
Zapalenie ucha środkowego to bardzo częsta choroba niemowląt i małych dzieci, objawiająca się ostrym pulsującym bólem ucha. Przyczyną jej powstawania jest przede wszystkim budowa uszu dzieci, sprzyjająca łapaniu infekcji. Zapalenie ucha środkowego objawia się m.in. gorączką, niepokojem, brakiem apetytu i wymaga wizyty u lekarza, żeby nie doszło do poważnych powikłań, z niedosłuchem włącznie. Najważniejsze kwestie dotyczące zapalenia ucha środkowego wyjaśniamy wspólnie z pediatrą, dr Katarzyną Mudel, ekspertką portalu Znany Lekarz.
Spis treści:
- Na czym polega zapalenie ucha środkowego?
- Objawy zapalenia ucha środkowego
- Przyczyny zapalenia ucha środkowego
- Diagnozowanie zapalenia ucha środkowego
- Jak leczyć zapalenie ucha środkowego?
- Domowe sposoby na zapalenie ucha środkowego
- Powikłania zapalenia ucha środkowego
Na czym polega zapalenie ucha środkowego?
Zapalenie ucha (z łac. otitis media) powodują drobnoustroje (przede wszystkim wirusy), które dostają się do jego wnętrza wskutek infekcji górnych dróg oddechowych (nosa lub gardła). Powodują one wysięk we wnętrzu ucha i obrzęk błony śluzowej, przez co zmniejsza się drożność trąbki słuchowej. Następuje zaburzenie ciśnienia wewnątrz ucha (skutkuje to bólem) i zwiększone wydzielanie śluzu.
Z powodu zwężenia trąbki słuchowej śluz nie ma ujścia i zaczyna gromadzić się, doprowadzając do pęknięcia błony bębenkowej. W efekcie z ucha zaczyna wypływać wydzielina, na początku wodnista, później ropna i gęsta. Po wystąpieniu wycieku dolegliwości bólowe na ogół ustępują, ale to nie oznacza końca choroby.
Wyróżniamy:
- ostre zapalenie ucha środkowego,
- przewlekłe zapalenie ucha środkowego,
- wysiękowe zapalenie ucha środkowego,
- perlakowe zapalenie ucha.
Objawy ostrego zapalenia ucha środkowego
To bardzo bolesna choroba uszu objawiająca się w postaci:
- gorączki (może dochodzić do 40 stopni Celsjusza), występuje u ok. 1/4 pacjentów,
- bardzo silnego i ciągłego bólu ucha (ale u 20 proc. dzieci choroba może przebiegać bez bólu, głównie dotyczy to wysiękowego zapalenia ucha środkowego),
- niechęci do jedzenia u starszych dzieci, u niemowląt ssanie piersi przerywane płaczem,
- wymiotów,
- biegunki (rzadziej),
- rozdrażnienia i niepokoju, przez co dziecko ma problem ze snem,
- u dzieci starszych może pojawić się szum w uszach i niedosłuch.
Przyczyny zapalenia ucha środkowego
Do powstawania zapalenia ucha w największym stopniu przyczynia się budowa uszu dzieci. Mają one krótką trąbkę słuchową z ujściem otwartym na gardło. W ten sposób bakterie i wirusy łatwo mogą przedostać się z nosa lub gardła do wnętrza ucha.
Przyczynami powstawania zapalenia ucha są:
- infekcje górnych dróg oddechowych, głównie wirusowe (zwykły katar),
- niedojrzałość systemu odpornościowego dziecka,
- nieprawidłowa budowa podniebienia,
- zapalenie migdałków,
- przerost migdałków,
- niedrożność trąbki słuchowej,
- przewlekłe zapalenie zatok,
- grypa,
- odra,
- ospa wietrzna,
- szkarlatyna.
Diagnozowanie zapalenia ucha środkowego
Jeżeli zauważysz u dziecka objawy wskazujące na zapalenie ucha, koniecznie trzeba udać się z nim do lekarza. Aby ustalić przyczynę bólu ucha, trzeba je zbadać otoskopem. Dzięki temu lekarz może ocenić stan przewodu słuchowego i błony bębenkowej i czy doszło do stanu zapalnego.
Jak leczyć zapalenie ucha środkowego?
Sposób leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku niemowląt poniżej 6. miesiąca życia i dzieci do 2. roku życia, mających ostry stan zapalny, któremu towarzyszą wysoka gorączka i wyciek z ucha, należy podać antybiotyk. O tym oczywiście zdecyduje lekarz po zbadaniu dziecka.
W łagodniejszym przebiegu choroby można dziecku podać leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe i obserwować je przez najbliższe 24-48 godzin. Jeżeli w tym czasie objawy nie osłabną lub nasilą się, konieczne jest wezwanie lekarza lub udanie się z wizytą do niego.
Lekarz może zdecydować o przepisaniu kropli do uszu, które zmniejszą obrzęk przewodu słuchowego i ból (mogą je stosować dzieci powyżej 1. roku życia) oraz kropli do nosa, jeżeli zapaleniu ucha towarzyszy nieżyt nosa.
W wyjątkowych przypadkach, kiedy nie pomaga leczenie antybiotykami, trzeba wykonać zabieg paracentezy, czyli nacięcia błony bębenkowej, tak aby wydzielina z ucha mogła wypłynąć.
Leczenie trwa około jednego tygodnia. Po tym czasie dziecko powinno być skontrolowane przez lekarza, aby ten ocenił, czy nie doszło do powikłań.
Domowe sposoby na zapalenie ucha środkowego
Na łagodzenie bólu i stanu zapalnego ucha pomagają:
- ciepłe i suche okłady przykładane do ucha,
- wypoczynek – dziecko powinno zostać w domu,
- olejek kamforowy – można stosować tylko na zewnątrz, wokół ucha; olejek powoduje rozgrzanie i poszerzenie naczyń krwionośnych, dzięki temu może zmniejszyć ból; olejkiem nie można smarować środka ucha, bo można poparzyć przewód słuchowy,
- aspirator z filtrem – zapaleniu ucha często towarzyszy katar, dlatego każdej mamie przyda się aspirator z filtrem, który ułatwi dziecku oddychanie; warto pamiętać, aby zbyt często nie odciągać wydzieliny z nosa, gdyż sprzyja to zwiększonej produkcji śluzu (róbmy to maksymalnie 3-5 razy dziennie).
Powikłania zapalenia ucha środkowego
Do powikłań może dojść w przypadku ostrego stanu zapalnego. Są to:
- niedosłuch,
- zapalenia wyrostka sutkowego,
- zapalenie opon mózgowych,
- niedowład lub porażenie nerwu twarzowego,
- zapalenie ucha wewnętrznego,
- wysiękowe zapalenie ucha,
- przewlekłe zapalenie ucha,
- trwała głuchota (końcowy efekt większości powikłań).
Profilaktyka nawrotów zapalenia ucha środkowego
Aby nie dochodziło do ponownych infekcji uszu, należy:
- niemowlę karmić wyłącznie piersią w pierwszym półroczu życia,
- zrezygnować z posyłania starszego dziecka do żłobka czy przedszkola; w ten sposób ograniczymy ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych, a tym samym zmniejszymy zagrożenie infekcjami uszu,
- nie narażać dziecka na dym tytoniowy – bierne palenie obniża odporność dziecka,
- u dzieci po 2. roku życia zaleca się szczepienie przeciwko grypie – wykazano ponad 30 proc. skuteczność w zapobieganiu zachorowaniom na OZUŚ podczas sezonu grypowego,
- szczepić przeciw pneumokokom – te bakterie odpowiadają za znaczną część zakażeń ucha; szczepienie przeciwko pneumokokom do niedawna było zalecane, ale od 2017 roku wprowadzono powszechne populacyjne szczepienia przeciw tym bakteriom u dzieci urodzonych po 31.12.2016 roku.
Konsultacja: lek. med. Katarzyna Mudel, pediatra, specjalista medycyny rodzinnej i medycyny estetycznej, członkini prestiżowego stowarzyszenia naukowego – Polskiego Towarzystwa Medycyny Estetycznej i Anti-Aging, ekspertka portalu Znany Lekarz.
Zobacz także:

Gęsty, zielony katar często miewają dzieci, które chodzą do żłobka lub przedszkola. Ale nie tylko. Łapią go również niemowlaki. Taki kolor wydzieliny z nosa to dowód, że organizm dziecka zmaga się z wirusami, bakteriami lub alergenami i co najważniejsze – próbuje się z nimi uporać. Spis treści: O czym świadczy zielony katar u dziecka? Zielony katar u dziecka po nocy Długotrwały zielony katar u dziecka Co na zielony katar u dziecka? Domowe sposoby na zielony katar u dziecka Czy dziecko z zielonym katarem może chodzić do przedszkola lub żłobka? O czym świadczy zielony katar u dziecka? Pojawienie się kataru (fachowo nazywanego nieżytem nosa ) jest najczęściej jednym z pierwszych objawów przeziębienia. Zanim wydzielina stanie się zielona, jest przezroczysta i wodnista. W kolejnej fazie gęstnieje, staje się śluzowata, a następnie zmienia kolor na żółtawy lub zielony. Dziecko może (ale nie musi) mieć gorsze samopoczucie i podwyższoną temperaturę. Gęsty, zielony katar bywa określany jako ropny. Rzeczywiście – zielona wydzielina może być skutkiem nadkażenia bakteryjnego, ale tak przede wszystkim wygląda jedna z naturalnych faz kataru wywołanego przez wirusy, czyli zwykłego kataru towarzyszącego infekcji sezonowej. W momencie, kiedy wydzielina z nosa zmienia barwę z przezroczystej na inną, oznacza to, że układ odpornościowy rozpoznał zagrożenie . Równocześnie przyspieszona zostaje produkcja własnych czynników antyseptycznych. Komórki immunologiczne zaczynają uwalniać enzym (zwany mieloperoksydazą), który zawiera barwnik bazujący na żelazie. To właśnie dzięki niemu katar przybiera zieloną barwę. Jeżeli zielony katar ma domieszkę ropną, wówczas może to świadczyć o istnieniu bakterii, ale nie zawsze bakterie te muszą być chorobotwórcze. Pojawienie się zielonej wydzieliny z nosa u dziecka w pierwszych trzech...

Katar u niemowlęcia jest dużą uciążliwością. Zapchany nos sprawia, że dziecko nie chce jeść, gdyż podczas ssania piersi lub smoczka nie ma możliwości zaczerpnięcia powietrza. Zakatarzone niemowlę jest marudne, rozdrażnione i ma problemy ze snem, dlatego należy jak najszybciej pomóc mu w udrożnieniu nosa. Sposoby na katar u niemowlaka Jeżeli zakatarzone niemowlę nie wymaga poważniejszego leczenia (nie ma innych niepokojących objawów, np. gorączki, wyraźnego pogorszenia samopoczucia), można zastosować domowe sposoby łagodzenia kataru. Dr n. med. Ewa Czernicka-Cierpisz poleca siedem prostych, sprawdzonych i bezpiecznych domowych sposobów walki z dziecięcym katarem. Układanie niemowlaka na brzuszku Jeśli niemowlę, które ma katar, jeszcze nie siedzi, należy jak najczęściej układać je na brzuszku. Taka pozycja ułatwia swobodny wyciek wydzieliny z nosa. Można też dziecko nosić oparte o ramię (w pozycji do odbicia) – to też sprzyja wydostawaniu się wydzieliny na zewnątrz. Prawidłowe ułożenie ciała jest konieczne i przyniesie maluchowi ulgę, jednak nie zlikwiduje nieżytu nosa. Należy także pamiętać o bezpieczeństwie dziecka: zaśnięcie w pozycji na brzuchu może być dla niemowlaka niebezpieczne (zwiększa ryzyko śmierci łóżeczkowej – SIDS ). Dziecko należy układać w ten sposób w ciągu dnia, na kilka minut i tylko wtedy, kiedy czuwa. Odpowiednia pozycja do snu Odpowiednią pozycją do snu dla niemowlaka będzie ułożenie maluszka tak, by jego główka była kilka centymetrów wyżej od jego ciała. Zapobiegnie to zakrztuszeniu się i zaleganiu wydzieliny w zatokach. Nie powinno się jednak podkładać poduszki pod główkę malucha, ponieważ może to źle wpłynąć na jego delikatny kręgosłup. Lepszym rozwiązaniem będzie podniesienie łóżeczka o kilka centymetrów do góry (np. podkładając książki pod nogi...

Katar sienny pojawia się w wyniku kontaktu z alergenem , np. pyłkiem rośliny, na który organizm jest uczulony. Alergen drażni błonę śluzową nosa, co wywołuje katar alergiczny. Katar sienny: objawy leczenie domowe sposoby katar alergiczny u dziecka Objawy kataru siennego Najczęściej jest to obrzęk błony śluzowej nosa (zatkany nos), częste kichanie, wyciekająca z nosa bezbarwna wydzielina. Bardzo często alergicznemu nieżytowi nosa towarzyszą też bóle głowy, światłowstręt, zaczerwienienie oczu, swędzenie w nosie. Cechy charakterystyczne kataru siennego Alergiczny nieżyt nosa można pomylić z katarem towarzyszącym przeziębieniu. Jednak katar sienny jest inną dolegliwością niż ostry nieżyt nosa pojawiający się w wyniku infekcji. Oto cechy charakterystyczne kataru alergicznego: pojawia się w momencie kontaktu z alergenem (od razu lub kilka godzin po nim), katar sienny trwa tak długo, jak organizm jest narażony na kontakt z alergenem, alergiczny nieżyt nosa nie jest zaraźliwy , wydzielina z nosa jest bezbarwna i wodnista , dolegliwość jest sezonowa – w przypadku alergii na pyłki lub całoroczna – w przypadku np. alergii na kota czy roztocza. Leczenie kataru siennego Najczęściej stosuje się doustne środki antyhistaminowe , które ograniczają nasilenie reakcji alergicznej. Poza nimi można także stosować leki działające miejscowo – w obrębie błony śluzowej nosa. Są to najczęściej krople zawierające kortykosteroidy . Oba rodzaje leków – doustne i w postaci kropli – są dostępne w aptekach bez recepty. Jeśli krople te zawiodą, można poprosić lekarza o receptę na krople zawierające kromoglikany. Także wydawanymi na receptę są doustne środki zawierające sterydy. Można także zdecydować się na immunoterapię . Jest to długotrwały proces polegający na podawaniu szczepionek, które mają...