Zapytaliśmy o to Dorotę Zawadzką, Supernianię.
Wszyscy chcemy, żeby nasze dzieci były grzeczne. Grzeczne, czyli… No właśnie, jakie?
Dororta Zawadzka: Trudno to zdefiniować, bo każdy rodzic widzi to trochę inaczej i czego innego wymaga. Dla wielu ludzi „grzeczne” równa się posłuszne, ciche, niesprawiające problemów. Takie, które spokojnie siedzi na ławce koło mamy, nie przeszkadza, niczego nie chce, nie ma własnego zdania, niemal nie oddycha… Dla mnie tak pojmowana grzeczność to zaprzeczenie dzieciństwa.
Dlaczego?
Bo taki spokój nie jest dla dziecka stanem normalnym. Supergrzeczne maluchy nie sprawiają dorosłym kłopotów, ale same mają naprawdę duży problem: boją się ludzi, życia, samodzielności, rówieśników. To niedobrze, gdy człowiek rośnie w przekonaniu, że świat jest zły albo niebezpieczny.
Więc co w takim razie robić? Pozwalać dziecku na wszystko?
Nie! Jednak zabierając się za wychowywanie dziecka, musimy wiedzieć, do czego zmierzamy. Myśleć nie tylko o tym, co się dzieje tuli teraz (Uff: siedzi cicho i pokornie robi, co mu się każe), ale o tym, jakim człowiekiem ma być w przyszłości (Czy na pewno chcielibyśmy, żeby nadal takie było?). Dziecko musi biegać, dotykać, eksperymentować, buntować się, czasem nawet wkładać głowę między barierki. Dzięki temu uczy się świata, poznaje swoje możliwości, gromadzi wiedzę, jednym słowem – rozwija się. Nie zrobi tego, siedząc cicho w kącie i udając, że go nie ma. Dla mnie grzeczne dziecko to takie, które bada świat, eksperymentuje, ma swoje zdanie, jest samodzielne, ale jednocześnie stosuje się do obowiązujących zasad.
Czy to w ogóle da się pogodzić?
Oczywiście, że tak, pod warunkiem że dziecko tych zasad nauczymy i że powiemy mu (i będziemy to powtarzać do skutku), co jest dobre, a co złe. Ono się przecież nie rodzi z tą wiedzą. Musi nauczyć się, że są sprawy, w których nie ma negocjacji. Że nie można nikogo bić ani obrażać. Że nie wolno wybiegać na ulicę. Że trzeba po sobie sprzątać. I tak dalej. Ale nie może być tak, że zabronione jest prawie wszystko.
Jak uczyć tych zasad?
Przede wszystkim konsekwentnie. Nie może być tak, że inne reguły obowiązują w domu, a inne poza nim. Jeśli przestrzegamy jakiejś zasady, powinniśmy przestrzegać jej zawsze. Czytałam kiedyś o arystokracie, który w środku dżungli rozkładał stolik, włączał muzykę i dopiero wtedy zasiadał do posiłku. Uważam, że właśnie tak powinno być. Jeśli nie wolno trzymać nóg na stole, to nie wolno robić tego i u cioci na imieninach, i we własnych czterech ścianach. Jeśli nie wolno kłamać, nie wolno i w małych, i w dużych sprawach. Kradzież jest złem zawsze, niezależnie od tego, czy chodzi o dużą, czy o małą rzecz. To nie dla wszystkich jest oczywiste. Pracowałam z mamą, której synowie ubliżali i podnosili na nią rękę. Chłopcy buntowali się, nie zamierzali przestać. I ona powiedziała mi: „Wiesz co? Trudno, może niech to robią, byle nie przy ludziach”. Tak nie można!
Ważne jest również to, by samemu przestrzegać zasad, prawda?
Oczywiście. Wystarczy pomyśleć, co się dzieje w głowie dwu-, trzylatka, któremu ojciec daje klapsa, mówiąc równocześnie: „Tyle razy ci mówiłem, że nie wolno bić słabszych!”. Nie można uczyć, że agresywne zachowania są złe, samemu zachowując się agresywnie. Przecież to absurd! Podobnie jest z agresją słowną. Z tym jest naprawdę źle. Gdy słyszę, jak mówią maluchy, więdną mi uszy. To straszne, że przechodzimy nad tym do porządku dziennego.
Często się słyszy, że dziś wielu dzieciom brakuje zwykłej kindersztuby...
Bo brakuje. Nie rozumiem, jak matka może nie reagować, gdy dziecko nie kłania się nauczycielce czy sąsiadce. Powinniśmy pilnować tych spraw, pilnować, by dziecko odnosiło się do starszych z szacunkiem, by mówiło „proszę”, „dziękuję”, „przepraszam”. Niestety, przestaliśmy o to dbać.
Czy nie wystarczy dobry przykład?
Skoro mówię „dzień dobry” i traktuję innych z szacunkiem, chyba mogę liczyć na to, że moje dziecko będzie postępować podobnie? Dobry przykład jest niezbędny, bo maluchy nas, rodziców, naśladują. Ale to nie wystarczy, żeby wyłuskać z naszego postępowania wszystkie ważne reguły. Poza tym dzieci lubią eksperymentować, sprawdzać: „A co będzie, jeśli postąpię inaczej?”. Dlatego trzeba mówić jasno, ubierać zasady w słowa i pilnować, by były respektowane.
Złe zachowanie dziecka nie wynika z jego złego charakteru. Dzieci są czasem niegrzeczne , bo w ten sposób wyrażają swoje zdanie, buntują się , chcą postawić na swoim albo zwrócić na siebie uwagę. Sprawdź, co sprawi, że dziecko stanie się grzeczniejsze (bo musisz pamiętać, że idealnie grzecznych dzieci nie ma). 1. Jasne zasady Dziecko musi wiedzieć, co wolno, a czego nie. Dzięki temu czuje się w świecie bezpieczniej. Zasady nie mogą się zmieniać z dnia na dzień, w zależności od tego, w jakiej jesteśmy formie albo ile czasu możemy w danym momencie poświecić dziecku. Jeśli nie wolno oglądać filmów dla dorosłych, bić, kopać, niszczyć i spędzać całego dnia przed telewizorem, to nie wolno i już. Czytaj też: Co robić, by dzieci nas słuchały 2. Dzienny „rozkład jazdy” W miarę stałe pory posiłków, kąpieli, gaszenia światła itd. oraz znajome rytuały (np. czytanie bajki przed snem) są ważne nie tylko dla niemowlaków. Także przedszkolaki wolą, gdy w ich życiu panuje porządek (nie mylić z wojskowym drylem), bo w chaosie się gubią i nie czują bezpiecznie. Można pójść w ślady Superniani i spisać plan dnia na kartce lub tablicy. Słowa można zastąpić obrazkami. 3. Nagrody Nagrodą może być jakiś drobiazg (np. naklejka), pochwała , wspólna zabawa albo po prostu nasza uwaga (na ogół poświęcamy ją dzieciom, gdy są niegrzeczne i tym samym wzmacniamy złe zachowania). Sprawdź: Jak karać dziecko? 4. Konsekwencje Dziecko powinno wiedzieć, jakie konsekwencje poniesie, jeśli nie zrobi tego, o co je prosimy. Najlepiej, jeśli wynikają z sytuacji (np., jeśli dziecko nie posprząta zabawek, nie zdąży obejrzeć bajki). 5. Umowa Jeśli dziecko ma z czymś wyjątkowo duży problem, np. nie szanuje zabawek , można z nim spisać umowę . Kilkulatki lubią być traktowane poważnie, więc obie strony muszą dotrzymać swoich...
Nie daję ci prawa do zwracania uwagi mojemu dziecku Tylko ja mogę krzyczeć na moje dziecko. Tak wiem, nie powinnam podnosić na nie głosu, ale święta nie jestem. Ja nie powinnam, ale tobie z pewnością tego nie wolno! Każdy wychowuje dziecko zgodnie z własnymi przekonaniami. Ja nie wtrącam się do grubej czapki, którą twoje dziecko ma na głowie w ciepły dzień, nie każę mu dzielić się jego zabawkami i nie pouczam, więc ty też nie rób tego! - Podziel się łopatką. Grzeczne dzieci tak robią. Chyba chcesz być grzeczną dziewczynką! - mówi jedna z piaskownicowych mama do mojej córki. Może, gdyby mała potrafiła mówić, odpowiedziałaby owej mamuśce, że dzielić można się, jeśli łopatek jest kilka, a oddanie własnej to zupełnie coś innego. Kto dał prawo tej zupełnie obcej kobiecie do pouczania mojego dziecka?! Rozumiem reagowanie i zwracanie dzieciom uwagi w niebezpiecznych sytuacjach. Jeśli coś zagraża zdrowiu dziecka, oczywiście powinnyśmy reagować, bez względu, czyje to dziecko. W kwestiach wychowawczych radzę trzymać się od mojego dziecka z daleka. To ja decyduję o tym, na jakiego człowieka chcę wychować swoje dziecko, jakie wartości mu wpoję. Ja mam prawo oceniać, czy dane zachowanie jest niegrzeczne, czy może jest jedynie obroną własnych granic . Prawo do dyscyplinowania obcego dziecka Nie raz widzę zachwiania innych dzieci, które mi nie odpowiadają i chętnie przywołałbym te maluchy do porządku, ale nie robię tego, bo... nie są to moje dzieci. Jeśli dziecko przekracza pewne granice, zwracam uwagę jego mamie, a nie dziecku. Nie przemawia do mnie prawo do dyscyplinowania obcego dziecka, jeśli źle się zachowuje, bo co znaczy "źle"? Dla piaskownicowej mamy moja córka, która nie oddała własnej łopatki, ewidentnie źle się zachowywała, a według mnie miała pełne prawo, by jej nie oddawać. Bicie, kopanie, krzywdzenie drugiej osoby jest absolutnie...
"A wiesz, że policjant najpierw strzela, a potem zadaje pytania?" – powiedział (oczywiście na głos, a głos miał donośny) mój kilkuletni syn w chwili, gdy funkcjonariusz drogówki wlepiał mandat jego tacie. Nie mam pojęcia, skąd kilkulatek wziął to zdanie (pewnie z filmu), ale wiem jedno: nie ma chyba na świecie dziecka , które choć raz nie wpędziłoby rodziców w równie kłopotliwą sytuację. Celują w tym zwłaszcza przedszkolaki. Psycholog Beata Płażewska podpowiada, jak sobie radzić w chwilach, gdy najbardziej chcielibyśmy zapaść się pod ziemię. Przeczytaj także: Twoje dziecko nie jest niegrzeczne, gdy... Tajna misja Jako kilkuletnia dziewczynka powiedziałam panu, który naprawiał telewizor: „Rodzice kazali mi pilnować, żeby nic nie zginęło”. Aldona Jak ratować sytuację: Poza krótkim „przepraszam” tak naprawdę niewiele można zrobić. – Najważniejsze to nie pogarszać sytuacji – mówi psycholog. – Bronienie się słowami „Co ty za bzdury pleciesz? Niczego takiego nie mówiłam!” jeszcze bardziej pogrąża rodzica. Pan od telewizora i tak wie, że maluch nie przydzieliłby sobie takiego zadania z własnej inicjatywy. Co gorsza takie postępowanie jest nie fair wobec dziecka. Rodzic robi mu wodę z mózgu („Jak to nie mówiłaś, skoro mówiłaś?” – myśli skołowany malec) i uczy go, że można ratować własną skórę cudzym kosztem. Co robić na dłuższą metę: Nie namawiaj dziecka do tajnych misji ani kłamania w twoim imieniu, bo nie dość, że dasz mu zły przykład, to jeszcze narazisz się na wstyd („Mama kazała powiedzieć, że nie ma jej w domu”). A ja coś mam! Podczas uroczystego obiadu w eleganckiej restauracji moje dziecko pochwaliło się, że ma ... robaki. Renata, mama 3-letniej Beatki Jak ratować sytuację: Przeproś i nie wdawaj się w wyjaśnienia, bo tak mało apetyczny temat lepiej zakończyć jak...
