
Porażenie mózgowe dziecięce nie jest chorobą, lecz zespołem zaburzeń, w którym wiele zależy od tego, jak rozległe jest uszkodzenie układu nerwowego. Są przypadki bardzo ciężkiego czterokończynowego, spastycznego porażenia mózgowego i takie, które polegają na nieznacznym zaburzeniu sposobu chodzenia. Porażenie mózgowe ma różny stopień nasilenia i mówi się, że nie ma dwóch takich samych przypadków MPD. Do zaburzeń najczęściej dochodzi w okresie życia płodowego, podczas porodu lub tuż po nim. Najczęstszą przyczyną są krwawienia śródczaszkowe, niedokrwienie i niedotlenienie mózgu. Leczenie jest uzależnione od stopnia zaawansowania zaburzeń i może pomóc w dalszym rozwoju dziecka.
Porażenie mózgowe dziecięce:
- charakterystyka zaburzeń
- objawy
- przyczyny
- typy porażeń mózgowych
- kto stawia diagnozę?
- czy porażenie mózgowe jest uleczalne?
- metody leczenia mózgowego porażenia dziecięcego
- długość życia
Charakterystyka zaburzeń
Mózgowe porażenie dziecięce (MPD), nazywane też chorobą Little'a, to uszkodzenie tkanki mózgowej we wczesnym etapie jej rozwoju. Powstaje w okresie życia płodowego (najczęściej między 26. a 34. tygodniem ciąży), w trakcie porodu lub też po nim. Przejawia się w postaci zaburzenia poruszania się i postawy u dziecka.
MPD może mieć różny stopień nasilenia. U jednych dzieci będzie to tylko niestabilny sposób chodzenia z koniecznością noszenia ortopedycznego obuwia, u innych zaburzenia mogą być większe i dotyczyć posługiwania się ręką. U jeszcze innych jest to uszkodzenie narządu ruchu wszystkich czterech kończyn i konieczność używania specjalnego sprzętu zastępującego samodzielne chodzenie.
W ciężkich przypadkach MPD dziecko wymaga pomocy w podstawowych czynnościach życia codziennego. W postaciach lżejszych i przy dobrym rozwoju intelektualnym będzie mogło w przyszłości podjąć pracę zawodową, przystosowaną do jego niepełnosprawności.
Jakie są objawy porażenia mózgowego?
Objawy dziecięcego porażenia mózgowego, które mogą wystąpić już u niemowląt i świadczyć o problemie, to:
- asymetryczne ułożenie ciała maluszka, dziecko kopie np. tylko jedną nóżką,
- prostowanie i krzyżowanie nóżek,
- wzmożone napięcie mięśni – spastyczność,
- zbyt małe napięcie mięśni – hipotonia,
- układanie główki na jedną stronę,
- drgawki kończyn,
- nadwrażliwości na dźwięk,
- zaciskanie dłoni w piąstkę (po ukończeniu 4 miesiąca),
- odginanie główki,
- przy podnoszeniu do pozycji pionowej krzyżowanie wyprostowanych stóp,
- zaburzenia snu,
- kłopoty ze ssaniem.
Objawy dziecięcego porażenia mózgowego, które najczęściej zauważają rodzice, to niestabilne trzymanie głowy i tułowia, brak umiejętności przewracania się na boki, chwytania rączką zabawki, siadania i chodzenia w czasie odpowiednim dla wieku dziecka.
Jak dochodzi do porażenia mózgowego?
Powodem uszkodzenia tkanki mózgowej może być:
- niedotlenienie,
- niedokrwienie,
- infekcje w czasie ciąży (różyczka, toksoplazmoza i cytomegalia),
- zatrucie ciążowe,
- urazy,
- wady wrodzone,
- palenie papierosów i picie alkoholu przez kobietę w ciąży.
Dochodzi do zniszczenia tkanki i jej nieprawidłowego działania. Jeżeli zostało uszkodzone miejsce, w którym przebiegają włókna nerwowe niezbędne do prawidłowego chodzenia, funkcja samodzielnego poruszania zostanie zaburzona.
Dzieci z porażeniem mózgowym mają także problem z:
- infekcjami górnych dróg oddechowych – ze względu na upośledzenie ruchowe tych dzieci choroby takie mogą przebiegać ciężej niż u zdrowych rówieśników, dlatego bardzo istotną rolę w dbaniu o zdrowie dzieci z porażeniem mózgowym odrywają szczepienia ochronne,
- komunikowaniem się – aby dziecko mogło wypowiedzieć słowa i było zrozumiane przez drugą osobę, potrzebny jest ruch odpowiednich mięśni, co nie zawsze jest możliwe, wówczas trzeba skorzystać z metod komunikacji alternatywnej, opierającej się na specjalnie opracowanym systemie gestów, albumów komunikacyjnych i programów komputerowych,
- wtórnym zniekształceniem stawów – mimo rehabilitacji może dojść do zaburzenia ich pracy, dlatego dobiera się dzieciom odpowiednie buty oraz ortopedyczne łuski na stopy,
- żywieniem – ze względu na upośledzenie ruchowe dziecka jego karmienie może być utrudnione, a podawanie jedzenia łyżeczką niewystarczające lub mało bezpieczne, w takich sytuacjach zalecane jest założenie specjalnego wejścia do żołądka (gastrostomii przezskórnej) umożliwiającego bezpieczne i wystarczające karmienie dziecka.
Typy porażeń
Wyróżnia się kilka postaci mózgowego porażenia dziecięcego, najczęstsze z nich to:
- hemiplegia – zaburzenia postawy i ruchów, dotyczące tylko jednej strony ciała dziecka, prawej lub lewej, występuje charakterystyczne zgięciowe ustawienie jednej ręki i nogi,
- diplegia – porażenie dwustronne, najczęściej kończyn dolnych, dziecko chodzi w charakterystyczny sposób na palcach, ze skurczonymi do środka kolanami,
- quadriplegia – porażenie obejmuje całe ciało: głowę, tułów i kończyny, dziecko nie jest w stanie samodzielnie utrzymać głowy, kontrolować mięśni, wzroku, ma trudności z jedzeniem i mową; w zależności od stopnia nasilenia choroby może tylko leżeć, siedzieć lub pełzać,
- postać móżdżkowa – drżenie kończyn przy próbie wykonania jakiegokolwiek ruchu.
Kto stawia diagnozę?
Rodzicom trudno jest zauważyć objawy choroby u bardzo małego dziecka, które z natury swojej nie jest na tyle rozwinięte, aby wyłapać nieprawidłowości w jego ruchach. U zdrowego, donoszonego noworodka może po kilku miesiącach ujawnić się problem, który nie był widoczny w pierwszych dniach życia. Stąd dzieci, u których istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia choroby, są kierowane pod opiekę specjalistyczną, zanim symptomy będą widoczne. Chodzi przede wszystkim o:
- wcześniaki,
- dzieci urodzone z cechami zamartwicy,
- dzieci z bardzo małą masą urodzeniową ciała.
W diagnozowaniu choroby bierze się pod uwagę przebieg ciąży, porodu, okresu okołoporodowego, pierwszych miesięcy życia i rozwój dziecka. Ustalenie rozpoznania należy do lekarza neurologa. Diagnozy wymagają także ewentualne zaburzenia słuchu, wzroku, niepełnosprawność intelektualna, występowanie padaczki, dolegliwości bólowe, problemy z karmieniem i zaburzenia ortopedyczne.
Trzeba wykonać USG przezciemiączkowe, rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową, EEG - badanie fal mózgowych.
Czy porażenie mózgowe jest uleczalne?
Nie ma możliwości cofnięcia uszkodzenia i odbudowania zdrowej tkanki mózg dlatego jest to schorzenie nieuleczalne. Można jednak wykorzystać plastyczność mózgu dziecka, która polega na tym, że jego zdrowa tkanka próbuje częściowo przejąć funkcję tkanki uszkodzonej. To pomaga zmniejszyć skutki zaburzeń.
Najważniejsze w leczeniu porażenia mózgowego u dziecka jest szybkie zdiagnozowanie choroby i rozpoczęcie wieloprofilowej rehabilitacji.
Metody leczenia mózgowego porażenia dziecięcego
Efekty leczenia zależą od metody rehabilitacji, ale przede wszystkim od stopnia uszkodzenia funkcji mózgu. Dziecko musi mieć stałego lekarza pediatrę, lekarza rehabilitacji lub neurologa, który koordynuje terapię i ocenia jej efekty.
W usprawnianiu ruchowym dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym stosuje się różne metody leczenia i rehabilitacji, takie jak:
- NDT-Bobath – najbardziej powszechna i bezpieczna dla dzieci, polega na hamowaniu nieprawidłowych ruchów, normalizowaniu napięcia i ułatwieniu prawidłowych ruchów przez systematyczne powtarzanie,
- metoda nauczania kierowanego wg Petö,
- rehabilitacja ruchowa wg Vojty,
- zaopatrzenie ortopedyczne (łuski, buty, wózki, siedziska, pionizatory),
- podawanie toksyny botulinowej,
- ćwiczenia z użyciem lokomatu i sprzętu armeo, kombinezonów,
- hydroterapia,
- hipoterapia,
- dogoterapia,
- delfinoterapia,
- zabiegi ortopedyczne.
Długość życia dzieci z porażeniem mózgowym
Mózgowe porażenie dziecięce jest nieuleczalne, więc osobom dotkniętym tym schorzeniem będzie towarzyszyć przez całe życie. Należy jednak podkreślić, że nie jest to zaburzenie śmiertelne. Przy zastosowaniu odpowiedniej rehabilitacji, średnia długość życia osób cierpiących na mózgowe porażenie dziecięce wynosi tyle, ile wśród populacji ogólnej. Właściwe leczenie zwiększa możliwość poprawy jakości życia chorego. Koszty zabiegów, leków i rehabilitacji są niestety bardzo wysokie.
Porażenie mózgowe dziecka to choroba mająca ogromny wpływ na codzienne funkcjonowanie rodziny. Dziecko będzie potrzebowało najbliższych przez kolejne lata, dlatego tak ważne jest, aby rodzice lub opiekunowie mieli możliwość zadbania o swoją kondycję psychiczną, fizyczną i zawodową. Warto w tym celu skorzystać ze wsparcia specjalistycznych ośrodków rehabilitacji.
Zobacz także: