Nie! – mówi Beata Płażewska, psycholog dziecięcy. – Noworodki i kilkumiesięczne niemowlęta nie potrafią manipulować otoczeniem, nie kalkulują: „Chcę, żeby moja mama przyszła, więc będę udawał, że coś mi dolega”. One naprawdę potrzebują bliskości, uwagi i tego, by możliwie szybko reagować na ich potrzeby. Dając im to wszystko, wcale ich nie rozpieszczamy, lecz sprawiamy, że stają się ufne, odważne i samodzielne. Paradoksalnie to właśnie te niemowlęta, które pozostawia się samym sobie, mogą wyrosnąć na dzieci lękliwe, niesamodzielne, domagające się ciągłej uwagi. Takie, które nieustannie szukają potwierdzeń, że są wystarczająco ważne i kochane.
Rozczulają nas zdjęcia kociaków, małpek czy foczek wtulonych w swoje włochate, ogoniaste i wąsate mamy. „Właśnie tak powinno być” – myślimy, bez wahania uznając, że taka bliskość jest czymś absolutnie naturalnym i właściwym. Skąd więc pomysł, że dzieci powinny być traktowane inaczej, z większym dystansem, chłodniej? Albo że przytulanie mogłoby im zaszkodzić? – To jakieś straszne nieporozumienie – mówi psycholog. – Niemowlęta potrzebują bliskiego, fizycznego kontaktu z matką zupełnie tak samo jak małe foki czy kociaki. Chcą czuć jej zapach, słyszeć bicie serca, czuć ciepło jej ramion.
Amerykański psycholog Harry Harlow przeprowadził przed laty słynny eksperyment: malutkim, pozbawionym mamy małpkom dał do wyboru dwie „matki” zastępcze – drucianą (z mlekiem) i zrobioną z miękkiego futerka (bez mleka). Zwierzątka wolały tę drugą, bo mogły się do niej przytulić! – Z dziećmi jest tak samo – mówi Beata Płażewska. – Pozbawione czułości i opieki kogoś, kogo mają „na wyłączność”, nie rozwijają się, jak należy.
W latach 30. i 40. ubiegłego wieku Margaret Ribble prowadziła badania nad hospitalizowanymi niemowlętami. Maluszki cierpiały na biegunki, nie chciały jeść i miały różne zaburzenia, które nie wiązały się bezpośrednio z chorobą, która sprowadziła je do szpitala. Badaczka doszła do wniosku, że to efekt rozłąki z matką. Inni naukowcy, René Spitz i Katharine Wolf, badali po II wojnie światowej dzieci z sierocińców. Choć maluchy były pod opieką lekarzy i regularnie je karmiono, marnie się rozwijały, były niespokojne i przygnębione, chorowały. Brakowało im kogoś, dla kogo byłyby najważniejsze.
Wniosek jest prosty: nie słuchaj „mądrych” rad i przez pierwsze miesiące życia dziecka noś maleństwo na rękach, kołysz je, przytulaj, łaskocz, masuj, głaszcz. Na pewno mu w ten sposób nie zaszkodzisz. Przeciwnie: twój wypieszczony, syty czułości malec będzie czuł, że jest kochany i bezpieczny. I będzie na tyle pewny siebie, że gdy przyjdzie odpowiednia pora, sam zejdzie z twoich rąk i z chęcią wyruszy na podbój świata.
Niemowlę ma do dyspozycji tylko jeden sposób, by powiadomić innych, że jest mu źle: płacze. Robi to nie tylko wówczas, gdy jest głodne albo ma mokrą pieluchę. Krzycząc wniebogłosy, przekazuje również wiele innych ważnych komunikatów: „Jestem zmęczony”, „Coś mnie boli”, „Zimno mi” itd. A więc płacze, bo ma powód, a nie po to, by tobą manipulować albo zrobić ci na złość. To prawda, że czasem krzyczy także wówczas, gdy po prostu chce się do ciebie przytulić. Ale to przecież jest dla niego najważniejsze! Gdy reagujesz na jego płacz i próbujesz mu pomóc, to tak, jakbyś mówiła mu: „Już dobrze, jestem przy tobie, możesz na mnie liczyć”. Dzięki temu sprawiasz, że ten nowy, zupełnie jeszcze obcy świat, nie wydaje mu się taki straszny i nieprzewidywalny.
Babcie, ciocie i znajome mają trochę racji: zostawiając maleństwo, „by się wypłakało”, można sprawić, że w końcu zamilknie. Jednak będzie milczało nie dlatego, że zrobiło mu się lepiej, tylko dlatego, że się zmęczyło i/albo pojęło, że jego płacz i tak nic nie da. A przecież nie o to ci chodzi, prawda? I jeszcze jedno: gdy będziesz działać (brać maluszka na ręce, karmić, przewijać, tulić, pocieszać, nucić kojącą melodię), tobie także będzie łatwiej. Natura tak to wymyśliła, że choćbyś nie wiem jak się starała, nie będziesz w stanie słuchać płaczu spokojnie albo choć obojętnie. Mamy, które czekały, „aż się dziecko wypłacze”, dobrze wiedzą, że bardzo trudno to znieść.
Zdrowe maleństwa nie potrzebują wymyślnych ćwiczeń, specjalnych zajęć ani supernowoczesnych zabawek edukacyjnych, by się dobrze rozwijać. Zdobywają nowe umiejętności nieustannie: podczas zabawy z mamą albo tatą, w czasie spaceru, posiłków, pogaduszek podczas zmiany pieluszki itd. W ciągu kilku pierwszych miesięcy życia najlepszą „pomocą naukową” są dla nich kochający, cieszący się ich obecnością rodzice. Dlatego nie wierz tym, którzy mówią, że poświęcając czas własnemu dziecku, sprawisz, że wyrośnie na rozkapryszonego kilkulatka, który nie będzie potrafił zająć się sam sobą nawet przez pięć minut. To nieprawda. Bawiąc się z maluszkiem, mówiąc do niego, uśmiechając się, kąpiąc go, robiąc zabawne miny, pozwalając, by obserwował cię, jak coś robisz itd., uczysz go mnóstwa ważnych rzeczy: komunikowania się, panowania nad własnym ciałem, koncentrowania uwagi itd. Dajesz mu „narzędzia” – umiejętności, z których potem będzie korzystał samodzielnie przez całe życie.
Możesz powiedzieć: „No dobrze, ale czy to znaczy, że mam być do dyspozycji dziecka non stop, 24 godziny na dobę? Nosić je nawet wtedy, gdy mdleją mi ręce? Bawić się z nim także wówczas, gdy zasypiam na stojąco? Pędzić do niego, kiedy tylko kwęknie, nawet jeśli nie spłukałam jeszcze szamponu z włosów albo nie przełknęłam kanapki?”. Oczywiście, że nie! I to z co najmniej trzech powodów.
– Noworodek nie potrafi czekać i bardzo trudno mu się pogodzić z tym, że jego życzenie nie zostaje spełnione natychmiast. Jednak tak nie powinno być wiecznie – mówi Beata Płażewska. – Trzy-, czteromiesięczny maluszek może już chwilę poczekać (choć z pewnością nie będzie miał na to ochoty). Im dziecko jest starsze, tym więcej sytuacji, gdy wręcz trzeba powiedzieć mu „nie” („Nie mogę się teraz z tobą bawić, bo robię obiad”, „Nie dam ci tego do rączki, bo mógłbyś się skaleczyć” itd.). – Stawianie rozsądnych granic to także wyraz miłości i troski – tłumaczy psycholog. – Dzięki nim malec czuje się bezpieczniej i uczy się reguł obowiązujących w świecie. Może go sobie uporządkować: „Aha, to wolno, a tego nie wolno, to jest OK, a to nie”. Ale to już zupełnie inny temat.
Jak każda młoda mama nie zawsze możesz odgadnąć, czego potrzebuje twoje dziecko. Spokojnie, wiesz o macierzyństwie więcej, niż ci się wydaje, wystarczy, że wsłuchasz się w siebie. Wiele nauczy cię też twój maluszek. Dlatego:
Jesteśmy zagonieni i zmęczeni. Brakuje nam czasu, w dodatku mnóstwo rzeczy nas rozprasza. Tymczasem dzieci bardzo potrzebują naszej uwagi i tego, by po prostu z nimi być . Dzięki temu czują się ważne i kochane. Są gotowe na wiele, by nas sobą zainteresować. Jak daleko są w stanie się posunąć, byśmy się nimi zajęli? Przeczytaj rozmowę z Beatą Płażewską, psychologiem, mamą dwójki dzieci. Polecamy także: Co czuje dziecko, gdy ciągle używasz przy nim telefonu? Poruszające zdjęcia Jak dzieci zwracają na siebie uwagę, gdy czują, że im jej brakuje? Beata Płażewska, psycholog: Bardzo różnie. Znam dziewczynkę, która przez kilka dni udawała, że nie może chodzić . Rodzice byli przerażeni, wozili ją po lekarzach, szpitalach. Dopiero gdy przestraszyła się jakiegoś badania, powiedziała: „Ojej, moje nóżki już działają” i zakończyła przedstawienie. Na szczęście to wyjątkowa sytuacja, dzieci rzadko posuwają się aż tak daleko. A co robią najczęściej? Na przykład złoszczą się, kopią, gryzą, krzyczą, są niegrzeczne ... Ale to denerwuje rodziców! To prawda, ale też gwarantuje reakcję , podczas gdy grzeczne zachowanie czy cicha zabawa w kąciku niekoniecznie. Dzieci tak bardzo potrzebują naszego zainteresowania, że wolą nas zdenerwować, niż być niezauważone. Co jeszcze robią? Mogą też przesadnie okazywać strach , np. wskakiwać nam na ręce na widok niegroźnego psa. Albo bardzo się wstydzić, chować za nami. Albo, zwłaszcza po pojawieniu się młodszego rodzeństwa , znów siusiać w majtki i nie radzić sobie z samodzielnym jedzeniem, czyli postępować na zasadzie: „Patrzcie, ja też jestem malutki, zaopiekujcie się mną!” Malec może też mieć problemy z wypróżnianiem się, bóle brzucha, mdłości . Może nie mieć apetytu . Bywa i tak, że dziecko staje się takim domowym, wiecznie uśmiechniętym słoneczkiem. Ciągle...
Płacz niemowlaka to dźwięk, którego nie da się zignorować. Wszyscy, niezależnie od wieku i płci, jesteśmy zaprogramowani w ten sposób, że słysząc płacz niemowlęcia, musimy coś zrobić – sprawdzić, co się dzieje, chronić dziecko, ukołysać albo chociaż znaleźć kogoś, kto to zrobi. Płacz niemowlaka trudno pozostawić bez reakcji, dzięki temu mały bezradny człowiek może liczyć na pomoc. Rodzice często jednak mają problem ze zrozumieniem przyczyny płaczu noworodka i niemowlaka. Wyjaśniamy: Co oznacza płacz niemowlaka i jak to rozpoznać? głód potrzeba bliskości brudna pieluszka nadmiar bodźców ból brzuszka zmęczenie złość za ciepło / za zimno nuda złe samopoczucie Jak reagować na płacz niemowlaka? Czekać czy od razu reagować na płacz niemowlaka? Co pomaga płaczącemu dziecku? Co robić, gdy dziecko płacze bez powodu i nie możesz tego znieść? Kiedy z płaczącym dzieckiem iść do lekarza? Co oznacza płacz niemowlaka? Małe dziecko płacze z wielu powodów, bo tylko tak może dać znać rodzicom, że coś mu przeszkadza, boli albo złości. Płacz niemowlaka to także mnóstwo innych reakcji: zaciśnięte piąstki, wiercenie się, machanie nóżkami i drżąca warga. Rodzice z czasem uczą się rozpoznawać przyczyny płaczu noworodka i niemowlaka. Oto najważniejsze z nich: Dziecko płacze, bo jest głodne Płacz niemowlaka będący oznaką głodu to zwykle kwilenie i rytmiczne popłakiwanie. Niemowlę układa główkę na bo jak do karmienia, zbliża piąstki do buzi, oblizuje się. Noworodki i niemowlęta mają maleńkie żołądki i nie są w stanie najeść się na zapas. Chcąc nie chcąc, niemowlę domaga się karmienia kilkanaście razy na dobę . Dziecko płacze, bo potrzebuje bliskości Dla niektórych dzieci bliskość rodzica jest ważniejsza nawet od jedzenia....
Chcesz, by twojemu maleństwu niczego nie brakowało, by było szczęśliwe, uśmiechnięte, nie płakało... Tylko co to oznacza w praktyce, skoro każdy mówi na ten temat co innego? Co jest prawdą, a co mitem? Rozwiejemy twoje wątpliwości. Często przytulane i noszone na rękach niemowlę wyrasta na maminsynka FAŁSZ Jest dokładnie odwrotnie! To dzieci, które pozostawia się samym sobie, mogą wyrosnąć na ludzi niesamodzielnych, domagających się ciągłej uwagi i szukających potwierdzenia, że są dobrzy, ważni i kochani. Natomiast wypieszczony malec czuje się bezpieczny. Dzięki temu nie boi się świata. Bobas potrzebuje bliskiego kontaktu z mamą tak jak szczenię czy małpka PRAWDA Gdy małym małpkom dano do wyboru dwie matki zastępcze: drucianą (z mlekiem) i zrobioną z miękkiego futerka (bez mleka), zwierzątka wolały tę drugą, bo mogły się do niej przytulić. Z niemowlętami jest tak samo: dla nich również możliwość przytulenia się do mamy jest ważniejsza niż pełny brzuszek i czysta pielucha. Zadbane maluszki z domów dziecka cierpią na chorobę sierocą właśnie dlatego, że nie mają kogoś na wyłączność. Za pomocą płaczu niemowlaki manipulują dorosłymi FAŁSZ Noworodki oraz kilkumiesięczne niemowlęta są za małe, by kalkulować: „Chcę, żeby mama przyszła, więc będę udawał, że coś mi dolega”. A więc nie potrafią manipulować otoczeniem. I choć czasem pewnie trudno w to uwierzyć (zwłaszcza o czwartej nad ranem), nie płaczą także dlatego, by komukolwiek zrobić na złość. Jeśli płaczą, to znaczy, że potrzebują pomocy. Nie mają do dyspozycji innych sposobów, by powiadomić bliskich, że jest im źle. Gdy reagujesz na płacz dziecka i próbujesz mu pomóc, to tak jakbyś mówiła: „Już dobrze, kochanie, jestem przy tobie”. Smyk, który ma suchą pieluszkę i pełny brzuszek, nie ma powodów do płaczu FAŁSZ Ma i to...
