Bądź mamą (nie)idealną – rozmowa z psychologiem

Czy to nie złośliwość? Gdy mu na coś nie pozwalasz, dziecko potrafi cię boleśnie ugryźć. Albo strąca jedzenie z talerzyka i powtarza to, gdy zorientuje się, iż to cię denerwuje . Przysięgłabyś, że robi to specjalnie... Kilkunastomiesięczne dziecko w swych poczynaniach kieruje się chęcią poznawania świata , potrzebą eksperymentowania, sprawdzania, także twoich reakcji. Nie jest jeszcze w stanie wczuć się w sytuację drugiej osoby i nie rozumie, że sprawia komuś przykrość. Ból , którego dziecko samo nie odczuwa, jest dla niego abstrakcją. Nie gryzie więc, żeby ci przysporzyć cierpień. Robi to, by zobaczyć, jak krzykniesz – bo to zabawne, ciekawe i jakże skuteczne. Dziecko uświadamia sobie, że swym postępowaniem można skłonić cię do określonego zachowania. „Czy jak ugryzę, to mama krzyknie?” – dziecko patrzy, co się zdarzy. A następnym razem znowu gryzie, by sprawdzić, czy zareagujesz w podobny sposób. Czasem kieruje nim też potrzeba wyładowania złości . Roczne dziecko ma niewiele możliwości, by wywierać wpływ na rodziców. Jeśli nie chcesz dać mu telefonu do zabawy, nie jest w stanie ci go wyrwać, nie umie argumentacją przekonać, że powinien go dostać. Zostaje mu krzyk, a złość wywołana bezradnością musi znaleźć ujście: dziecko gryzie , bije. Jest w tym też troszkę próbowania sił: „Jak głośno muszę krzyknąć, żeby mama uległa?”. Zrzucając jedzenie, dziecko także... poznaje prawa grawitacji. Gdyby nie eksperymentowało w ten sposób, nie mogłoby się prawidłowo rozwijać . Złośliwe dziecko - jak reagować? Większość zachowań dziecka spowodowana jest ciekawością świata , której zaspokajanie jest potrzebne do prawidłowego rozwoju. Mów jasno i prosto: „Widzę, że podoba ci się zrzucanie jedzenia, ale tak nie wolno robić. Jedzenie trafia do buzi, a nie na ziemię”. Odwróć uwagę dziecka, np. podaj mu ciekawą...

Dziecko płacze, nie chce zasnąć, kłóci się z tobą lub nie chce jeść… – czujesz, że tracisz panowanie nad sobą. Masz nawet ochotę nakrzyczeć albo, co gorsza, złapać je za ramiona i mocno potrząsnąć... Na szczęście, nad złością można nauczyć się panować.  Dziecko złości cię i denerwuje? Przeczytaj nasz wywiad z psycholog Justyną Biernacką, trenerką psychospołeczną i działaczką Fundacji Mama. Justyna Biernacka prowadzi warsztaty dotyczące opanowywania trudnych emocji „Gniew – jak go wyrazić nie krzywdząc innych”. Trudno przyznać się – przed samą sobą i przed innymi – że dziecko złości albo denerwuje. Justyna Biernacka: Warto spojrzeć na emocje trochę inaczej niż zwykle. W opinii wielu z nas złość czy gniew to złe emocje. Tymczasem nie warto dzielić ich na lepsze czy gorsze i oceniać ich. Każdy z nas odczuwa całą gamę emocji – i bez względu na to, czy to przyjemne, czy nie, są one cenne. I niezwykle potrzebne. To znaczy, że jest jakiś pożytek z tego, że złoszczę się na dziecko?! JB: Wszystkie emocje to znaki-sygnały, które informują nas, w jakim jesteśmy stanie. Złość albo gniew są jak lampka ostrzegawcza w samochodzie, która informuje nas o pustym baku. Co robimy wtedy, kiedy podczas jazdy taka lampka się zaświeci? Tankujemy na najbliższej stacji benzynowej, prawda? Tak samo jest ze złością: jej pojawienie się informuje nas, że jakieś nasze potrzeby są niezaspokojone. Zobacz też: Gdy puszczają nerwy. Jak okiełznać emocje? I co powinnam zrobić, kiedy poczuję złość? JB: Przyjrzeć się jej, ale tak, jak przyglądamy się naszemu sprzymierzeńcowi. Pomyśleć: „To, że ja ją odczuwam, to dobrze, bo ona podpowiada mi, jakim jestem człowiekiem, czego potrzebuję”. Nie próbujmy jej stłumić, bo to się nie uda. Taka tłumiona złość pozostaje w nas i obraca się przeciwko nam. Jednak nie warto też...

Czy kary są potrzebne? A jeśli tak, to jakie? Współczesna psychologia i pedagogika zajmują w tej sprawie jasne stanowisko. Dla każdego etapu rozwojowego charakterystyczne są pewne zachowania, które - choć denerwujące dla rodziców - są całkiem normalne dla dzieci w określonym wieku ale nie znaczy to, że mamy je akceptować. Profesor psychologii, Teresa Kukołowicz, twierdzi, że każde dziecko, by stać się dobre, musi najpierw „posmakować zła”. Przy czym niewłaściwe zachowanie malucha wcale nie wynika, jak to często wyobrażają sobie rodzice, z chęci zrobienia im na złość, ani ze ‚złego charakteru”. To po prostu eksperyment mający na celu poznanie reakcji innych osób, zwłaszcza rodziców. To od nich zależy, czy niepożądane zachowania wejdą już na stałe do repertuaru malucha, czy będą się zdarzać coraz rzadziej, aż znikną.   Prowokacje małego złośnika To, co nazywamy szantażem, kaprysami lub nieposłuszeństwem, dla małego dziecka jest sposobem na określenie relacji między nim, a mamą lub tatą. Wszystkie dzieci w głębi serca chcą być w zgodzie z rodzicami, z drugiej zaś strony zachowują się prowokacyjnie, doprowadzając ich swoim zachowaniem do rozpaczy. A więc uwaga! Zachowaj spokój i nie daj się sprowokować, kiedy w mniej lub bardziej świadomy sposób Twoja pociecha stara się uzyskać to, czego akurat chce. Dzięki trudnym do zniesienia zachowaniom malec dowiaduje się:   na ile jeszcze może sobie pozwolić - „ jeśli będę głośno wrzeszczeć, babcia sama posprząta zabawki”, że niegrzeczne zachowanie przyciąga uwagę dorosłych - „nie pójdę spać, niech mama ciągle przynosi mi picie i przy mnie siedzi”, kto naprawdę rządzi w domu - „lubię mieć w buzi monetę i będę ją brała kiedy zechcę”. Czy karać małego uparciucha? Zazwyczaj rodzice nie wyobrażają sobie...