstwa, dotyczyły również topienia marzanny. Mimo to tradycja przetrwała do dziś.

Jak wygląda marzanna?

Marzanna od początku miała wygląd słomianej kukły, którą nadziewano na długą tykę i niesiono do najbliższej rzeki lub jeziora. Nie była zbyt piękna. Ubierano ją w sukienkę lub białe prześcieradło przewiązane w pasie, tak by nikt nie miał wątpliwości, że to postać kobieca. Zakładano jej także wianek, korale, wstążki. W zależności od regionu, marzanna nosiła również welon panny, która jako ostatnia ze wsi wyszła za mąż lub koszulę osoby, która ostatnio zmarła.

Przed utopieniem marzanny zwykle zdzierano z niej „szaty” i dekoracje. Prócz wianka, kobiecego ubrania i ozdób, w dawnych pieśniach towarzyszących obrzędom topienia marzanny zachowały się wzmianki o takich jej atrybutach jak złoty klucz (lub pęk kluczy) i jabłko.

Topienie marzanny – kiedy i jak robiono to dawniej?

Topienie marzanny odbywa się co roku 21 marca, w pierwszy dzień wiosny. Ale nie zawsze zwyczaj ten praktykowano w tym samym terminie. Do początków XX wieku obrzędu topienia marzanny dokonywano w czwartą niedzielę wielkiego postu, tzw. niedzielę czarną, niedzielę białą, niedzielę śmiertną lub laetare, czyli niedzielę radosną. Marzannę należało najpierw oprowadzić po każdym z domostw, po czym wynieść poza granice wsi i rzucić do wody lub podpalić. Albo – najpierw podpalić, a następnie utopić. Wszystko po to, by przepadła na dobre, a wraz z nią nielubiana i dająca się we znaki ludziom zima.

Jak wygląda topienie marzanny dzisiaj?

Topienie marzanny dzisiaj nie ma już tak poważnego charakteru jak dawniej, traktuje się je jak zabawę. W dodatku, coraz częściej – jako zabawę w duchu ekologicznym.

Ekologiczna marzanna (ekomarzanna) na miarę XXI wieku to kukła, którą robi się z odpadków, np. makulatury lub wyłącznie naturalnych tworzyw (słomy, gałązek, siana, trocin, makaronu). Często też nie wrzuca się jej do wody ani nie pali, tylko niesie na konkurs piękności, w którym biorą udział inne ekomarzanny.

Czy dzisiaj można topić marzannę? Okazuje się, że tak, pod warunkiem, że po jej „utopieniu” wszystko posprzątamy. Inaczej straż miejska może ukarać nas mandatem za zanieczyszczanie środowiska.

Bibliografia: 
J. G. Frazer: Złota gałąź, 1965
W. Kopaliński: Marzanna w: Słownik mitów i tradycji kultury, t. II, Warszawa 2007
M. Łuczyński: Semantyka obrzędów wiosennych związanych z Marzanną i Jaryłą (próba rekonstrukcji „Prasłowiańskiego tekstu”), Respectus Philologicus, 2006, nr 10


Zobacz także:

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA