Astma – jak z nią żyć?

Słowo „astma” budzi lęk wśród rodziców. To najpoważniejsza z chorób alergicznych.
Często pierwszy atak astmy występuje niespodziewanie. Jeśli rodzice sami nie chorują na astmę lub pierwszy raz stykają się z chorobą często nie zauważają zapowiadających objawów. Tymczasem oskrzela stają się tak wrażliwe, że pod wpływem kontaktu z alergenem gwałtownie kurczą się. Dziecku trudno wtedy oddychać, ma wrażenie że się dusi. Takie ataki duszności może wywołać też dym papierosowy, spaliny, zanieczyszczone powietrze, intensywne zapachy, nadmierny wysiłek, silne stresy, duże różnice temperatur, infekcje i niektóre leki.Choć nie sposób wyleczyć astmy, można kontrolować jej przebieg. Dziecko, pozostające pod opieką lekarzy, może prowadzić normalny tryb życia.

Po czym poznać napady astmy

Sygnałami zbliżającego się napadu duszności bywa kaszel, skrócony oddech czy uczucie ucisku w klatce piersiowej. Duszność może mieć różne nasilenie – od słabo odczuwanego przez dziecko utrudnienia oddychania aż do zagrażającego życiu. Podczas cięższego napadu duszności słychać świst powietrza przepływającego zwężonymi oskrzelami. Dziecku wówczas trudno zdobyć się na wysiłek fizyczny, może mieć również trudności z mówieniem pełnymi zdaniami. Na początku napadu duszności często pojawia się kaszel i jeśli dziecku uda się odkrztusić lepką wydzielinę, odczuwa ulgę.
Duszności mogą być sprowokowane czynnikami, drażniącymi wrażliwe oskrzela, np. wdychaniem alergenów, przebywaniem w zapylonym lub zadymionym pomieszczeniu, wysiłkiem lub nawet zdenerwowaniem. Nierzadko atak astmy pojawia się też bez widocznej przyczyny.

Jak pomóc podczas napadu

Pierwsza pomoc polega na podaniu leku rozszerzającego oskrzela (np. Salbutamolu, Ventolinu, Berodualu, Bricanylu). Stosuje się go w postaci wziewnej, przy użyciu inhalatorka ciśnieniowego lub proszkowego (u starszych dzieci). Mniej skuteczne jest doustne podanie leku rozszerzającego oskrzela (np. syropu Salbutamol, preparatów teofiliny). Działają one wolniej niż wziewne i częściej wywołują objawy uboczne.
Kaszel i duszność ustępują zwykle w ciągu kilkunastu minut po podaniu leku. Nie oznacza to, że astma jest wyleczona. Poprawa wiąże się tylko z ustąpieniem skurczu oskrzeli.
Leki rozszerzające oskrzela nie leczą zapalenia alergicznego oskrzeli. W związku z tym kaszel i duszność mogą nawracać. Za każdym razem możemy skorzystać z leku rozkurczowego, ale jeśli liczba (częstość) tych inhalacji wzrasta, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Leczenie doraźne

Przyczyną nadreaktywności oskrzeli, powodującej występowanie napadów astmy, jest przewlekły alergiczny stan zapalny wyścielającej oskrzela błony śluzowej.
Jeśli dziecko jest alergikiem, musi unikać nie tylko alergenów, na które reaguje, ale również tych, na które nie jest uczulone. Jeśli ma skłonność do rozwoju uczuleń i będzie stykało się z innymi silnymi alergenami, to po kilku-, kilkunastu miesiącach pewnie uczuli się i na nie.
Obok doraźnego przyjmowania leków rozszerzających oskrzela dziecka (podawanych w razie duszności), konieczne jest stosowanie grupy leków hamujących zapalenie oskrzeli. Leki przeciwzapalne nie przerywają napadu duszności. Wpływając jednak na zapalenie, zmniejszają gotowość oskrzeli do wystąpienia skurczu, a więc duszności. Sprawiają, że napady są łagodniejsze i pojawiają się rzadziej lub nie występują. W przeciwieństwie do leków rozszerzających oskrzela, muszą być podawane codziennie. Czasem lekarz proponuje odczulanie, które ma zmniejszyć szkodliwy wpływ alergenu na zdrowie pacjenta.

Jak długo leczy się astmę

Najprostsza odpowiedź brzmi – tak długo, jak utrzymuje się choroba. U większości dzieci zastosowanie skutecznego leczenia prowadzi do tak znacznego złagodzenia lub ustąpienia dolegliwości, że rodzice zaczynają się zastanawiać, czy trzeba jeszcze podawać leki. Przez kilka dni po ich odstawieniu są przekonani, że zrobili dobrze – dziecko czuje się dobrze. Jednak po pewnym czasie duszności powracają, często nasilone. Jednak skuteczne leczenie astmy jest możliwe, ale wymaga troskliwości i wytrwałości ze strony rodziców. Nie wolno podawać leków bez uzgodnienia tego z lekarzem prowadzącym. Alergolog planuje leczenie i wybiera najbardziej odpowiednie dla dziecka lekarstwa, jednak odpowiedzialność za przebieg leczenia spoczywa na rodzicach.
Leczenie polega na:

• stałym przyjmowaniu leków przeciwzapalnych, a w razie potrzeby także rozszerzających oskrzela,
• unikaniu czynników, które wywołują duszność,
• ewentualnie odczulaniu.

Rodzice pytają:

• Czy częste obturacyjne (skurczowe) zapalenia oskrzeli powodują, że dziecko może zachorować na astmę?

To złożony problem. U młodszych dzieci istnieje duża skłonność do zakażeń wirusowych przebiegających z tzw. obturacją oskrzeli (zwężenie oskrzeli, powodujące wydłużony wydech, świsty, duszność), co przypomina astmę. Większość dzieci z tego wyrasta. Kiedy oskrzela osiągną odpowiedni poziom dojrzałości, dziecko przestaje chorować. Jedynie 20% dzieci chorujących na "świszczące" zapalenia oskrzeli zapada później na astmę. Zatem rodzice nie powinni się martwić na zapas.

• Czy niemowlęta chorują na astmę?

Niestety tak i jest u nich trudna do rozpoznania. Niełatwo jest odróżnić wirusowe obturacyjne zapalenie oskrzeli od prawdziwej astmy alergicznej. Jeżeli rodzice chorują na astmę, jest większe prawdopodobieństwo, że u dzieci pojawi się ta choroba. Jeśli lekarz podejrzewa u niemowlęcia astmę, powinien wykonać badanie określające poziom IgE w surowicy krwi.

• Czy dziecko z astmą może uprawiać sport?

Jest to nawet konieczne dla jego prawidłowego rozwoju młodego organizmu. Jeśli wysiłek powoduje występowanie duszności, pomoże podanie przed zajęciami odpowiedniego leku. Na wypadek ataku astmy dziecko powinno mieć przy sobie inhalator z lekiem. Występowanie duszności powysiłkowych świadczy zwykle o małej skuteczności stosowanego leczenia i warto porozmawiać o tym z lekarzem. Prawidłowe leczenie astmy pozwoli dziecku cieszyć się aktywnością fizyczną. Wielu sportowców zdobywających medale olimpijskie to astmatycy regularnie przyjmujący leki.

• Sporty dla małego astmatyka:

TAK – wioślarstwo, tenis, karate, gry zespołowe, jazda na rowerze, chodzenie po górach, narciarstwo, szermierka.
NIE – sporty wytrzymałościowe, np. biegi długodystansowe, jazda konna i nurkowanie.

• Co to znaczy:

Astma aspirynowa – ciężka postać astmy, powstająca po zażyciu aspiryny lub innych środków przeciwzapalnych i przeciwbólowych np. Pyralginy.
Astma nocna – napady pojawiają się najczęściej w nocy.
Astma sezonowa – napady najczęściej pojawiają się w określonych miesiącach.
Astma wysiłkowa – napady pojawiają się najczęściej po wysiłku.
Inhalacje – wziewne podawanie leku.
Spejser – urządzenie wykorzystywane w leczeniu astmy. Jest to plastikowa tuba inhalacyjna, ułatwiająca wdychanie lekarstw z inhalatora. Powoduje, że lek dociera bezpośrednio do oskrzeli. Niektóre firmy produkują specjalne spejsery dla małych dzieci (zamiast ustnika mają maskę).
Spirometria – badanie określające czynność płuc, pozwalające na ocenę przepływu powietrza w oskrzelach (wykonywane często u astmatyków)
Stan astmatyczny – ciężki napad astmy, przebiegający z dusznością spowodowaną skurczem oskrzeli. Jeżeli mimo natychmiast zastosowanego intensywnego leczenia utrzymuje się duszność, konieczny jest kontakt z lekarzem lub jak najszybsze przewiezienie chorego dziecka do najbliższego szpitala.