W przemyśle spożywczym używa się około dwóch tysięcy tzw. substancji polepszających żywność. Samych substancji dodatkowych, które mają symbol E i numer, jest ponad 300. Istnieje również osobna lista aromatów. Po co ich aż tyle?
Jedną z funkcji dodatków do żywności jest ułatwienie procesów technologicznych, co obniża koszty produkcji. Jednak stosowanie ich musi być uzasadnione i nie może wprowadzać w błąd kupującego – można ich użyć tylko tyle, by osiągnąć zamierzony efekt. Substancje te producenci żywności dodają także m.in. po to, by uatrakcyjnić produkt i zachęcić do kupienia intensywną barwą, aromatem, apetycznym wyglądem i dobrym smakiem. Kolejną sprawą jest również przedłużenie trwałości.
Zobacz też: Jak zacząć zdrowiej jeść i karmić dziecko?
Substancje dodatkowe mają do spełnienia różne zadania:
• Aromaty – nadają lub zmieniają zapach i smak produktu. Stosuje się je też, by przywrócić naturalny smak utracony podczas produkcji. Stosowanie aromatów nie może wprowadzać konsumenta w błąd – nie można dodać do pieczywa aromatu wypieczonej skórki chleba czy aromatu kawy do kawy.
• Barwniki – używa się ich, bo kupujący chętniej wybierają żywność o mocnym kolorze, który kojarzy się ze świeżością. Żywność można też barwić substancjami naturalnymi, np. koncentratem soku owocowego, wyciągiem ze szpinaku.
• Wzmacniacze smaku – wzmacniają smak lub przedłużają czas jego odczuwania. Nie mają własnego smaku (lub jest on słabo wyczuwalny), ale mają zdolność otwierania kubków smakowych na języku, przez co zwiększają odczuwanie smaku.
• Konserwanty – przedłużają okres trwałości produktu, hamując rozwój drobnoustrojów powodujących psucie się żywności.
Producenci są zobowiązani do podawania na etykiecie produktu (w wykazie składników) nazwy lub symbolu E użytej substancji dodatkowej oraz jej funkcji, np. konserwant, barwnik. Bywa, że podają samą nazwę, nie używając symbolu E (nie muszą tego robić). Jeśli produkt zawiera substancje słodzące (lub cukier) na opakowaniu także powinna się znaleźć taka informacja. To oznakowanie musi być wyraźne, czytelne, nieusuwalne i zrozumiałe dla kupującego.
Zobacz też: Czym zastąpić biały cukier w diecie dziecka?
Przede wszystkim aby substancja została dopuszczona do stosowania w przemyśle spożywczym, musi być przebadana pod kątem bezpieczeństwa dla zdrowia. Na podstawie badań dla każdej ustala się tzw. akceptowalne dzienne pobranie (ADI). To ilość substancji, która może być spożyta przez całe życie bez szkody dla zdrowia (jest wyrażana w mg/kg masy człowieka/dzień). Ta dopuszczalna ilość jest około 100 razy niższa od ilości, przy której zaobserwowano negatywny wpływ substancji na organizm. W Unii Europejskiej bezpieczeństwo substancji dodatkowych ocenia Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Stosowanie substancji dodatkowych jest też regulowane przez prawo, którego producenci muszą przestrzegać. Substancje dodatkowe nie są szkodliwe, ale jeśli w diecie zostanie przekroczona bezpieczna ich ilość (np. gdy jest w niej zbyt dużo wysoko przetworzonych produktów), to wtedy mogą zaszkodzić. W przypadku dzieci, których masa ciała nie jest duża, łatwiej o przekroczenie ustalonych dawek, zwłaszcza gdy ich dieta obfituje w produkty, które nie są dla nich zalecane.
Bo to ty ostatecznie decydujesz, jaki produkt kupić dla siebie i dziecka: naturalny, świeży czy w jakiś sposób przetworzony. Swoimi zakupami pośrednio wpływasz także na to, co oferują producenci żywności, czy używają substancji dodatkowych czy nie. Co z tego, że jedzenie ma piękny kolor, zapach i smak, jeśli przy tym jest mało wartościowe. Często bez szkody dla produktu można zrezygnować ze sztucznych dodatków na rzecz naturalnych składników, np. przypraw, soków. Czytaj etykiety i kupuj świadomie.
Zobacz też: Na co zwracać uwagę, kupując jedzenie dla dzieci?
Konsultacja: dr inż. Anna Harton, dietetyk jest pracownikiem naukowym w Zakładzie Dietetyki Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie, jest konsultantem w Poradni Dietetycznej SGGW
Po co te dodatki do żywności Do produktów dodaje się różne konserwanty przede wszystkim po to, by się nie psuły. Nie da się bowiem produkować żywności na skalę przemysłową i jej nie konserwować. Dodatkowe substancje są dodawane również po to, by poprawić wygląd produktów, ich barwę, konsystencję, a także smak. Żywność pod kontrolą To, czy jakiegoś składnika może producent użyć i w jakiej ilości, jest poddane ścisłej kontroli. W ramach WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) i FAO (Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa) działają eksperci, którzy zajmują się badaniem i dopuszczaniem do żywności substancji dodatkowych. To, które z nich mogą znaleźć się w żywności na rynku polskim, reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia. Tajemnicze E na etykiecie oznacza, że substancja stosowana zgodnie z przepisami nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Następujące po literze numery informują, o jaką substancję chodzi. Żywność przeznaczona dla dzieci do trzeciego roku życia jest objęta specjalnym nadzorem: rozporządzenie zawiera wykaz substancji dodatkowych, które wolno w niej stosować. Sprawdzaj etykiety Kupując żywność dla starszego dziecka, zwracaj uwagę, ile substancji dodatkowych zawiera dany produkt. Lepiej odłóż wafelek czy chrupki na sklepową półkę, jeśli w ich składzie E mnoży się bez końca. Niełatwo jednak znaleźć produkty, które nie mają żadnych dodatkowych substancji (są często nawet w pieczywie!). Poza tym czasem pod tym tajemniczym symbolem ukryte są naturalne składniki używane od dawna: np. E 150a – roślinny barwnik karmel, E 170 – węglan wapnia (kreda), E 330 – kwas cytrynowy czy E 901 – biały lub żółty wosk pszczeli. Dlaczego więc w składzie podaje się symbole, które nic nie mówią przeciętnemu konsumentowi? Przede wszystkim dlatego, że są to oznaczenia międzynarodowe. Poza tym na etykiecie często nie ma po prostu miejsca,...
Chipsy czy gotowane ziemniaki, płatki śniadaniowe czy naturalne płatki owsiane, deser waniliowy czy naturalny jogurt bez cukru – które z nich wybrałabyś dla dziecka? Czujesz różnicę między produktem wysoko przetworzonym a naturalnym ? Przeczytaj, na czym ona polega. 1. Po co przetwarza się żywność? Ludzie od zawsze kwasili ogórki, smażyli powidła, wędzili ryby, wekowali warzywa. Wszystko po to, by przedłużyć trwałość świeżego jedzenia i zrobić zapasy na czas, gdy nie będzie ono dostępne. Poza tym niektóre techniki kulinarne, np. gotowanie, sprawiają, że jedzenie jest łatwiej strawne, bezpieczniejsze i dłużej nadaje się do spożycia. W naszych czasach jednak robienie dżemów czy kwaszenie ogórków to bardziej zabawa – łatwiej iść do sklepu i kupić jedzenie, które wyprodukowano w zakładzie spożywczym. Tylko czy jest ono wartościowe? Nie zawsze. 2. Jak produkują fabryki? Rozwój przemysłu spożywczego nastąpił, bo potrzeba było coraz większej ilości żywności, która nie psuła się szybko. Jej jakość była na drugim miejscu. Aby to osiągnąć, zaczęto dodawać do jedzenia różne substancje. Później zastosowano też środki, które nie tylko zwiększają trwałość, ale także poprawiają wygląd produktów , ich smak, zapach, konsystencję. Nie zawsze są to składniki naturalne. Producenci chętnie sięgają po te substancje, tzw. dodatkowe , bo ich używanie często obniża koszty produkcji. Ale muszą przestrzegać rygorystycznego prawa, a stosowanie ich musi mieć uzasadnienie technologiczne i nie może wprowadzać w błąd konsumenta. Prawo ściśle określa, jakie substancje mogą być dodawane, do jakich produktów, kiedy i w jakich ilościach. Zobacz też: Jak zacząć zdrowiej jeść i karmić dziecko? 5 najważniejszych zasad 3. Czy żywność wysoko przetworzona jest gorsza? Wysokie przetwarzanie żywności zwykle zmniejsza w niej ilość naturalnych...
Eksperci zapewniają, że żywność dostępna w sklepach jest bezpieczna, bo dopuszczono ją do sprzedaży. Czuwają nad tym instytucje kontrolujące rynek. Ale nie da się zaprzeczyć, że w sklepach są produkty, które bardziej nadają się dla niemowląt i małych dzieci , i te, które nadają się mniej. Co to znaczy bezpieczna żywność? To produkty, które nie tylko zawierają składniki odżywcze i dostarczają energię, ale też nie zawierają składników (lub zawierają je w dopuszczalnej przez prawo ilości), które mogłyby być jakimkolwiek zagrożeniem dla zdrowia. Chodzi głównie o substancje dodatkowe , ale też o zanieczyszczenia bakteryjne, pozostałości środków ochrony roślin, metale ciężkie czy związki, które powstają podczas przetwarzania. Żywność w sklepach powinna być bezpieczna pod każdym względem. Gwarantują to producenci, którzy muszą przestrzegać prawa. Normy dla żywnośc i dla niemowląt i małych dzieci są dużo bardziej restrykcyjne niż te dla dorosłych. Zobacz też: Czy warto kupować ekologiczne jedzenie dla dzieci? Dlaczego maluchy powinny jeść dobre produkty? Dzieci są bardziej narażone na szkodliwe działanie substancji zawartych w jedzeniu. Ich układ pokarmowy w pierwszych latach życia, tak jak cały organizm, nie jest w pełni dojrzały. Silniej reaguje na nadmiar i niedobór składników odżywczych i na zanieczyszczenia żywności. Poza tym w przeliczeniu na kilogram masy ciała małe dzieci potrzebują dużo więcej energii i składników odżywczych niż dorośli, więc żywność podawana im powinna być możliwie najbardziej wartościowa. Większe potrzeby organizmu wynikają z bardzo szybkiego tempa wzrostu i rozwoju – z jednej strony dzieci mają szybszy metabolizm, a z drugiej słabszą obronę przed szkodliwymi związkami , które mogą trafiać do przewodu pokarmowego także z nieodpowiednią żywnością. Czego nie wolno dodawać do jedzenie dla...
