Witaminy w ciąży to dla wszystkich przyszłych mam bardzo ważny temat. Brać czy nie brać, a jeśli brać, to które. Czego najbardziej brakuje przyszłym mamom, a na co powinny uważać opowiada dr n. med. Marzena Jurczak-Czaplicka*.
Powinna to robić, bo niektórych składników nie dostarczy sobie w odpowiedniej ilości, a w ciąży zapotrzebowanie na nie jest większe. I o ile poza ciążą niedobór nie powoduje problemów, to może do nich prowadzić, kiedy kobieta spodziewa się dziecka.
Uważa się, że w Polsce jest niski poziom kwasu foliowego. W części krajów europejskich, np. w Wielkiej Brytanii, wzbogaca się w ten składnik żywność. U nas się tego nie praktykuje, więc dawka profilaktyczna powinna być przyjmowana nawet do trzech cykli menstruacyjnych przed planowaną ciążą.
Na szczęście w większości przypadków nic w związku z tym się nie dzieje. Kwas foliowy jest potrzebny, by m.in. zmniejszyć ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej. Ponieważ nie są one częste, jeśli kobieta nie przyjmowała go przed ciążą, nie znaczy, że będzie miała dziecko z rozszczepem kręgosłupa czy mózgu. Ale bezpieczniej jest uzupełniać go jak najwcześniej. Jeśli mamy dodatni wynik testu ciążowego w 4–5. tygodniu ciąży, warto od razu włączyć kwas foliowy.
Tak. Na dalszym etapie ciąży kwas foliowy współdziała przy tworzeniu krwinek czerwonych razem z żelazem i witaminą B12. Nie można go przedawkować w ilości, w jakiej zaleca się go kobietom w ciąży, jego nadmiar jest wydalany z moczem.
Jodu, i to już w pierwszym trymestrze, ze względu na rozwijającą się tarczycę płodu i intensywniej pracującą tarczycę mamy. Uzupełniać trzeba też żelazo. Jeżeli na początku ciąży nie ma niedokrwistości, to należy to robić w II i III trymestrze – wtedy rośnie macica, masa łożyska, płodu, a wraz z nimi wyraźnie zwiększa się zapotrzebowanie na żelazo. W okresie zimowym potrzebna jest witamina D, a w pozostałym czasie najlepiej przyjmować ją po zbadaniu poziomu we krwi. W II i III trymestrze rośnie też zapotrzebowanie na magnez i wapń. Część pacjentek miewa kurcze łydek. Włączenie tych dwóch minerałów sprawia, że dolegliwości ustępują. Oczywiście mówi się także o dobroczynnym wpływie kwasów omega, których nie możemy dobrze uzupełnić dietą, ze względu na jakość ryb – te, które mają najwięcej kwasów, mogą być zanieczyszczone z uwagi na środowisko, w którym są hodowane.
Jeśli kobieta nie stosuje jakiejś diety, nie ma silnych wymiotów, które nie pozwalają jej przyjmować żadnego pokarmu, to teoretycznie można się z takim podejściem zgodzić. W przypadku jodu, nie musi to być preparat – jeśli ktoś jest w stanie wypić 1,5 litra jodowanej wody, by dostarczyć sobie odpowiednią ilość tego pierwiastka, to uzupełni go tyle, ile trzeba. Ale w naszej strefie klimatycznej ważna jest też witamina D, której niedobory, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym stwierdza się u większości społeczeństwa. Jej poziom można zweryfikować badaniem krwi i włączyć suplementację, jeśli będzie jej za mało.
Tak i wszystkie są dostępne bez recepty. Warto zwracać uwagę, aby były rzeczywiście przeznaczone dla ciężarnych, ponieważ wtedy zyskujemy pewność, że z ich składu wyeliminowano te witaminy i minerały, których nadmiar jest niewskazany w ciąży i których niedoborów zwykle nie mamy.
Głównie witamin A i E. Są rozpuszczalne w tłuszczach, więc w diecie nie jesteśmy w stanie dostarczyć ich sobie za dużo. W Polsce mamy je na odpowiednim poziomie. Podobnie jest z niektórymi składnikami mineralnymi, jak fosforany czy sód (ale możemy go przedawkować w pożywieniu, nadmiernie soląc, co obciąża nerki).
Spotykam się czasem z takimi argumentami kobiet, że kiedyś niczego nie łykano, a rodziły się zdrowe dzieci. Jednak w naszych czasach żywność, nawet mało przetworzona, nie jest tak wartościowa jak kiedyś. Zarówno zanieczyszczenie środowiska, jak i obróbka, której poddajemy wszystkie pokarmy, powoduje utratę wartości odżywczych, dlatego nie wszystkie substancje jesteśmy w stanie dostarczyć sobie w odpowiedniej ilości.
Staramy się znaleźć kompromis. Jeżeli pacjentka chce łykać tylko kwas foliowy, a np. jodu już nie, to musi wypić 1,5 litra wody mineralnej, która ma w składzie 150 mikrogramów jodu. Różnie bywa z witaminą D, ale większość pacjentek stosuje się do zaleceń – mają świadomość, że ciąża to czas szczególnych wymagań organizmu i nie ma możliwości zabezpieczenia wszystkich cennych składników w diecie, nawet w przypadku, gdy jest bardzo urozmaicona.
Raczej doradzałabym ostrożność w ich stosowaniu. Wiemy, że z niektórych powstają bardzo silne leki, np. nasercowe. Części ziół nie można stosować w ciąży, bo mogą mieć niepomyślny wpływ na jej przebieg – od nieprawidłowego rozwoju na wczesnym etapie i poronień do zwiększania ryzyka porodów przedwczesnych – tak może wpływać np. lukrecja. Niektóre zioła (np. dziurawiec czy pokrzywa) działają moczopędnie i odwadniają przyszłą mamę, co nie jest wskazane.
Głównym problemem pacjentek, które nie jedzą mięsa, także tych, które unikają tylko mięsa czerwonego, jest gorszy poziom żelaza, bo żelazo roślinne trudniej się wchłania. Wymagają więc suplementacji preparatem żelaza. Ale prowadziłam też ciąże u pacjentek, które były wegetariankami i nie miały anemii. Podawanie żelaza profilaktycznie jest o tyle istotne, że płód bierze od mamy zapasy na pierwsze pół roku życia po narodzinach, kiedy jest tylko na diecie mlecznej. Nieodpowiedni poziom żelaza u mamy w II i III trymestrze ciąży skutkuje niedoborem u dziecka, gdy się urodzi. Kiedy podajemy żelazo, niektóre pacjentki skarżą się, że mają biegunki, bóle brzucha, zaparcia. Ale jeśli go nie podamy, to samo spotyka dziecko, gdy już przyjdzie na świat – trzeba mu pobierać krew, bo nie przybiera odpowiednio na wadze, jest apatyczne. Musimy więc pamiętać o tym, że uzupełniamy żelazo w ciąży również ze względu na dziecko, żeby później nie trzeba było poddawać go terapii. l
*Dr n. med. Marzena Jurczak-Czaplicka, ginekolog położnik, jest starszym asystentem w Klinice Położnictwa i Ginekologii w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, w którym prowadzi Oddział Perinatologii. Opiekuje się kobietami w ciążach powikłanych oraz nieciężarnymi od pokwitania aż do menopauzy.
Czytaj też:
W czasie całej ciąży powinnaś pić dużo... a) herbatki koperkowej b) wody c) soku z pomarańczy Sprawdź: Dostarczenie odpowiedniej ilości płynów jest bardzo ważne dla przyszłej mamy. Na pewno nie zaszkodzi ci herbatka, np. koperkowa czy miętowa, oraz sok pomarańczowy. Ale podstawowym napojem powinna być woda. Dzięki niej twój organizm może lepiej funkcjonować, szybciej pozbywa się toksyn, lepiej trawi. Poprawia się też twoje samopoczucie, bo dzięki właściwemu nawodnieniu słabną ciążowe dolegliwości: mdłości, wymioty, zaparcia. Pamiętaj, by w ciągu doby dostarczyć organizmowi ok. 3 litrów wody – jeden z pożywienia i dwa w formie mineralnej wody niegazowanej. Na kieliszek czerwonego wina możesz sobie pozwolić... a) przez całą ciążę, jeśli masz anemię b) dopiero wtedy, gdy przestaniesz karmić piersią c) wyjątkowo do kolacji, ale tylko w pierwszym trymestrze Sprawdź: Poglądy w tej kwestii zmieniły się radykalnie. Obecnie uważa się, że nawet jeden kieliszek wina wypity do obiadu lub kolacji na każdym etapie ciąży może zaszkodzić dziecku. Alkohol bez przeszkód przenika przez łożysko do krwiobiegu dziecka i może prowadzić do zaburzeń rozwojowych (nie tylko niedorozwoju fizycznego, ale też umysłowego). Przed piciem alkoholu (jest też w piwie bezalkoholowym) należy powstrzymać się także w okresie karmienia piersią. Jeśli znajduje się on we krwi mamy, jest przekazywany dziecku wraz z pokarmem. Przyszłej mamie mogą zaszkodzić... a) tłuste ryby morskie b) sushi i owoce morza c) konserwy rybne z tuńczyka Sprawdź: Surowe ryby, z których przyrządza się sushi, a także owoce morza stwarzają ryzyko zakażenia groźnymi bakteriami lub pasożytami. Dlatego teraz możesz jadać tylko ryby gotowane, pieczone lub smażone. Najlepiej tłuste ryby morskie obfitujące w zdrowe kwasy tłuszczowe, od których zależy m.in. prawidłowy rozwój...
Nigdy przedtem nie byłaś tak odpowiedzialna za innego człowieka, jak teraz, gdy jesteś w ciąży. To dzięki Tobie Twój maluszek rozwija się, rośnie... To Ty dostarczasz swojemu dziecku składników do budowy kości, tkanek, komórek. Dlatego, patrząc na talerz, zamiast brukselki zobacz żelazo, a zamiast truskawek – witaminę C. Pewnie już wiesz, że w ciąży nie powinnaś jeść za dwoje, tylko dla dwojga. Co to oznacza? Mniej więcej to, że nie musisz zjadać dwa razy więcej – dopiero w drugim i trzecim trymestrze potrzebujesz o 300–500 kcal więcej niż przed ciążą. To kotlet z chudego mięsa, jarzynka i owoce, nie zaś pięć porcji lodów! Postaw na jakość, a nie ilość. Tym bardziej, że zapotrzebowanie na niektóre witaminy i minerały rośnie aż o połowę! Czy dobra dieta jest w stanie dostarczyć ich wszystkich? A jeśli nie, to może warto sięgnąć po gotowe preparaty witaminowo-mineralne ? Nie zawsze są potrzebne. Ale czasem bywają konieczne – szczególnie gdy dokuczają Ci ciążowe dolegliwości. Gdy jesteś zdrowa... Jeśli nie przestrzegasz żadnej diety (np. antyalergicznej albo wegetariańskiej), jesz codziennie pięć urozmaiconych posiłków, dużo owoców i warzyw, a oprócz tego chude mięso, ryby, nabiał, kasze, czyli odżywiasz się tak, jak zalecają lekarze, nie musisz w czasie ciąży brać preparatów witaminowo-mineralnych! Wszystkie cenne składniki przekazujesz dziecku w tym, co jesz. Jeżeli nie masz pewności, czy Twój jadłospis jest idealny, i bierzesz gotowe preparaty, to pamiętaj, że są one tylko dodatkiem do diety – organizm łatwiej przyswaja witaminy z warzyw i owoców . ... albo na diecie Jeśli stosujesz dietę wegetariańską, najlepiej by było, żebyś na czas ciąży zrezygnowała z niej. Jajka, ryby, chude mięso (drób, cielęcina) to źródło świetnie przyswajalnego żelaza, a także witamin z grupy B. Zamiast mięsa możesz jeść więcej kasz, fasoli,...
Nigdy przedtem nie byłaś tak odpowiedzialna za innego człowieka, jak teraz, kiedy jesteś w ciąży . To dzięki tobie twój maluszek rozwija się, rośnie… To ty dostarczasz mu składników do budowy kości, tkanek oraz komórek. Dlatego, patrząc na talerz, zamiast brukselki zobacz żelazo, a zamiast truskawek – witaminę C. Pewnie już wiesz, że w ciąży nie powinnaś jeść za dwoje, tylko dla dwojga. Co to oznacza? Mniej więcej to, że nie musisz zjadać dwa razy więcej – dopiero w drugim i trzecim trymestrze potrzebujesz o 300–500 kcal więcej niż przed ciążą. To kotlet z chudego mięsa , jarzynka i owoce, nie zaś pięć porcji lodów! Koniecznie postaw na jakość, a nie ilość. Tym bardziej że zapotrzebowanie na niektóre cenne składniki diety, witaminy i minerały, rośnie aż o połowę! Czy dobra dieta jest w stanie dostarczyć ich wszystkich? A jeśli nie, to może warto sięgnąć po gotowe preparaty witaminowo-mineralne? Uwaga, nie zawsze są one potrzebne. Ale rzeczywiście, bywają konieczne – szczególnie gdy dokuczają ci ciążowe dolegliwości. Gdy jesteś całkowicie zdrowa… Jeśli nie przestrzegasz żadnej diety (np. antyalergicznej albo wegetariańskiej), jesz codziennie pięć urozmaiconych posiłków, dużo owoców i warzyw, a oprócz tego chude mięso, ryby, nabiał oraz kasze, czyli odżywiasz się dokładnie tak, jak zalecają lekarze, nie musisz w czasie ciąży brać preparatów witaminowo-mineralnych . Wszystkie niezbędne cenne składniki przekazujesz dziecku w tym, co jesz (wyjątkiem jest kwas foliowy: patrz ramka obok). Jeżeli jednak nie masz pewności, czy twój jadłospis jest idealny, i bierzesz gotowe preparaty, to pamiętaj, że wciąż są one jedynie dodatkiem do diety – organizm dużo łatwiej przyswaja witaminy z warzyw i owoców. Gdy jesteś na diecie eliminacyjnej Jeśli stosujesz dietę wegetariańską , najlepiej by było, żebyś na czas ciąży zrezygnowała z niej....
