Odczulanie można przeprowadzać u dzieci i dorosłych. Łagodzenie objawów alergii za pomocą leków nie likwiduje problemu, a jedynie czyni życie alergika znośniejszym. Najlepiej jest usunąć przyczynę alergii, czyli niewłaściwą reakcję organizmu na czynniki takie jak pyłki traw, roztocza i inne alergeny wywołujące katar, alergiczne zapalenie spojówek, wysypkę, świąd, kaszel lub astmę. Odczulanie jest jedyną metodą, która może rozwiązać problem.
Odczulanie:
Nie tylko przynosi ono ulgę w czasie, gdy dziecko ma dolegliwości alergiczne, ale także daje nadzieję na wieloletnie uniknięcie dokuczliwych objawów. Pozwala na odstawienie leków, które dotąd trzeba było przyjmować przewlekle. Co więcej, w niektórych przypadkach odczulanie chroni przed groźnym dla życia objawem, np. uczuleniem na jad owadów.
Odczulanie (czyli immunoterapia swoista) polega na podawaniu przez dłuższy czas coraz większych dawek alergenu. Takie postępowanie ma na celu wytworzenie tolerancji na alergen i zmniejszenie dolegliwości, a często nawet całkowite ich ustąpienie. Maluch, który przez cały rok miał uciążliwy katar z powodu uczulenia na kurz, może po odczulaniu przestać brać leki i czuje się dobrze.
Alergen najczęściej podaje się w podskórnych zastrzykach. Igiełka jest cieniutka, krótka, sam zastrzyk niebolesny i dzieci szybko się do kolejnych wizyt przyzwyczajają. Odczulanie drogą podjęzykową stosuje się rzadziej.
Jedna seria odczulania trwa ok. trzech miesięcy. W tym czasie co 7-14 dni podaje się dawkę alergenu. Serie powtarzać powinno się przez pięć lat, a następnie w kolejnych latach warto robić krótsze kuracje „przypominające’’. W zależności od szczepionki uodparniającej leczenie prowadzi się niezależnie od sezonu (np. odczulanie na roztocza) lub w czasie poprzedzającym sezon alergiczny (np. w przypadku alergii na pyłki roślin).
Do leczenia tą metodą kwalifikują się dzieci, które mają dokuczliwe dolegliwości w kontakcie z alergenem i u których uczulenie zostało potwierdzone testami skórnymi lub testami z krwi (bada się obecność przeciwciał swoistych na alergen podejrzewany o wywołanie uczulenia). Informacje te pozwalają na dobranie odpowiedniej szczepionki. Jednak sam dodatni wynik testu nie kwalifikuje do odczulania. Niezbędnym warunkiem jest zaobserwowanie, czy objawy uczulenia pojawiają się w okresie największej aktywności danego alergenu.
Szczepionki podjęzykowe podaje się codziennie rano, na czczo. Określoną dawkę kropli lub tabletkę wystarczy umieścić pod językiem. Po około 2 minutach dziecko może ją połknąć. Szczepionkę należy przechowywać w lodówce w temp. 2-8°C.
Metodą odczulania doustnego można leczyć alergie na pyłki, sierść zwierząt, roztocza, grzyby i pleśnie. Terapia trwa 3-5 lat, bywa że dłużej. Jednak osiągane tą metodą efekty są bardzo dobre, a na dodatek dziecko nie jest narażone zastrzyki i na częste wizyty w przychodni.
Szczepionki doustnej nie podaje się w przypadku wystąpienia zakażenia gardła lub jamy ustnej, nieżytu żołądka i jelit oraz przy zaostrzeniu astmy.
Koszt doustnej szczepionki odczulającej w kroplach lub tabletkach wynosi 300-400 zł (a nawet więcej) za opakowanie. Nie sposób powiedzieć, na ile czasu wystarczy jedno opakowanie, gdyż dawki ustala się indywidualnie dla każdego dziecka.
Odczulanie (leki i wykonanie zastrzyków) może być refundowane przez NFZ. Potrzebne jest skierowanie od specjalisty alergologa. Nie wszystkie szczepionki są jednak darmowe – niektóre z nich pacjent musi wykupić sam, a ceny wynoszą od kilku złotych do ponad 200 zł za opakowanie. Jedna seria odczulania wymaga dwóch opakowań leku.
Odczulanie podjęzykowe nie jest refundowane przez NFZ.
Immunoterapię swoistą najlepiej stosować u dzieci powyżej piątego roku życia, bo wtedy układ odpornościowy jest już ukształtowany. Niektórzy lekarze odczulają jednak młodsze, np. trzyletnie maluchy, podając im szczepionkę podjęzykowo.
Najkrócej trzy lata, ale najlepiej cztery, pięć lat, a nawet dłużej, bowiem wtedy rezultaty są najkorzystniejsze i najtrwalsze. Odczulać można sezonowo, trzy, cztery miesiące przed okresem pylenia roślin, lub podczas całego roku (dzieci z alergią na roztocza albo grzyby pleśniowe). Początkowo małe dawki alergenu podawane są często, aż dochodzi się do maksymalnej dla danego pacjenta i tę maksymalną dawkę podaje się co cztery, pięć tygodni.
W przypadku niektórych alergii to naprawdę skuteczny sposób pozbycia się problemu. Najważniejszym wskazaniem jest uczulenie na jad owadów (samo spuchnięcie miejsca po użądleniu przez osę lub pszczołę nie kwalifikuje do odczulania). U dzieci ciężkie objawy po użądleniach, np. wstrząs anafilaktyczny, występują dużo rzadziej niż u dorosłych. Następne ważne wskazanie to alergiczny nieżyt nosa i spojówek, astma atopowa łagodna i umiarkowana.
Nie odczula się dzieci z atopowym zapaleniem skóry, bowiem w tym przypadku oprócz alergii atopowej w grę wchodzą również inne czynniki. W poznańskiej klinice dermatologicznej w wybranych przypadkach z dobrym skutkiem odczula się jednak niektóre dzieci z AZS.
W zasadzie dzieci nie odczula się też na alergeny zwierząt z wyjątkiem szczególnych sytuacji, np. dziecko ma tatę lub mamę weterynarza. Najlepszy efekt daje eliminacja alergenu, podobnie jak w przypadku alergii pokarmowej.
Tak, ale musi być prowadzone w specjalistycznej poradni albo na oddziale dziecięcym – w miejscach dobrze przygotowanych i gotowych w każdej chwili do udzielenia pomocy. Przed każdym zastrzykiem dziecko powinno być zbadane przez lekarza (niektórzy zalecają jedną tabletkę leku przeciwhistaminowego parę godzin przed szczepieniem). Po każdym podaniu alergenu dziecko musi przynajmniej pół godziny pozostać w poradni.
Odczulanie doustne odbywa się w domu. Po podjęzykowym podaniu leku także mogą wystąpić działania niepożądane, dlatego pierwsza dawkę najczęściej podaje się w przychodni i przy tej okazji edukuje rodziców o sposobie postępowania w przypadku wystąpienia działań niepożądanych.
Miejscowe niepożądane objawy poszczepienne (np. zaczerwienienie, spuchnięcie w miejscu zastrzyku) przeważnie nie wymagają zmniejszenia następnej dawki alergenu. Robi się to, gdy po odczulaniu pojawia się np. nasilony katar, kichanie czy napadowy kaszel. Ciężka postać poszczepiennych objawów ogólnych (szybkie bicie serca, obniżenie ciśnienia, zaburzenia albo utrata przytomności), czyli wstrząs anafilaktyczny, zdarza się bardzo rzadko. Wtedy trzeba natychmiast udzielić fachowej pomocy, m.in. zrobić zastrzyk z adrenaliny.
Wyraźne złagodzenie objawów przeważnie następuje już w pierwszym roku odczulania. Na ugruntowaną poprawę trzeba czekać dłużej, ale jest ona na ogół długotrwała. Warto pamiętać, że odczulanie nieregularne i trwające krócej niż trzy lata nie daje trwałego rezultatu. Wynik odczulania zależy od całościowej dawki podanego alergenu (skuteczne są duże, podawane regularnie), a także od systematyczności i konsekwencji w leczeniu. Wczesne rozpoczęcie odczulania daje lepszy efekt. Zabezpiecza też dziecko przed dalszym rozwojem choroby, zwłaszcza przed astmą.
Konsultacja: prof. dr hab. Danuta Chmielewska-Szewczyk, pediatra, alergolog, pulmonolog, pracuje w Centrum Medycznym LIM i przychodni Falck Medycyna.
Więcej o alergii u dzieci:
Alergia u dzieci może mieć różne przyczyny. Czy można rozpoznać alergię i alergen? Tak - istnieje wiele rodzajów testów alergicznych. Test oceniający stężenie specyficznych immunoglobulin we krwi dziecka. Można go przeprowadzić w zasadzie zawsze, gdy tylko nie podaje się leków. Czytaj też: Alergia - 10 faktów i mitów Innym sposobem są testy skórne - dawniej stosowane tylko u starszych dzieci, obecnie wykonywane również u maluszków. Te testy wymagają jednak powtarzania. Czytaj też: Wysypka u dzieci - rozpoznaj chorobę po wysypce Najlepszym sposobem na ocenienie przyczyny alergii jest oczywiście obserwacja dziecka przez rodzica. Posłuchajcie, co radzi pediatra. Film powstał we współpracy z Centrum Medycznym
.vjs-default-skin .vjs-big-play-button { display: none !important; }
Jeśli chcesz zgłębić temat atopowego zapalenia skóry to wysłuchaj naszego eksperta, a uzyskasz odpowiedzi na nurtujące cię wątpliwości. Dermatolog, dr. n. med. Marta Hasse-Cieślińska, odpowiada na ważne pytanie.
