praca w ciąży
Adobe Stock
Lekcja 6

Ciążą a praca - sprawdź, jakie masz prawa w ciąży

Kobieta w ciąży w pracy ma swoje prawa. Nie można jej na przykład zwolnić, a nawet jeśli ciężarna pracuje na umowie cywilnoprawnej, a nie o pracę, otrzyma zasiłek po porodzie (kosiniakowe). Pracującej kobiecie przysługuje więc okres ochronny, gdy jest w ciąży.

Ciąża a praca - jest to temat bardzo ważny, zwłaszcza, że nie każda przyszła mama wie, jakie ma prawa. Co przysługuje kobiecie w ciąży w pracy? Kwestia zwolnień lekarskich oraz urlopów macierzyńskich zależna jest od rodzaju zatrudnienia. Pracodawca w większości przypadków nie ma jednak prawa, by zwolnić kobietę w ciąży. Nawet jeśli nie masz umowy o pracę - przysługuje ci kosiniakowe.

Spis treści

 

  1. Ciąża a umowa o pracę
  2. Ciąża a umowa zlecenie
  3. Ciąża a umowa o dzieło
  4. Czy można zwolnić kobietę w ciąży?
  5. Badania lekarskie w godzinach pracy
  6. Wyjazdy służbowe w ciąży
  7. Nie każda praca dla ciężarnej
  8. Ile może dźwigać kobieta w ciąży?
  9. Praca przy komputerze w ciąży
  10. Kodeks pracy a ciąża

Ciąża a umowa o pracę

Jeżeli jesteś zatrudniona na podstawie umowy o pracę, sprawa jest prosta. Art. 177 Kodeksu pracy mówi, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Gdy masz umowę na czas określony (min. na 3 miesiące) i w międzyczasie zajdziesz w ciążę, to umowa ulega przedłużeniu do dnia porodu – nawet jeśli pracodawca postanowi nie przedłużać umowy. Umowa, którą podpiszesz z pracodawcą musi być zawarta na minimum na 3 miesiące. Jeżeli podpiszesz umowę okres próbny (1 miesiąc) i w tym czasie zajdziesz w ciążę, a po miesiącu umowa zostanie rozwiązana – wówczas nie będziesz miała przedłużonej umowy do dnia porodu. Jeszcze inaczej wygląda sytuacja kobiet, które zawierają umowę na zastępstwo. Zgodnie z przepisami, od 22 lutego 2016 roku pracodawcy zamiast umowy zastępstwa mają obowiązek podpisywać umowy na czas określony.

Kobiety w ciąży zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony są otoczone szczególną ochroną. Przepisy mówią, że przy umowie o pracę dzięki zapisowi w Kodeksie pracy, nie można zwolnić kobiety będącej w ciąży. Co więcej, trzeba jej zapewnić odpowiednie warunki pracy. A jeśli po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego dowiesz się, że twoje stanowisko zostało zlikwidowane? Wtedy pracodawca ma obowiązek zapewnić ci inne stanowisko, na takich samych warunkach, na jakich pracowałaś przed zajściem w ciążę.

Ciąża a umowa zlecenie

Niestety kobieta zatrudniona na postawie umowy zlecenia nie może korzystać z przywilejów, które przysługują pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Jeśli pracujesz na umowę zlecenie, nie możesz korzystać ze zwolnień lekarskich i nie ma gwarancji, że pracodawca przedłuży ci umowę do dnia porodu. Przysługują ci jedynie uprawnienia, które wynikają z podpisanej przez obie strony umowy. Abyś mogła skorzystać ze zwolnienia lekarskiego i otrzymać zasiłek chorobowy, a potem macierzyński, musisz opłacać składkę chorobową (opłacanie składki jest dobrowolne i pracodawca nie może się nie zgodzić). Warto również porozmawiać ze swoim pracodawcą i prosić go, aby zgodził się na przedłużenie umowy do dnia porodu – w przypadku, gdy kobieta idzie na zwolnienie lekarskie, koszty ponosi ZUS. Jeżeli jednak twój pracodawca nie zgodzi się na przedłużenie umowy do dnia porodu – masz prawo iść na zwolnienie i otrzymać zasiłek chorobowy, o ile przez co najmniej 90 dni opłacałaś składkę chorobową.

Ciąża a umowa o dzieło

W przypadku umowy o dzieło prawda jest taka, że ciężarna nie ma prawa do żadnych przywilejów z tytułu wykonywanej pracy – w tym prawa do korzystania ze zwolnień lekarskich i urlopu macierzyńskiego. Podpisując umowę o dzieło, „pracownica” zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a „pracodawca” do zapłaty określonego wynagrodzenia. Jeżeli dzieło nie zostanie dostarczone w umówionym czasie, zamawiający może odstąpić od umowy. Jak na razie jedynym ratunkiem dla kobiety w ciąży, która pracuje na umowie o dzieło, jest założenie działalności gospodarczej.

Jeżeli nie masz chęci lub możliwości założenia firmy, a prawo do zasiłku ci nie przysługuje, możesz liczyć na kosiniakowe. Jest to świadczenie w wysokości 1000 zł miesięcznie na dziecko, przysługujące osobom, które nie mają praw do zasiłku macierzyńskiego, czyli zatrudnionym na umowy cywilnoprawne (umowy zlecenie, o dzieło), osobom bezrobotnym (niezależnie, czy są zarejestrowane w Urzędzie Pracy, czy nie) i studentom.

Czy można zwolnić kobietę w ciąży?

Kodeks pracy mówi, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży pracownicy – nawet, jeśli dowiedziała się ona o ciąży dopiero po otrzymaniu przez pracodawcę wypowiedzenia. (art. 177 § 1 K. p.). Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 2 czerwca 1995 r. (sygn. akt: I PRN 23/95) zakaz rozwiązywania umowy o pracę z pracownicą w okresie ciąży obowiązuje również w sytuacji, gdy zaszła ona w ciążę w okresie wypowiedzenia. Pracodawca ma prawo zwolnić ciężarną dyscyplinarnie oraz wypowiedzieć umowę jedynie w razie upadłości lub likwidacji.

Badania lekarskie w godzinach pracy

W przypadku umowy o pracę, pracodawca ma obowiązek udzielenia ciężarnej pracownicy zwolnień od pracy na badania lekarskie. Wizyty u lekarza muszą jednak spełniać kilka warunków. Po pierwsze, badania powinny zostać zlecone przez lekarza. Po drugie, muszą mieć związek z ciążą. Po trzecie, badań tych nie można przeprowadzić poza godzinami pracy. Co ważne, pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieobecności w pracy z powodu takich badań. Warto pamiętać, że zgodnie z art. 185 Kodeksu pracy, ciąża powinna być potwierdzona świadectwem lekarskim.

Wyjazdy służbowe w ciąży

Czy będąc w ciąży możesz odmówić wyjazdu służbowego, który zaproponował twój pracodawca? Przepisy mówią, że kobiety w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Nie można jej również – bez jej zgody – delegować poza stałe miejsce pracy. Mówi o tym art. 178 § 1 zd. 2 Kodeksu pracy. Jeśli pracodawca zaproponuje ci wyjazd służbowy, a ty wyrazisz chęć wzięcia udziału w delegacji, najlepiej sporządzić taką zgodę w formie pisemnej.

Nie każda praca dla ciężarnej

Przepisy Kodeksu pracy zabraniają kobietom w ciąży wykonywania prac szkodliwych dla zdrowia, a także szczególnie uciążliwych. Przepisy te muszą być bezwzględnie stosowane – pracodawcy nie zwalnia z tego obowiązku nawet zgoda pracownicy.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet zawiera wykaz tych prac (w załączniku rozporządzenia). Są one podzielone na:

  • prace wzbronione (niezależnie od stopnia narażenia ciężarnych na czynniki szkodliwe dla zdrowia) i niebezpieczne,
  • prace, których wykonywanie jest zabronione po przekroczeniu określonych limitów.

Do pierwszej z wymienionych grup – prac wzbronionych i niebezpiecznych – należą m.in. prace w wymuszonym rytmie pracy (np. przy taśmie), prace wewnątrz zbiorników i kanałów, prace w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych, prace w pozycji wymuszonej. W takich przypadkach pracodawca ma obowiązek przenieść pracownicę na inne stanowisko pracy.
Do drugiej grupy należy m.in. prace wykonywane w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej, a także prace przy obsłudze monitorów ekranowych powyżej 4 godzin na dobę.

Ile może dźwigać kobieta w ciąży?

W Polsce przyszłe mamy są chronione prawnie w tej kwestii. Kobiety w ciąży mają zakaz dźwigania towarów, które ważą więcej niż 3 kg. Mowa o ręcznym przenoszeniu i podnoszeniu przedmiotów. Dotyczy to zarówno pracy stałej, jak i dorywczej. Przełożony powinien takiej kobiecie zlecić najlżejsze prace do wykonywania.

Praca przy komputerze w ciąży

Przyszła mama może pracować przy komputerze, jednak nie dłużej niż 4 godziny na dobę. W przypadku przekroczenia tej normy przełożony ma obowiązek przeniesienia pracownicy do innej pracy. Jeżeli jest to niemożliwe, pracownicę w ciąży należy na czas niezbędny zwolnić z obowiązku świadczenia pracy. W przeciwnym przypadku pracodawca popełnia wykroczenia zagrożone karą grzywny od 1000 do 30000 zł.

Kodeks pracy a ciąża - podstawa prawna 

Prawa kobiet w ciąży w pracy określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974 Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1502 z późn. zm.);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. z 1996 r., nr 114, poz. 545 z późn. zm.).

Zobacz także:

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA