Wszystkie części mowy jak na dłoni [pytania i przykłady części mowy]
Aktualności

Części mowy – odmienne i nieodmienne, pytania, przykłady

Jakie są części mowy? Które są odmienne, a które nieodmienne? Dzięki prostym definicjom i licznym przykładom, naprawdę szybko można się nauczyć się, czym jest rzeczownik, czasownik i przymiotnik oraz uporządkować wiedzę o pozostałych częściach mowy przed sprawdzianem z języka polskiego.

Z częściami mowy mamy do czynienia w wielu sytuacjach, kiedy mówimy, gdy piszemy (np. wypracowanie, post na Instagramie czy SMS-a), gdy słuchamy (np. tego, co mówią lub śpiewają inni ludzie) lub kiedy czytamy (np. książki, wiadomości, a nawet napisy na murach). Sprawdź, jakie wyróżniamy części mowy i co warto wiedzieć o każdej z nich. Przy okazji przekonasz się, że nie są ci tak zupełnie obce.

Spis treści:

Części mowy: co to w ogóle jest?

Części mowy to nic innego jak wyrazy, których używamy na co dzień. W języku polskim mamy 10 części mowy, to:

  1. rzeczownik
  2. czasownik
  3. przymiotnik
  4. liczebnik
  5. zaimek
  6. przysłówek
  7. przyimek
  8. spójnik
  9. wykrzyknik
  10. partykuła.


Części mowy dzieli się na odmienne i odmienne. To jest najważniejszy podział dotyczący części mowy. Na wszystkich 10 części mowy: 5 jest odmiennych, 5 nieodmiennych. 

Odmienne części mowy to:

  1. rzeczownik
  2. czasownik
  3. przymiotnik
  4. liczebnik
  5. zaimek.

Nieodmienne części mowy:

  1. przysłówek
  2. przyimek
  3. spójnik
  4. wykrzyknik
  5. partykuła.

Więcej o odmiennych i nieodmiennych częściach mowy piszemy w dalszej części tekstu.

Części mowy: charakterystyka (pytania plus przykłady)

Oto wszystkie części mowy, które występują w języku polskim:

Rzeczownik

  • odpowiada na pytania: kto? co?
  • oznacza: osoby, przedmioty, rośliny, zwierzęta, cechy, czynności lub pojęcia
  • przykłady rzeczowników: dom, mama, Gdańsk, uspokojenie, szczerość, solidarność
  • rodzaje rzeczowników: pospolite (kot, szkoła, talerz), własne (Maria, Bambi, Wawel), żywotne (źrebię), nieżywotne (zabawka)
  • funkcje rzeczownika w zdaniu: jako podmiot (np. Mama poszła z nami.), przydawka (np. Kot Agnieszki jest przesympatyczny.), orzecznik (Karol to rozrabiaka), okolicznik (Bociany wrócą wiosną) lub dopełnienie (np. Nauczyciel robił mu trudności)

Czasownik

  • odpowiada na pytania: co robi? co się z nim/nią dzieje?
  • oznacza: czynności albo stany
  • przykłady czasowników: piszę, tęsknisz, czyta, jest, chodzimy, spacerują, wyzdrowieli
  • rodzaje czasowników: dokonane (napisałam), niedokonane (piszę)
  • funkcje czasownika w zdaniu: jako orzeczenie (np. Maciek lubi wędrować.,) podmiotu (np. Śpiewający popełnił gafę.), dopełnienie (Bardzo długo marzyłam o tym spotkaniu) lub okolicznik (Wywracając się, przedszkolak spotrącił talerz).

Przymiotnik

  • odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje?
  • oznacza: cechy, właściwości ludzi, zwierząt, rzeczy i pojęć
  • przykłady przymiotników: mój, czerwona, jasne, ojca,
  • rodzaje przymiotników: męski (np. ładny, srebrny), żeński (np. ładna, srebrna) i nijaki (np. ładne, srebrne)
  • funkcje przymiotnika w zdaniu: podmiot (np. Chory skarżył się na ból gardła), przydawka (np. Fioletowa lawenda pachniała oszałamiająco), dopełnienie (np. Podczas spaceru spotkali kudłatego kundelka) lub orzecznik (np. Wcale nie jestem leniwa)

Zaimek

  • odpowiada na pytania: te same, na które odpowiadają części mowy, jakie zastępują
  • oznacza: inne części mowy, które pozwalają skrócić wypowiedź lub uniknąć powtórzeń,
  • przykłady zaimków: ja, ty, on, co, nic
  • rodzaje zaimków: osobowe (np. ty, my, oni), wskazujące (np. ten, tamta, tamto), pytające (np. co? jaki?), przeczące (np. nikt, żadna), względne (gdy łączą zdania podrzędne z nadrzędnymi, np. kto? co?), zwrotne (np. się)
  • funkcje zaimków w zdaniu: jako podmiot (np. Ona zrywała te kwiaty z myślą o mamie), dopełnienie (np. Mama ugotowała taki obiad, by mu smakował), przydawka (np. Nie wierzę w żadne duchy)

Liczebnik

  • odpowiada na pytania: ile? który z kolei?
  • oznacza: ilość, kolejność
  • przykłady liczebników: jeden, pierwszy, pięcioro
  • rodzaje liczebników: główne (np. jeden, dwa, trzy), porządkowe (np. pierwszy, piąty, setny), ułamkowe (np. półtora, ćwierć, pół), zbiorowe (np. troje, czworo, siedmioro), nieokreślone (np. kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt); inny podział dzieli liczebniki na proste (np. pięć, jedenaście, milion) i złożone (trzydzieści trzy, dwa tysiące jeden, tysiąc dwieście trzeci),
  • funkcje liczebnika w zdaniu: jako przydawka (np. Dzieci najbardziej lubiły się bawić we dwoje), orzecznik (np. Nie zamierzam być tą trzecią!)

Przysłówek

  • odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy?
  • oznacza: miejsce, czas lub sposób
  • przykłady przysłówków: spokojnie, wewnątrz, wieczorem
  • rodzaje przysłówków: sposobu (brzydko, sprawnie, sprytnie), miejsca (blisko, daleko, wszędzie), czasu (jutro, nigdy, zawsze)
  • funkcje przysłówka w zdaniu: jako okolicznik (np. Ania podczas lekcji zachowywała się dziwnie)

Przyimek

  • nie odpowiada na żadne pytania,
  • oznacza: część mowy, która dopiero wraz z innymi wyrazami może tworzyć pewną sensowną całość (tzw. wyrażenie przyimkowe)
  • przykłady przyimków: pod, z, w,
  • rodzaje przyimków: proste (np. ku, z, o) i złożone (pomimo, obok, zza)
  • funkcje przyimka w zdaniu: jako niesamodzielna część mowy może posiadać określoną funkcję wyłącznie w połączeniu z inną częścią mowy, (np. Dziewczynki poszły na spacer – jako okolicznik)

Spójnik

  • ta część mowy również nie odpowiada na żadne pytania
  • oznacza: połączenie wyrazów w zdaniu lub wypowiedzi
  • przykłady spójników: i, ale, albowiem
  • rodzaje spójników: współrzędne (np. oraz, zatem, dlatego) i podrzędne (gdyż, ponieważ, żeby),
  • funkcje spójnika w zdaniu: spaja elementy wypowiedzi, w zdaniu nie pełni żadnej funkcji składniowej

Wykrzyknik

  • ta część mowy również nie odpowiada na żadne pytania,
  • oznacza: emocje, zawołanie, wolę osoby mówiącej
  • przykłady wykrzykników: ach! hej! ha!
  • rodzaje wykrzykników: prócz wykrzykników wyważających uczucia (np. auć!) lub wolę (np. hej!) wyróżniamy również wykrzykniki dźwiękonaśladowcze (np. dzyń, biiip, łup) i apelatywne (np. hejże, dobra, ćśśś)
  • funkcje wykrzyknika: podkreślenie siły wypowiedzi, emocji, zaakcentowanie hałasu, w zdaniu nie pełni żadnej funkcji składniowej

Partykuła

  • ta część mowy również nie odpowiada na żadne pytania,
  • oznacza: wyrażenie lub podkreślenie emocji
  • przykłady partykuł: właśnie, czy, niech
  • rodzaje partykuł: twierdząca (np. tak), rozkazująca (np. niech), wątpiąca (np. bodaj), przypuszczająca (np. by), ograniczająca (np. tylko), przecząca (np. ani), mnożna (np. razy).
  • funkcje partykuł: w zdaniu nie pełni żadnej funkcji składniowej lecz akcentuje emocje towarzyszące wypowiedzi)

Odmienne i nieodmienne części mowy

Jak już wspomnieliśmy wyróżniamy odmienne i nieodmienne części mowy.

Odmienne części mowy:

Wśród odmiennych części mowy są te z nich, które odmieniają się przez przypadki, liczby, strony, osoby, rodzaje. Jak zaraz się przekonasz, poszczególne części mowy wcale nie muszą odmieniać się przez wszystkie te kategorie.
 

  • Rzeczowniki odmieniają się przez:

- przypadki (np. kolega, kolegi, koledze, kolegę, kolegą, koledze, kolego)
- liczby (np. kolega – koledzy)
 

  • Czasowniki odmieniają się przez:

- osoby (np. jem, jesz, je, jemy, jecie, jedzą)
- liczby (np. jem – jemy)
- czasy (np. jem – czas teraźniejszy, zjem – czas przyszły, zjadłem – czas przeszły)
- strony (jedząc – strona czynna, jedzony – strona bierna)
- tryby (jem – tryb oznajmujący, zjadłbym – tryb przypuszczający, jedz – tryb rozkazujący)
 

  • Przymiotniki odmieniają się przez:

- przypadki (np. mądry, mądrego, mądremu, mądrego, mądrym, mądrym, mądry)
- liczby (np. mądry– mądrzy)
- rodzaje (np. mądry, mądra, mądre)
 

  • Zaimki odmieniają się przez:

- przypadki (np. ja, mnie, mi, mnie, mną, mnie, ja)
- liczby (ja - my, ona - one)
- rodzaje (on, ona, ono)
 

  • Liczebniki odmieniają się przez:

- rodzaje - wyjątek to liczebniki ułamkowe (np. jeden, jedna, jedno)

Nieodmienne części mowy

Nieodmienne części mowy nie odmieniają się ani przez przypadki, ani przez liczby, czasy, strony, osoby i rodzaje. 
 

  • Spójniki
  • Przysłówki
  • Przyimki
  • Wykrzykniki
  • Partykuły


Jako ćwiczenie możesz przeczytać ostatnią otrzymaną wiadomość na portalu społecznościowym lub SMS i odpowiedzieć sobie, jakimi częściami mowy są składające się nań wyrazy. Trenować możesz też na wybranym zdaniu z książki lub dowolnego tekstu.

Jak jeszcze dzielimy części mowy?

Części mowy dzieli się również na takie, które mogą występować samodzielnie i na takie, które wymagają sąsiedztwa innych wyrazów.

Części mowy dzielimy również na:

  • Nazywające – rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki
  • Wskazujące  – zaimki, zaimki dzierżawcze, zaimki przysłówkowe
  • Szeregujące – liczebniki główne, porządkowe i przysłówkowe


Części mowy możemy podzielić także na:

  • Prymarne – rzeczowniki, zaimki, liczebniki główne
  • Sekundarne – przymiotniki, dzierżawcze, liczebniki porządkowe
  • Tercjarne – przysłówki, zaimki przysłówkowe, liczebniki przysłówkowe.

 


Zobacz także:

 

18-24 KWIETNIA
szaleństwo zakupów
-7% na 700 marek kosmetyków i perfum
-7% na 700 marek kosmetyków i perfum
7% rabatu na 700 największych... więcej»
Kod rabatowy:7EZEBRA
Zobacz
+
-7% na 700 marek kosmetyków i perfum
Online

7% rabatu na 700 największych marek kosmetyków i perfum. Oferta dostępna na ezebra.pl. Szczegóły na stronie.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:7EZEBRA
Zobacz
-30% przy zakupach za min. 229zł*
-30% przy zakupach za min. 229zł*
30% rabatu na cały asortyment... więcej»
Kod rabatowy:szalenstwo30
Zobacz
+
-30% przy zakupach za min. 229zł*
Online
Stacjonarnie

30% rabatu na cały asortyment przy zakupach za min. 229zł. Rabat nakłada się w koszyku po wpisaniu kodu oferty i spełnieniu warunków oferty. Nie łączy się z innymi ofertami. Nie dotyczy produktów przecenionych, pomadek Almost Lipstick in Black Honey, miniproduktów, zestawów oraz nowości. Oferta dostępna w salonach firmowych i na clinique.com.pl. Szczegóły u sprzedawcy i na stronie www.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:szalenstwo30
Zobacz
do -25% w sklepie basiclab.shop
do -25% w sklepie basiclab.shop
Rabat na wszystko dostępny na... więcej»
Zobacz
+
do -25% w sklepie basiclab.shop
Online

Rabat na wszystko dostępny na www.basiclab.shop. Promocje nie łączą się. Szczegóły na stronie.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Zobacz
-20% na całą ofertę sklepu
-20% na całą ofertę sklepu
20% rabatu na wszystkie produk... więcej»
Kod rabatowy:szzw20
Zobacz
+
-20% na całą ofertę sklepu
Online

20% rabatu na wszystkie produkty nieprzecenione z wyłączeniem marki HKliving. Oferta dostępna na dutchhouse.pl. Szczegóły na stronie.  

Najniższa cena produktu ze zdjęcia z 30 dni przed obniżką - 389,99 zł.  

Cena produktu po zastosowaniu rabatu – 311,99 zł.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:szzw20
Zobacz
-20% na całą kolekcję Doctor Nap
-20% na całą kolekcję Doctor Nap
Rabat dotyczy całej kolekcji d... więcej»
Zobacz
+
-20% na całą kolekcję Doctor Nap
Online

Rabat dotyczy całej kolekcji dostępnej na www.doctornap.com i łączy się z innymi promocjami. Szczegóły na stronie www.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Zobacz
-50% na drugi tańszy produkt
-50% na drugi tańszy produkt
Rabat 50% na drugi produkt w n... więcej»
Kod rabatowy:Triumph24
Zobacz
+
-50% na drugi tańszy produkt
Online
Stacjonarnie

Rabat 50% na drugi produkt w niższej cenie. Obejmuje wybrany asortyment dostępny w sklepach stacjonarnych, outletach, wybranych sklepach partnerskich i na pl.triumph.com. Oferta nie łączy się z innymi promocjami. Szczegóły u sprzedawcy i na stronie www.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:Triumph24
Zobacz
REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
Rocznica Komunii Świętej – prezenty
Święta i uroczystości
Rocznica Komunii świętej – co z tortem i prezentami? I czy udział w rocznicy komunii jest obowiązkowy? 
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem: od kiedy, ile płatne? Przepisy 2024
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab
kiedy wkładać dziecku czapkę
Zdrowie
Kiedy wkładać dziecku czapkę? I czy przewianie uszu to mit? [PEDIATRA WYJAŚNIA]
Małgorzata Wódz

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA