Integracja sensoryczna to zdolność dziecka do odczuwania i reagowania na informacje dostarczane z otoczenia i własnego ciała. Gdy wszystko działa dobrze, dziecko sprawnie porusza się, odbiera bodźce z zewnątrz i zachowuje się odpowiednio do sytuacji. U większości dzieci integracja sensoryczna rozwija się w sposób naturalny, między innymi dzięki rozwijającym zabawom. Jeśli jednak tak się nie dzieje - konieczna jest diagnoza i terapia zaburzeń integracji sensorycznej.
Spis treści:
- Terapia integracji sensorycznej - czym jest i kiedy jest potrzebna?
- Jakich efektów można się spodziewać po terapii integracji sensorycznej?
- Terapia integracji sensorycznej - ćwiczenia w przedszkolu
- Jak poznać, czy konieczna jest terapia integracji sensorycznej?
- Jak wygląda terapia integracji sensorycznej?
- Jakie przedmioty wykorzystuje się w terapii integracji sensorycznej?
- Szczotka sensoryczna - wsparcie terapii
- Integracja sensoryczna - jak rozpoznać zaburzenie?
- Opowieść o 6-letnim chłopcu, który ma problemy z integracją sensoryczną
- Jak działają zmysły dziecka?
- Układ zmysłów - ważne dla integracji sensorycznej
- Jak sprawdzić, czy dziecko ma kłopoty z integracją sensoryczną
- Wpływ zaburzeń integracji sensorycznej na samopoczucie dziecka
Terapia integracji sensorycznej - czym jest i kiedy jest potrzebna?
Terapia integracji sensorycznej jest potrzebna, aby wszystkie rozwijające się zmysły dziecka zaczęły ze sobą współpracować. Terapia sensoryczna to zajęcia, dzięki którym kilkulatek lepiej będzie sobie radził na co dzień, a w przyszłości będzie miał mniej problemów w szkole i dorosłym życiu. Terapia sensoryczna i ćwiczenia, które dziecko wykonuje pomogą też w trudnościach z czytaniem i różnych problemach z mową. Im wcześniej dziecko je zacznie, tym lepiej.
Terapia sensoryczna jest adresowana przede wszystkim do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, borykającymi się z zaburzeniami odbioru bodźców. Bywa, że terapię sensoryczną stosuje się także u niemowląt, które mogą mieć problemy z przyjmowaniem pokarmów. Warto wiedzieć, że terapia sensoryczna powinna być dla dziecka przede wszystkim zabawą. To pozwoli mu oswoić się z różnorodnością świata. Czy zaburzenia integracji sensorycznej można wyleczyć? Terapia przynosi bardzo dobre efekty. Dzięki niej maluch będzie mógł lepiej funkcjonować w otoczeniu, nie zmieni jednak dziecka, które jest w „ciągłym biegu” na dziecko „wyciszone”.
Efekty terapii integracji sensorycznej?
Efekty terapii sensorycznej są bardzo korzystne dla dzieci:
- poprawia się rozwój psychoruchowy
- integracja z rówieśnikami
- odbiór bodźców płynących ze świata zewnętrznego
- zmniejszają się agresywne zachowania
- zmniejsza się nadpobudliwość ruchowa
- dziecko lepiej artykułuje swoje potrzeby
- lepiej nawiązuje interakcje z otoczeniem
- poprawia się koordynacja ruchowa
- lepiej funkcjonuje zmysł równowagi (poprawia się praca z piłką, kredkami czy nożyczkami)
- poprawia się zdolność koncentracji
- dziecko przestaje reagować płaczem lub krzykiem na bodźce sensoryczne.
Terapia integracji sensorycznej - ćwiczenia w przedszkolu
W niektórych przedszkolach, zazwyczaj specjalnych lub integracyjnych, prowadzi się terapię integracji sensorycznej. Terapia integracji sensorycznej i odpowiednie ćwiczenia mogą odbywać się w przedszkolu, jeśli pracuje tam wykwalifikowany terapeuta SI, a placówka wyposażona jest w odpowiedni sprzęt. Zajęcia trwają zazwyczaj od 30 do 60 minut, w zależności od wieku dziecka, jego możliwości i potrzeb. Ćwiczenia dostosowane są do zaleceń zawartych w diagnozie integracji sensorycznej oraz potrzeb dziecka.
Jak poznać, czy konieczna jest terapia integracji sensorycznej?
Kiedy terapia sensoryczna jest konieczna? Kiedy iść do specjalisty? Jeśli kłopoty dziecka wpływają na jego:
- codzienne życie,
- relacje z rówieśnikami i dorosłymi,
- naukę w przedszkolu,
- zachowanie.
Jeśli czterolatek dobrze funkcjonuje na co dzień, a jedynie nie chce włożyć ręki do piaskownicy, bo nie lubi dotyku piasku, to nie jest to duży problem. Prawdopodobnie z tego wyrośnie lub nie będzie mu to przeszkadzało w dorosłym życiu. Natomiast jeśli dziecko nie tylko nie chce bawić się w piasku, ale do tego:
- brzydzi się dotykać plasteliny lub farb,
- boi się zjeżdżalni,
- odmawia zakładania pewnych rodzajów ubrań,
- odmawia jedzenia niektórych potraw,
może to być sygnał, żeby poszukać pomocy specjalisty. Oceni on stopień zaburzeń integracji sensorycznej i w razie potrzeby spróbuje pomóc dziecku. Najpierw specjalista stawia diagnozę, opierając się na obserwacji dziecka podczas zabawy. Ważna jest również rozmowa z rodzicami. Gdy problemy dziecka potwierdzą się w diagnozie integracji sensorycznej, terapeuta opracowuje program zajęć i ćwiczeń. Będą one potem modyfikowane w zależności od potrzeb i postępów dziecka.
Jak wygląda terapia integracji sensorycznej?
Terapia sensoryczna odbywa się poprzez ruch i zabawę. Nie polega natomiast na trenowaniu tych czynności, które na co dzień sprawiają dziecku trudność.
Aby dziecko zaczęło sprawnie pedałować na rowerku, nie każe mu się więcej na nim jeździć. Terapeuta proponuje za to takie zajęcia terapii sensorycznej, dzięki którym dziecko nie będzie się już bało oderwać nóżek od ziemi i łatwiej będzie mu na przemian poruszać nimi podczas pedałowania. Czyli – poprzez odpowiednie zabawy stara się usprawnić te zmysły, dzięki którym jeżdżenie na rowerku nie sprawia trudności. W rezultacie dziecko będzie to robiło chętniej i lepiej.
Jakie przedmioty wykorzystuje się w terapii integracji sensorycznej?
Do terapii integracji sensorycznej wykorzystuje się różne zabawki:
- piłki,
- trampolinki,
- wałki,
- miękkie materace,
- drabinki,
- równoważnie,
- deskorolki terapeutyczne,
- różnego rodzaju huśtawki.
Szczotka sensoryczna - wsparcie terapii
Szczotkę sensoryczną stosuje się jako wspomagającą formę terapii integracji sensorycznej. Masaż polega na odpowiednim uciskaniu oraz szczotkowaniu całego ciała. Ma on na celu normalizację w obrębie układu dotykowego. Masaż szczotką sensoryczną wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego – w efekcie zmniejsza on obronność dotykową i przeciążenie sensoryczne, a co za tym idzie – ułatwia codzienne życie osobie z zaburzeniami integracji sensorycznej.
Integracja sensoryczna - jak rozpoznać zaburzenie?
Integracja sensoryczna może u niektórych dzieci nie przebiegać właściwie. Jak pokazują badania, kłopoty z integracją zmysłów może mieć nawet 15–45% dzieci. Jak je poznać? Dziecko może się bać wchodzić na drabinki, często się potykać i wciąż przewracać przedmioty, po które sięga. W dodatku może nie lubić rysować i kąpać się w ciepłej wodzie. W przypadku niektórych dzieci powodem takich problemów jest właśnie nieprawidłowe przetwarzanie wrażeń zmysłowych. Bo to właśnie one mają wpływ na to, jak dziecko radzi sobie na co dzień.
Oto opowieść o 6-letnim chłopcu, który ma problemy z integracją sensoryczną:
Jest siódma. Pawełek budzi się. Jest mu zimno, bo w nocy zdjął bluzę od piżamy, gdyż uwierała go metka (nadwrażliwość na dotyk). Wstaje i idzie do łazienki. Po drodze zderza się z futryną (problem z oceną odległości). Korzysta z toalety, ale nie chce spuścić wody, bo denerwuje go ten dźwięk (nadwrażliwość słuchowa). Z trudem odkręca kurek (problem ze sprawną rączką), myje się w zimnej wodzie (problem z dotykiem) i zapomina wytrzeć ręce w ręcznik, bo nie czuje wilgoci.
Następnie Pawełek idzie na śniadanie. Po drodze potyka się o krzesło (problem z równowagą i wyczuciem własnego ciała). Na śniadanie nie chce jeść płatków, bo nie znosi chrupiącego jedzenia (nadwrażliwość na dotyk i bodźce słuchowe). Przed wyjściem mama daje mu kurtkę, ale on protestuje, mówiąc, że nie jest mu zimno i nie lubi szelestu kurtki (problemy z dotykiem, bodźcami słuchowymi, odczuwaniem zimna). W końcu Pawełek wkłada polar.
W drodze do przedszkola trochę się denerwuje, bo w są tam zwykle zajęcia plastyczne, np.:
- lepienie z plasteliny,
- rysowanie,
- malowanie,
za którymi nie przepada (trudności z dotykiem i sprawną rączką). Obawia się też zajęć ruchowych, na których słabo sobie radzi (kłopoty z równowagą i wyczuciem ciała).
Jak działają zmysły dziecka?
Człowiek (od chwili narodzin, a nawet jeszcze w łonie mamy) odbiera świat nie tylko pięcioma podstawowymi zmysłami, takimi jak:
- dotyk,
- smak,
- słuch,
- węch,
- wzrok.
Ważne są też informacje płynące z innych źródeł – wpływ na nas mają także ruch, siła grawitacji i pozycja ciała.
Układy zmysłów - ważne dla integracji sensorycznej
W teorii integracji sensorycznej mówi się o trzech układach:
• dotykowym – pozwala na odczuwanie zimna, ciepła, bólu, właściwości i rodzajów przedmiotów, dzięki niemu np. po ciemku jesteśmy w stanie znaleźć przedmiot, którego szukamy,
• przedsionkowym – koordynuje ruchy oczu, głowy oraz całego ciała, pozwala balansować bez spadania na równoważni, bujać się na huśtawkach, w miarę sprawnie łapać równowagę, kiedy na przykład się potkniemy,
• proprioceptywnym – odbiera informacje z naszych mięśni i stawów, żeby informować mózg o pozycji naszego ciała. Dzięki niemu umiemy dobrze posługiwać się ołówkiem lub odbijać piłkę o ziemię.
Te wszystkie systemy zmysłowe powinny nie tylko bardzo dobrze funkcjonować, ale również ściśle ze sobą współdziałać.
Jak sprawdzić, czy dziecko ma kłopoty z integracją sensoryczną?
Obserwuj dziecko i patrz, czy:
- Nie lubi nowych zapachów, dźwięków, nadmiaru kolorów. Może też źle reagować na dotyk innych osób lub nie chcieć się bawić w niektóre zabawy (np. uwielbia zjeżdżalnię, ale nie znosi bujać się na huśtawce). Być może także nie przepada za kąpielą, myciem zębów czy czesaniem się.
- Poszukuje silnych wrażeń dla zmysłów. Skacze, tarza się po podłodze, zderza z przedmiotami, uderza innych, taranuje kolegów i dorosłych, przewraca się lub kręci w kółko.
- Jest go wszędzie pełno. Albo też jest bardzo ospały i wszystko przychodzi mu z dużym trudem.
- Ma kłopoty ze swobodnym poruszaniem się. Dotyczy to całego ciała albo np. tylko rączek. Miewa problemy z utrzymaniem równowagi.
- Występują u niego trudności z mówieniem. Mogą to być kłopoty z wymawianiem niektórych głosek, płynnym mówieniem, poprawnym budowaniem zdań.
- Ma problemy z utrzymaniem porządku. Dotyczy to starszych przedszkolaków – dziecko ma kompletny chaos w szafce lub swoim pokoju. Nie umie również zaplanować i przygotować potrzebnych do jakiejś czynności przedmiotów (nie jest w stanie np. przyszykować kartki i nożyczek, gdy chce coś wyciąć). Bardzo łatwo się rozprasza i potrzebuje pomocy, by doprowadzić do końca rozpoczętą czynność.
- Źle się zachowuje. Nie panuje nad emocjami (bardzo szybko zmienia nastroje: od wesołości w mgnieniu oka przechodzi do agresji czy smutku), jest nieposłuszny, ucieka, chowa się przed dorosłymi, łatwo wpada w złość. Unika bliskości.
Wpływ zaburzeń integracji sensorycznej na samopoczucie dziecka
Z powodu różnych trudności dziecko źle się czuje. Nie jest w stanie samo dobrze radzić sobie na co dzień z działaniami i zabawami, z którymi inne dzieci nie mają kłopotów. Jego zachowanie najczęściej jest również powodem negatywnych reakcji otoczenia – wszyscy się skarżą, że dziecko jest niegrzeczne, co jeszcze mocniej obniża jego samoocenę.
Zobacz także:
- Integracja sensoryczna – jak wspierać rozwój dziecka?
- Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
- Zaburzenia integracji sensorycznej – wyjaśnia Dorota Zawadzka