Zakażenia pneumokokowe u dzieci – dlaczego szczepienia są tak ważne?

Bakterie te należą do tzw. drobnoustrojów otoczkowych, czyli posiadają otoczkę polisacharydową. Otoczka warunkuje ich zjadliwość, a na podstawie różnic w jej budowie wyodrębniono ponad 100 odrębnych typów (tzw. serotypów). Nie wszystkie z nich są jednakowo chorobotwórcze.

Pneumokoki wywołują zakażenia zlokalizowane (nieinwazyjne) oraz inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP). Najczęściej występujące zakażenia nieinwazyjne to ostre zapalenie ucha środkowego i zapalenie płuc. Mianem IChP określa się: zapalenie płuc z obecnością bakterii we krwi, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicę (sepsę). IChP jest ciężką, zagrażającą zdrowiu i życiu chorobą.

Narastająca oporność pneumokoków na antybiotyki

Od kilkunastu lat obserwuje się narastającą oporność pneumokoków na antybiotyki. Powoduje to trudności i niepowodzenia w leczeniu. Dlatego szczepienia są najlepszym sposobem profilaktyki. Do składu szczepionek wybiera się te serotypy, które najczęściej wywołują choroby pneumokokowe i cechują się wysoką opornością na leki.

Dostępne szczepienia

W Polsce na chwilę obecną dostępne są dwie szczepionki: 10 (PCV10) i 13 (PCV13) składnikowe. Szczepionka PCV13 zawiera dodatkowo serotypy 19A, 3 i 6A. Od 2016 roku głównie szczepionka PCV10 jest w obowiązkowym programie szczepień dzieci. Dysponujemy polskimi danymi epidemiologicznymi dotyczącymi IChP oraz danymi z innych krajów. W Polsce po wprowadzeniu szczepień obowiązkowych u dzieci spadła ilość zachorowań na ICHP wywołanych serotypami wspólnymi dla PCV10 i PCV13, ale wzrosła liczba przypadków spowodowanych serotypami 19A i 3, których w PCV 10 nie ma a są w PCV13.

W 2021 roku zakażenia u dzieci poniżej 5 lat wywołane serotypami 19A i 3 stanowiły około 48% wszystkich zgłoszonych przypadków IChP w tej populacji. Szczególnie niebezpieczny jest serotyp 19A, oporny na wiele antybiotyków. Z danych opublikowanych przez Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych zakażeń Układu Nerwowego (powołany przez Ministra Zdrowia) wynika, że liczba zakażeń wywołanych przez pneumokoki, za rok 2021, należące do serotypu 19 A u dzieci poniżej 5 lat wzrosła sześciokrotnie w porównaniu z rokiem 2019. Jest to zjawisko niepokojące i wymagające dalszego monitorowania. W Belgii w podobnej sytuacji epidemiologicznej szybko zmieniono szczepionkę PCV10 na PCV13.

Obie zarejestrowane w Polsce szczepionki są bezpieczne i skuteczne w zakresie zawartych w nich serotypów. W postępowaniu przetargowym (wrzesień 2022) został wybrany preparat PCV13 zapewniający szerszy zakres ochrony, tak ważny w obecnej sytuacji epidemiologicznej. Ale szczepionka nadal nie jest w pełni dostępna dla wszystkich nowo narodzonych dzieci. Pytajmy, dlaczego tak się dzieje? Co możemy zrobić, aby poprawić tę sytuację?

Autorka: dr n. med. Ewa Duszczyk, pediatra, wakcynolog

1.World Health Organization:” Pneumococcal disease”, http://www.who.int/ith/diseases/pneumococcal/en/ [dostęp:23.07.2016].

2.Ganaie F i wsp mBio 2020; 19;11(3):e00937-20.

3.World Health Organization (WHO). Wkly Epidemiol Rec. 2012;87(14):129-144. 2. Said MA, et al. PLoS One. 2013;8(4):e60273.
4.Jansen AG, et al. Clin Infect Dis. 2009;49(2):e23-e29

5.Charakterystyka Produktu Leczniczego Prevenar 13 z 25.11.2020.

6.Charakterystyka Produktu Leczniczego Synflorix z 22.11.2018, dostępna na stronie EMA (dostęp: 12.2022).

7.Skoczyńska A, Gołębiewska A, Wróbel-Pawelczyk I, Kiedrowska M, Ronkiewicz P, Błaszczyk K, Kuch A, Hryniewicz W. Inwazyjna choroba pneumokokowa w Polsce w 2021 roku (dane KOROUN), 2022

8.Medycyna praktyczna. Rozstrzygnięto przetarg na zakup szczepionki przeciwko pneumokokom: https://www.mp.pl/szczepienia/aktualnosci/305891,rozstrzygnieto-przetarg-na-zakup-szczepionki-przeciwko-pneumokokom (dostęp: grudzień 2022)