Wyniki
Wyniki
Laureaci
Wyniki
Wyniki
Wyniki
ziajka krr
Wyniki
Nivea Klub Rodzica Recenzenta
Wyniki
nivea baby 2w1 krr
Wyniki
Pampers KRR
Wyniki
Wyniki
Wyniki
Wyniki
Wszystkie części mowy jak na dłoni [pytania i przykłady części mowy]
Aktualności

Części mowy – odmienne i nieodmienne, pytania, przykłady

Jakie są części mowy? Które są odmienne, a które nieodmienne? Dzięki prostym definicjom i licznym przykładom, naprawdę szybko można się nauczyć się, czym jest rzeczownik, czasownik i przymiotnik oraz uporządkować wiedzę o pozostałych częściach mowy przed sprawdzianem z języka polskiego.

Z częściami mowy mamy do czynienia w wielu sytuacjach, kiedy mówimy, gdy piszemy (np. wypracowanie, post na Instagramie czy SMS-a), gdy słuchamy (np. tego, co mówią lub śpiewają inni ludzie) lub kiedy czytamy (np. książki, wiadomości, a nawet napisy na murach). Sprawdź, jakie wyróżniamy części mowy i co warto wiedzieć o każdej z nich. Przy okazji przekonasz się, że nie są ci tak zupełnie obce.

Spis treści:

119 rzeczy do zrobienia w wakacje 2023: lista szalonych i kreatywnych pomysłów

Części mowy: co to w ogóle jest?

Części mowy to nic innego jak wyrazy, których używamy na co dzień. W języku polskim mamy 10 części mowy, to:

  1. rzeczownik
  2. czasownik
  3. przymiotnik
  4. liczebnik
  5. zaimek
  6. przysłówek
  7. przyimek
  8. spójnik
  9. wykrzyknik
  10. partykuła.


Części mowy dzieli się na odmienne i odmienne. To jest najważniejszy podział dotyczący części mowy. Na wszystkich 10 części mowy: 5 jest odmiennych, 5 nieodmiennych. 

Odmienne części mowy to:

  1. rzeczownik
  2. czasownik
  3. przymiotnik
  4. liczebnik
  5. zaimek.

Nieodmienne części mowy:

  1. przysłówek
  2. przyimek
  3. spójnik
  4. wykrzyknik
  5. partykuła.

Więcej o odmiennych i nieodmiennych częściach mowy piszemy w dalszej części tekstu.

Części mowy: charakterystyka (pytania plus przykłady)

Oto wszystkie części mowy, które występują w języku polskim:

Rzeczownik

  • odpowiada na pytania: kto? co?
  • oznacza: osoby, przedmioty, rośliny, zwierzęta, cechy, czynności lub pojęcia
  • przykłady rzeczowników: dom, mama, Gdańsk, uspokojenie, szczerość, solidarność
  • rodzaje rzeczowników: pospolite (kot, szkoła, talerz), własne (Maria, Bambi, Wawel), żywotne (źrebię), nieżywotne (zabawka)
  • funkcje rzeczownika w zdaniu: jako podmiot (np. Mama poszła z nami.), przydawka (np. Kot Agnieszki jest przesympatyczny.), orzecznik (Karol to rozrabiaka), okolicznik (Bociany wrócą wiosną) lub dopełnienie (np. Nauczyciel robił mu trudności)

Czasownik

  • odpowiada na pytania: co robi? co się z nim/nią dzieje?
  • oznacza: czynności albo stany
  • przykłady czasowników: piszę, tęsknisz, czyta, jest, chodzimy, spacerują, wyzdrowieli
  • rodzaje czasowników: dokonane (napisałam), niedokonane (piszę)
  • funkcje czasownika w zdaniu: jako orzeczenie (np. Maciek lubi wędrować.,) podmiotu (np. Śpiewający popełnił gafę.), dopełnienie (Bardzo długo marzyłam o tym spotkaniu) lub okolicznik (Wywracając się, przedszkolak spotrącił talerz).

Przymiotnik

  • odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje?
  • oznacza: cechy, właściwości ludzi, zwierząt, rzeczy i pojęć
  • przykłady przymiotników: mój, czerwona, jasne, ojca,
  • rodzaje przymiotników: męski (np. ładny, srebrny), żeński (np. ładna, srebrna) i nijaki (np. ładne, srebrne)
  • funkcje przymiotnika w zdaniu: podmiot (np. Chory skarżył się na ból gardła), przydawka (np. Fioletowa lawenda pachniała oszałamiająco), dopełnienie (np. Podczas spaceru spotkali kudłatego kundelka) lub orzecznik (np. Wcale nie jestem leniwa)

Zaimek

  • odpowiada na pytania: te same, na które odpowiadają części mowy, jakie zastępują
  • oznacza: inne części mowy, które pozwalają skrócić wypowiedź lub uniknąć powtórzeń,
  • przykłady zaimków: ja, ty, on, co, nic
  • rodzaje zaimków: osobowe (np. ty, my, oni), wskazujące (np. ten, tamta, tamto), pytające (np. co? jaki?), przeczące (np. nikt, żadna), względne (gdy łączą zdania podrzędne z nadrzędnymi, np. kto? co?), zwrotne (np. się)
  • funkcje zaimków w zdaniu: jako podmiot (np. Ona zrywała te kwiaty z myślą o mamie), dopełnienie (np. Mama ugotowała taki obiad, by mu smakował), przydawka (np. Nie wierzę w żadne duchy)

Liczebnik

  • odpowiada na pytania: ile? który z kolei?
  • oznacza: ilość, kolejność
  • przykłady liczebników: jeden, pierwszy, pięcioro
  • rodzaje liczebników: główne (np. jeden, dwa, trzy), porządkowe (np. pierwszy, piąty, setny), ułamkowe (np. półtora, ćwierć, pół), zbiorowe (np. troje, czworo, siedmioro), nieokreślone (np. kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt); inny podział dzieli liczebniki na proste (np. pięć, jedenaście, milion) i złożone (trzydzieści trzy, dwa tysiące jeden, tysiąc dwieście trzeci),
  • funkcje liczebnika w zdaniu: jako przydawka (np. Dzieci najbardziej lubiły się bawić we dwoje), orzecznik (np. Nie zamierzam być tą trzecią!)

Przysłówek

  • odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy?
  • oznacza: miejsce, czas lub sposób
  • przykłady przysłówków: spokojnie, wewnątrz, wieczorem
  • rodzaje przysłówków: sposobu (brzydko, sprawnie, sprytnie), miejsca (blisko, daleko, wszędzie), czasu (jutro, nigdy, zawsze)
  • funkcje przysłówka w zdaniu: jako okolicznik (np. Ania podczas lekcji zachowywała się dziwnie)

Przyimek

  • nie odpowiada na żadne pytania,
  • oznacza: część mowy, która dopiero wraz z innymi wyrazami może tworzyć pewną sensowną całość (tzw. wyrażenie przyimkowe)
  • przykłady przyimków: pod, z, w,
  • rodzaje przyimków: proste (np. ku, z, o) i złożone (pomimo, obok, zza)
  • funkcje przyimka w zdaniu: jako niesamodzielna część mowy może posiadać określoną funkcję wyłącznie w połączeniu z inną częścią mowy, (np. Dziewczynki poszły na spacer – jako okolicznik)

Spójnik

  • ta część mowy również nie odpowiada na żadne pytania
  • oznacza: połączenie wyrazów w zdaniu lub wypowiedzi
  • przykłady spójników: i, ale, albowiem
  • rodzaje spójników: współrzędne (np. oraz, zatem, dlatego) i podrzędne (gdyż, ponieważ, żeby),
  • funkcje spójnika w zdaniu: spaja elementy wypowiedzi, w zdaniu nie pełni żadnej funkcji składniowej

Wykrzyknik

  • ta część mowy również nie odpowiada na żadne pytania,
  • oznacza: emocje, zawołanie, wolę osoby mówiącej
  • przykłady wykrzykników: ach! hej! ha!
  • rodzaje wykrzykników: prócz wykrzykników wyważających uczucia (np. auć!) lub wolę (np. hej!) wyróżniamy również wykrzykniki dźwiękonaśladowcze (np. dzyń, biiip, łup) i apelatywne (np. hejże, dobra, ćśśś)
  • funkcje wykrzyknika: podkreślenie siły wypowiedzi, emocji, zaakcentowanie hałasu, w zdaniu nie pełni żadnej funkcji składniowej

Partykuła

  • ta część mowy również nie odpowiada na żadne pytania,
  • oznacza: wyrażenie lub podkreślenie emocji
  • przykłady partykuł: właśnie, czy, niech
  • rodzaje partykuł: twierdząca (np. tak), rozkazująca (np. niech), wątpiąca (np. bodaj), przypuszczająca (np. by), ograniczająca (np. tylko), przecząca (np. ani), mnożna (np. razy).
  • funkcje partykuł: w zdaniu nie pełni żadnej funkcji składniowej lecz akcentuje emocje towarzyszące wypowiedzi)

Odmienne i nieodmienne części mowy

Jak już wspomnieliśmy wyróżniamy odmienne i nieodmienne części mowy.

Odmienne części mowy:

Wśród odmiennych części mowy są te z nich, które odmieniają się przez przypadki, liczby, strony, osoby, rodzaje. Jak zaraz się przekonasz, poszczególne części mowy wcale nie muszą odmieniać się przez wszystkie te kategorie.
 

  • Rzeczowniki odmieniają się przez:

- przypadki (np. kolega, kolegi, koledze, kolegę, kolegą, koledze, kolego)
- liczby (np. kolega – koledzy)
 

  • Czasowniki odmieniają się przez:

- osoby (np. jem, jesz, je, jemy, jecie, jedzą)
- liczby (np. jem – jemy)
- czasy (np. jem – czas teraźniejszy, zjem – czas przyszły, zjadłem – czas przeszły)
- strony (jedząc – strona czynna, jedzony – strona bierna)
- tryby (jem – tryb oznajmujący, zjadłbym – tryb przypuszczający, jedz – tryb rozkazujący)
 

  • Przymiotniki odmieniają się przez:

- przypadki (np. mądry, mądrego, mądremu, mądrego, mądrym, mądrym, mądry)
- liczby (np. mądry– mądrzy)
- rodzaje (np. mądry, mądra, mądre)
 

  • Zaimki odmieniają się przez:

- przypadki (np. ja, mnie, mi, mnie, mną, mnie, ja)
- liczby (ja - my, ona - one)
- rodzaje (on, ona, ono)
 

  • Liczebniki odmieniają się przez:

- rodzaje - wyjątek to liczebniki ułamkowe (np. jeden, jedna, jedno)

Nieodmienne części mowy

Nieodmienne części mowy nie odmieniają się ani przez przypadki, ani przez liczby, czasy, strony, osoby i rodzaje. 
 

  • Spójniki
  • Przysłówki
  • Przyimki
  • Wykrzykniki
  • Partykuły


Jako ćwiczenie możesz przeczytać ostatnią otrzymaną wiadomość na portalu społecznościowym lub SMS i odpowiedzieć sobie, jakimi częściami mowy są składające się nań wyrazy. Trenować możesz też na wybranym zdaniu z książki lub dowolnego tekstu.

Jak jeszcze dzielimy części mowy?

Części mowy dzieli się również na takie, które mogą występować samodzielnie i na takie, które wymagają sąsiedztwa innych wyrazów.

Części mowy dzielimy również na:

  • Nazywające – rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki
  • Wskazujące  – zaimki, zaimki dzierżawcze, zaimki przysłówkowe
  • Szeregujące – liczebniki główne, porządkowe i przysłówkowe


Części mowy możemy podzielić także na:

  • Prymarne – rzeczowniki, zaimki, liczebniki główne
  • Sekundarne – przymiotniki, dzierżawcze, liczebniki porządkowe
  • Tercjarne – przysłówki, zaimki przysłówkowe, liczebniki przysłówkowe.

 


Zobacz także:

 

książka, czytanie
© Les Cunliffe - Fotolia.com
Psychotesty i quizy
Test ze znajomości lektury „Syzyfowe prace” (pytania i odpowiedzi)
Wszystko o rzeczowniku
Adobe Stock
Aktualności
Rzeczownik – co to za część mowy, pytania, przykłady, odmiana
Czym jest rzeczownik? To część mowy, którą często poznajemy jako pierwszą, ucząc się mówić (np. mama, tata, baba). Naukę języka obcego również zaczynamy od poznawania rzeczowników. Nic dziwnego, że rzeczowniki określa się jako jedną z najważniejszych, czyli podstawowych części mowy.

Rzeczownik to jedna z dwóch najważniejszych części mowy (drugą jest czasownik). Przykłady rzeczowników można mnożyć w nieskończoność. Wystarczy rozejrzeć się wokół siebie i wymienić przedmioty oraz osoby znajdujące się w zasięgu wzroku (ekran, okno, ołówek, filiżanka). A jeśli dodamy do tego nazwy rzeczy, osób i zjawisk, które są nam z różnych powodów szczególnie bliskie – przekonamy się, że rodzajów rzeczowników może być zdecydowanie więcej niż innych części mowy. Oto najważniejsze informacje o rzeczowniku.  Spis treści: Rzeczownik – co to, pytania rzeczownika Podział rzeczowników Odmiana rzeczowników Rzeczownik – jakie funkcje pełni w zdaniu    Rzeczownik: czym jest, na jakie pytania odpowiada? Rzeczownik to część mowy, która odpowiada na pytania: kto? co? Rzeczownik jest odmienną częścią mowy. Rzeczowniki możemy odmieniać przez przypadki i liczby. Rzeczownik ma też rodzaj (żeński, męski, nijaki, a w liczbie mnogiej - męskoosobowy i niemęskoosobowy). Za pomocą rzeczowników określamy: Osoby – np. mama, trener, przedszkolaki, Julia, Jakub Zwierzęta – np. koń, klacz, źrebię, smoki, pisklęta, Toffik Rośliny – np. tulipan, żyto, jabłoń, tuje, trzciny Miejsca/obiekty – np. miasto, mieścina, miasteczko, boiska, Przedmioty/rzeczy – np. ołówek, filiżanka, ciasto, zeszyty, przekąski Zjawiska pogodowe – np. burza, tęcza, mgła, śnieżyce Pojęcia – np. ambicja, rzetelność, odpowiedzialność, przyjaźń, charaktery, Czynności/stany – np. podskakiwanie, gotowanie, odpoczynek (to tzw. rzeczownik odczasownikowy). Podział rzeczowników Rzeczowników jest naprawdę dużo, dlatego istnieją różne sposoby ich klasyfikowania. Podział rzeczowników ma duże znaczenie, jeśli chodzi...

Egzamin ósmoklasisty 2022  z języka polskiego. Zakres materiału
Adobe Stock/Africa Studio
Uczeń
Egzamin ósmoklasisty 2023 z języka polskiego: co trzeba umieć, zakres materiału
Egzamin ósmoklasisty 2023 coraz bliżej. Co trzeba umieć, by zaliczyć egzamin z języka polskiego? CKE nie robi z tego żadnej tajemnicy. Sprawdź, jaki zakres materiału obowiązuje na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego w 2023 roku.

Egzamin ósmoklasisty rozpocznie się 9 maja 2023 roku, o godzinie 9.00 testem z języka polskiego. Zastanawiasz się, czy na lekcjach języka polskiego była mowa o wszystkim, co będzie, a czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty? Sprawdź zakres materiału egzaminu zatwierdzony przez Centralną Komisję Egzaminacyjną (CKE). Spis treści: Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego 2023: co trzeba umieć?   Lektury na egzamin ósmoklasisty z języka polskiego, które trzeba znać Czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego? Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego 2023: co trzeba umieć? Zanim rozpocznie się egzamin ósmoklasisty z języka polskiego, trzeba poznać wymagania egzaminacyjne. Są one opublikowane przez CKE i dotyczą całego materiału omawianego na lekcjach języka polskiego. Zakres materiału – kształcenie literackie i kulturowe Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć: Co to jest epika, liryka i dramat (znać ich cechy i wskazać przykłady), Co to jest opowiadanie, baśń, legenda, tragedia, ballada, mit, fraszka, komedia (znać ich cechy i wskazać przykłady), Jaki jest morał bajki, przesłanie baśni, Jak omówić akcję, wyodrębnić wątki i wydarzenia utworu literackiego, Jak odróżniać fikcję literacką od rzeczywistości a realizm od fantastyki, Jak charakteryzować i oceniać postawy bohaterów, Jak odnieść sytuację bohaterów do własnych doświadczeń, Jak wyrazić swój stosunek do bohaterów, Jakie są elementy dramatu (co to jest: dialog, monolog, akt, scena, tekst główny, didaskalia), czym są środki stylistyczne , takie jak: przenośnia, porównanie, epitet, neologizm, symbol, alegoria, inwokacja, wyraz dźwiękonaśladowczy (i jakie są ich funkcje), Co to jest wers, zwrotka, rym, rytm i refren, czym różni się wiersz rymowany od...

Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
1000 zł na wakacje
Prawo i finanse
Bon 1000 zł na wakacje: od kiedy bon turystyczny 2023? Nowe informacje
Magdalena Drab
świadectwo z paskiem
Wychowanie
Czerwony pasek na świadectwie — od jakiej średniej? Wymagania i kryteria 2023
Joanna Biegaj
początek roku szkolnego 2023
Newsy
Będą dłuższe wakacje: początek roku szkolnego 2023/2024 został przesunięty
Magdalena Drab
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem – czy urlop opiekuńczy 2023 jest płatny?
Joanna Biegaj
Życzenia na Dzień Ojca
Święta i uroczystości
Życzenia na Dzień Ojca 2023: od małego i dorosłego dziecka (krótkie, wzruszające, śmieszne)
Joanna Biegaj
ile dać na komunię
Święta i uroczystości
Ile dać na komunię w 2023: ile do koperty od gościa, dziadków, chrzestnej i chrzestnego?
Maria Nielsen
wniosek u urlop rodzicielski
Prawo i finanse
Wniosek o urlop rodzicielski 2023 – wzór do druku
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
gdzie nad morze z dzieckiem
Czas wolny
Gdzie nad morze z dzieckiem? TOP 10 sprawdzonych miejsc dla rodzin z maluchami
Ewa Janczak-Cwil
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Szkarlatyna - co to oznacza
Zdrowie
Szkarlatyna u dzieci: co to za choroba? Przyczyny, objawy i leczenie płonicy
Beata Turska
larwy kleszczy
Edukacja
Larwy kleszczy – jak wygląda larwa kleszcza i czy jest niebezpieczna? [ZDJĘCIA]
Joanna Biegaj
czy można przykrywać wózek pieluchą
Pielęgnacja
Zakrywanie wózka pieluchą to nie sprytna ochrona przed słońcem. Dziecku grozi szpital!
Magdalena Drab
gęsty katar u dziecka
Zdrowie
Gęsty katar u dziecka – jak szybko się go pozbyć?
Ewa Janczak-Cwil
pas poporodowy
Połóg
Pas poporodowy: kiedy i ile godzin nosić pas brzuszny? [EFEKTY I OPINIE]
Agnieszka Majchrzak
latające kleszcze
Święta i uroczystości
Latające kleszcze – czy strzyżak sarni jest niebezpieczny?
Magdalena Drab
angielskie imiona
Imiona
Angielskie imiona żeńskie i męskie: popularne i ładne (+ ich polskie odpowiedniki)
Joanna Biegaj
uczulenie na słońce
Pielęgnacja
Uczulenie na słońce u dziecka: jak wygląda wysypka od słońca u dziecka? Leczenie, zapobieganie
Małgorzata Wódz