Komu tak naprawdę szkodzi gluten?

Kiedyś nie zwracano uwagi, czy niemowlęta jedzą zboża glutenowe czy bezglutenowe, potem lekarze zalecali podawanie produktów z glutenem od 10. miesiąca życia, teraz dzieci mogą ich próbować na początku rozszerzania diety. Badania nad tym białkiem zawartym w niektórych zbożach trwają i nie wiadomo, czy znów nie nastąpi zmiana w zaleceniach.

Co to w ogóle jest gluten?

Gluten to białko roślinne, zawarte w zbożach: pszenicy, życie i jęczmieniu (nie ma go w prosie, gryce, ryżu, owsie). Występuje też w produktach z tych zbóż, m.in. w kaszach, pieczywie, makaronie. Obecny w mące gluten sprawia, że pieczywo dobrze rośnie. Ale zdarza się, że powoduje on alergię, celiakię lub nieceliakalną nadwrażliwość na gluten (NCNG).

Czy podawać dzieciom produkty z glutenem?

Zdrowym dzieciom tak. Nadal jednak wiek wprowadzania glutenu, jego postać i ilość są dyskutowane przez ekspertów. Pierwszym źródłem glutenu, który można podać niemowlakowi między piątym a dziesiątym miesiącem życia, może być kasza manna lub mąka orkiszowa w zupce jarzynowej albo też pieczywo żytnie w stopniowo zwiększanych porcjach. Gdy niemowlę dobrze toleruje gluten, może jeść posiłki z kaszek glutenowych. Starsze dzieci niemające kłopotów z nietoleracją glutenu mogą jeść produkty z glutenem.

Kto nie może jeść glutenu?

Na diecie bezglutenowej powinny być dzieci chore: na alergię, celiakię i NCNG. Samemu nie można jednak wyłączać z diety malucha produktów glutenowych – każde takie ograniczenie trzeba skonsultować z lekarzem. To ważne, bo dziecku, które jest w okresie intensywnego wzrostu, nie może zabraknąć składników odżywczych. Choć alergia, celiakia i NCNG to różne choroby, łączy je podobieństwo niektórych objawów oraz to, że dolegliwości są reakcją na obecny w diecie gluten. 

• Celiakia – to choroba nieuleczalna. Dzieci z celiakią nie mogą jeść niczego, co zawiera gluten. Mechanizm szkodliwego działania glutenu nie jest do końca znany, ale prawdopodobnych dużą rolę odgrywają tu predyspozycje genetyczne. Pod wpływem glutenu ulegają uszkodzeniu kosmki jelitowe. Jeśli chore dziecko je produkty glutenowe, może mieć m.in. wzdęcia, bóle brzucha, przewlekłą biegunkę, za mało ważyć lub za wolno rosnąć, być nadpobudliwe. Objawem bywa przewlekła niedokrwistość. Choroba może długo przebiegać bez objawów. 
• Alergia na gluten – o  uczuleniu na gluten mogą świadczyć objawy ze strony przewodu pokarmowego: kolka, wzdęcia, biegunka oraz dolegliwości ze strony innych układów, np. oddechowego czy skóry. Alergia u dzieci często jednak mija z wiekiem.  
• Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCNG) – objawy tej choroby są takie same jak przy celiakii z tą różnicą, że kosmki jelitowe pozostają niezmienione, a we krwi nie stwierdza się obecności przeciwciał typowych dla celiakii.

Jak częsta jest celiakia u dzieci?

Występuje u ok. 1 proc. polskich dzieci, ale brak jest dokładnych danych, co do prawdziwej jej częstości. Celiakia może pojawić się w rodzinie, w której nikt na nią wcześniej nie chorował. Idź do lekarza, gdy dziecko:

1. często ma bóle brzuszka, wzdęcia – u niemowląt to mogą być objawy kolki, ale dla pewności wymagają one konsultacji lekarskiej
2. za wolno rośnie lub nie rośnie, za mało waży, nie przybywa na masie lub chudnie – przyczyny nagłego gorszego tempa rozwoju dziecka zawsze trzeba wyjaśnić.
3. ma bladą skórę i spojówki, jest osłabione, płaczliwe – to mogą być objawy anemii, która niejednokrotnie towarzyszy celiakii.
4. ma zmiany skórne – najczęściej w okolicy krzyża, pośladków, łokci, na twarzy, w zgięciach kolan.

Zobacz też: Prawdy i mity o alergii pokarmowej u dziecka

Konsultacja: prof. dr n. med. Kamil Hozyasz, pediatra, kierownik Kliniki Pediatrii w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie