Szwedzki pisarz, Martin Widmark, autor m.in. kultowych “Biuro detektywistyczne Lassego i Mai” oraz “Upiorna agentka Nelly Rapp”, opowiadał na spotkaniu dla bibliotekarzy i dziennikarzy, zorganizowanym z okazji Warszawskich Targów Książki, o swojej pracy, o tym, co lubią dzieci i o czym nie powinno się pisać książek dla młodych czytelników. Wyjaśniał też, co jego zdaniem, sprawia, że dzieci chcą sięgać po książki:
Jeśli dorosły powie: „Przeczytaj tę książkę”, dziecko jej nie przeczyta. Rekomendacje powinny pochodzić od dzieci! Własne rekomendacje dzieci omijają rodziców i trafiają do dzieci bezpośrednio. Dorośli mówią: "To jest dobra książka, jest tu dobry morał”, a dzieci nigdy nie polecają tak książki!
Można to było zaobserwować na przykładzie Harry’ego Pottera. Dzieci czytały go nie dlatego, że to dorośli go polecali, tylko dlatego, że inne dzieci powiedziały, że to jest fajna książka. Dzieci są najlepszymi ambasadorami rozpowszechniania radości z czytania.
Podstawową potrzebą wszystkich ludzi jest poczuć, że sobie z czymś poradzili. Mam 56 lat, ale dalej jestem z siebie dumny, kiedy zamykam książkę po przeczytaniu. Nie ma lepszego dźwięku niż ten (tu zamyka książkę – przyp. red.). Ta książka jest przeczytana, udało mi się, odniosłem sukces. Potrafię czytać. I tak samo jak dzieci, ciągle chcę potwierdzać to, że umiem. To właśnie to uczucie, że udało mi się przeczytać całą książkę.
Jako pisarz muszę cały czas myśleć o tym, co interesuje dzieci. Stosuję łatwe rozwiązanie: zjawy i potwory, detektywi, złodzieje, baśnie, a nie duże problemy egzystencjalne czy moralne. Dzieci lubią wciągające opowiadania napisane dość łatwym językiem, gdzie to ilustracje opowiadają, jak coś wygląda, a tekst o tym, co się dzieje. Nie znajdziecie u mnie żadnych opisów przyrody czy środowiska, wszystko to jest opowiedziane na obrazkach.
Nelly Rapp ma zupełnie inne przesłanie niż Lasse i Maja, i jest trochę trudniejsza, dotyczy bardziej naszego stosunku do starszych ludzi, szkoły. Nelly jest feministką. Pewnego dnia moja córka wróciła ze szkoły i powiedziała: “Dzisiaj nic nie zrobiliśmy, bo cały czas musieliśmy słuchać, jak chłopcy dostają burę”. I wtedy pomyślałem, że muszę napisać o jakiejś silnej kobiecej bohaterce. I tak powstała Nelly Rapp.
Oczywiście, że potrzebują. Nasza córka przez wiele lat była zdominowana przez chłopaków. Pierwsza książka o Nelly Rapp ukazała się w 2003 roku, a pomysł zaprezentowałem rok wcześniej. Zaniosłem rękopis do wydawnictwa, ale oni powiedzieli, że tej książki nie chcą, chociaż ”Lasse i Maja” już odnieśli sukces. A przecież Nelly jest napisana mniej więcej w ten sam sposób. Zapytałem więc wydawcy: “Ale dlaczego jej nie chcesz wydać?” A ona odpowiedziała: “Bo jest o dziewczynce. Dziewczynki nie sprzedają się dobrze”. Książki o chłopcach sprzedają się dużo lepiej. Bardzo się wtedy wkurzyłem. “Na serio?” - zapytałem. A wiem, że jest feministką. Więc zapytałem: “I ty nie wydasz książki, dlatego, że jest o dziewczynce?”. Byłem naprawdę rozzłoszczony. I wtedy ona spojrzała na mnie i mówi: “Ok, ile książek możesz napisać?”. Napisałem już chyba 17. W Szwecji sprzedały się bardzo, bardzo dobrze. Ale na początku było: “nie, bo one są o dziewczynce”.
Troszkę (śmiech). Ale nie za dużo. To najprostsza rzecz na świecie przestraszyć dziecko. Uważam, że jako dorośli jesteśmy odpowiedzialni za to, żeby go nie przestraszyć. Ale trochę nerwówki, napięcia, czegoś fascynującego musi być. Jednak jak dziecko zamknie książkę, musi bez problemu zasnąć.
Jest to pewnego rodzaju ocena, której dorosły musi dokonać, na ile coś jest odpowiednie dla dziecka. Ja też chcę chronić dzieci. I też chcę, żeby były w kokonie, ale ja nazywam ten kokon dzieciństwem. W moim świecie dzieci są chronione przed przemocą, alkoholem i różnymi nadużyciami. To są bardzo poważne kwestie i dzieci ich nie rozumieją.
3 dni temu młoda kobieta została zamordowana w Szwecji i dziś nauczyciele mają za zadanie spróbować wytłumaczyć to dzieciom. Ale się nie da! Nie da się wytłumaczyć dziecku, dlaczego ktoś zabija kogoś innego. Jako dorosły możesz zrozumieć, że ktoś jest chory albo zdesperowany, ale dzieci tego nie rozumieją. Dlatego ja nie uważam, że dzieci trzeba narażać na wszystkie trudne kwestie. Uważam, że można powiedzieć: “O tym porozmawiamy, kiedy podrośniesz”. Jeśli akurat w okolicy nie grasuje jakiś morderca, nie rozmawiamy o tym. Wierzę, że dzieci w dorosłości będą musiały dokonywać ważnych wyborów, ale żeby móc ich dokonać, muszą mieć bezpieczne dzieciństwo. Mówi się też, że literatura dla dzieci musi być realistyczna, że musi mówić o poważnych problemach, ale ja tak nie do końca uważam. Za kilka lat przyjdzie na to czas, nie teraz.
Tak, ale najczęściej są to książki obrazkowe. W Szwecji obrazkowe książki są wydawane dla najmłodszych dzieci, a mimo to są w nich poruszane poważniejsze tematy niż w książkach dla starszych dzieci z rozdziałami.
Bo książki obrazkowe czytasz z dorosłym, który może tłumaczyć, podjąć trudne tematy, dyskutować. A jeśli dziecko ma 7-9 lat i czyta już samo, może być tak, że nie podejmie tego tematu z dorosłym.
Dla dzieci trzeba pisać prosto. Technika pisania dla dzieci jest ważna: język jest dopasowany dla 8-9 latka, ale intryga musi być dużo trudniejsza, bo jeśli będzie na tym samym poziomie, co język, to dzieci powiedzą, że to jest dziecinne. Na to można patrzeć, analizując książki dla dzieci – dzieci uwielbiają wyciągać się w górę. Jeśli powiesz 8-latkowi, że wygląda na 10 lat, to będzie bardzo zadowolony. Ale język musi być zrozumiały.
W Polsce widziałem prace wielu utalentowanych ilustratorów, którzy pracują zupełnie odmiennych od tego, jak ilustruje się książki w Szwecji. Poprosiłem Martę, żeby poleciła mi ilustratora z Polski, który tworzyłby podobnie do dawnych świetnych szwedzkich ilustratorów. Nie potrzebowała dużo czasu do namysłu, odpowiedziała: Emilia Dziubak. Kiedy dostaliśmy ilustracje od Emilii, wydawnictwo w Szwecji było bardzo zaskoczone – redaktorzy biegali po budynku i mówili: “Zobacz, zobacz, jakie piękne!”. Szwedzki styl jest teraz bardzo naiwny i prosty, a to jest dużo bardziej dopracowane pod kątem światła, światłocienia...
Książka „Dom, który się obudził” otrzymała fantastyczne recenzje w Szwecji. Nigdy wcześniej takich nie dostałem! Piszą mniej więcej tak: „Opowiadanie jest dobre, ale ilustracje są wspaniałe!” (śmiech). W przyszłym roku w Szwecji ukaże się nasza wspólna trzecia książka o chłopcu i dziewczynce, którzy mieszkają po przeciwnych stronach morza (w prosty sposób przybliża dzieciom problem uchodźców i konieczności opuszczenia swojego domu – przyp. red.).
Zobacz też:
20% rabatu na wszystkie produkty nieprzecenione z wyłączeniem marki HKliving. Oferta dostępna na dutchhouse.pl. Szczegóły na stronie.
Najniższa cena produktu ze zdjęcia z 30 dni przed obniżką - 389,99 zł.
Cena produktu po zastosowaniu rabatu – 311,99 zł.
Skorzystaj z rabatu na cały asortyment, również na produkty przecenione! Oferta dostępna w butiku przy ul. Kopernika 53a w Łodzi i na fiore.pl. Szczegóły u sprzedawcy i na stronie.
-10% na zakupy za min. 99 zł lub -20% na zakupy za min. 199 zł. Rabaty nie łączą się z innymi promocjami oraz nie dotyczą produktów Hebe Partner. Oferta i szczegóły w aplikacji Hebe i na hebe.pl.
Rabat do -30% w sklepach stacjonarnych i na www.hegos.eu. Szczegóły u sprzedawcy i na stronie www.
Najniższa cena produktu ze zdjęcia z 30 dni przed obniżką - 699,99 zł.
Cena produktu po zastosowaniu rabatu – 499,99 zł
Rabat do -40% na wszystkie buty i torebki z kodem: ZAKUPY. Oferta dostępna sklep.carinii.com.pl. Szczegóły na stronie.
Najniższa cena produktu ze zdjęcia z 30 dni przed obniżką - 649 zł.
Cena produktu po zastosowaniu rabatu - 519,20 zł
Rabat do 40% na sprzęt, odzież i akcesoria sportowe dostępny w sklepie stacjonarnym i na Sportano.pl. Szczegóły w sklepie i na stronie.
Co jest ważniejsze – tekst czy ilustracje? Ilustracje są tak samo ważne co tekst! W latach 60. upowszechniono hasło, że książka jest dla dziecka pierwszym kontaktem ze sztuką i że kształtuje przyszłego odbiorcę sztuki jako takiej. Zasada ta jest aktualna i dzisiaj, choć obecnie jedną z wielu mówiących o wartościach edukacyjnych obrazu w książce. Najważniejsza to ta, że ilustracja usamodzielnia przyszłego czytelnika. Kolejna, że dziecko szybko dorasta do takiego wieku, kiedy dowiaduje się, że za ilustracją stoi artysta, człowiek, który opowiada o świecie w sposób szczególny. Dzięki temu, poznając prace różnych ilustratorów, widzi, że myszka raz jest Myszką Mickey, raz postacią z baśni, a innym razem rockową bohaterką. Za każdym razem mamy do czynienia z myszką, ale to, jak wygląda w książce jest przekazem indywidualnym. Maluch dowiaduje się, że świat przedstawiany na jego rysunkach to także praca indywidualna. W czym ilustracje pomagają najmłodszym? Ilustracja kształtuje czytelnika. Oglądając ilustracje, można sobie samemu opowiedzieć książkę, zwłaszcza jeśli była ona wcześniej przeczytana przez rodzica. Można sięgać po lekturę nieznaną i opowiadać sobie fabułę na podstawie ilustracji. Co za kreatywność w obszarze słowa! Większość z nas ma lepszą pamięć wzrokową. Oglądając ilustracje, łatwiej zapamiętujemy książkę. A dzięki temu możemy do niej wrócić, np. będąc z dzieckiem na spacerze: "A pamiętasz, jak...". Rozmawiajmy z maluchami o bohaterach, o ich emocjach. Wtedy możemy też wspomnieć też o własnych. Jakie książki kupować dziecku? Różnorodne. Kolejna książka powinna różnić się od poprzedniej, być zbudowana na innym schemacie niż ten, które maluch już zna. Nie wykluczam książek, które powstały w stylistyce disneyowskiej, ale konieczne jest, aby dziecko...
Co to jest książka obrazkowa (z ang. picture book)? Nie mamy dobrego polskiego terminu na określenie bardzo specyficznego rodzaju książki dla dzieci. Bo używając terminu „książeczka obrazkowa”, nie mamy na myśli książeczki dla najmłodszego czytelnika. To znaczy takiej z narysowanym ptaszkiem i podpisem „ćwir, ćwir” czy właśnie „ptaszek”. Nie dlatego, że deprecjonuję ich wagę, przecież są niezwykle potrzebne w rozwoju dziecka, ale dlatego, że mówimy o specyficznych książkach, które wymyślono całkiem niedawno. I są naprawdę wspaniałe! Otóż książka obrazkowa to książka przedstawiająca najczęściej równolegle, to znaczy nie linearnie, wiele różnych potencjalnych fabuł, bohaterów, ich przygód, i to wyłącznie za pomocą obrazka, np. "Wielki piknik", „Miasteczko Mamoko”, czy seria o ulicy Czereśniowej. Picture bookami nazywa się też takie książki, w których ilustracja pełni nadrzędną funkcję. Owszem jest tekst, ale dopełnia on rysunki, np. „Kłopot” Iwony Chmielewskiej. Rzeczywiście w książkach obrazkowych nie ma opowiadającego tekstu, bo to zadanie rysunków. Wiele z nich wydano na tak wysokim poziomie edytorskim, że są one jak dzieła sztuki (np. "Dom" z ilustracjami Roberto Innocentiego ), z którymi obcowanie rozwija człowieka niezależnie od wieku. Bo książki obrazkowe są dla małych i dużych czytelników. Niektórzy rodzice, widząc książkę bez tekstu, stają się nieufni. Jeśli nie ma tekstu, to nie ma treści. Ależ jakiej treści nie ma? Jest, tylko nie jest ona wydrukowana! Ta treść jest potencjalnie zawarta w obrazkach, które składają się z wielu szczegółów. I to, co jest cudowne w książkach obrazkowych, żeby tę treść dostrzec, należy włożyć trochę wysiłku, a nie tylko się pogapić i omiatać wzrokiem strony. Trzeba uruchomić oko, wyobraźnię, logikę, ale też pamięć. Bo trzeba zapamiętać,...
Książki obrazkowe są ponadpokoleniowe , co oznacza, że z zainteresowaniem pochylą się nad nią dzieci nie potrafiące jeszcze mówić, ale już paluszkiem wskazujące znane im rzeczy, przedszkolaki, a nawet uczniowie szkół podstawowych z całym edukacyjnym dorobkiem, a nawet sami dorośli. Istnieją książki przez dzieci uwielbiane, jednak dla rodzica czytanie ich w każdy wieczór sprowadza się do nudy i marzenia o szybkim dotarciu do finałowego zdania. Z picture book sprawa ma się inaczej. Po pierwsze książka obrazkowa jest krótka, największa objętość to kilkanaście stron. Po drugie, tekstu w niej jak na lekarstwo lub nawet całkiem brak. Po trzecie, książka obrazkowa oferuje gamę kolorów, postaci i przedmiotów – inaczej mówiąc świat jest tu narysowany z dbałością o stylowy detal, który dziecko potrafi kontemplować w nabożnym skupieniu całkiem długą chwilę. Książka obrazkowa dla dzieci to pożywka dla wyobraźni W książce obrazkowej nie ma gotowych odpowiedzi. Gdy dziecko zaczyna mówić, co widzi, ciągnijmy je dalej za język, np.: „A dlaczego krówka ćwiczy na siłowni, a nie pasie się na łące?" lub: „Z jakiego powodu król jedzie na żuku zamiast w złotej karocy?”. Albo: „Skąd się wzięły pingwiny w wysokich górach?”. Konfrontujmy jego wizję z naszą. Prowokujmy, stawiajmy pytania. Nie martwcie się, one nie przerosną dziecka, pojmującego więcej niż dorosły, mogącego na ten moment stać się naszym nauczycielem. Dziecko wytłumaczy mamie i tacie – zachwyconym bystrością umysłu potomka – o co tu właściwi chodzi. Jedną obrazkową sekwencję zdarzeń połączy z drugą, później z trzecią i czwartą i już jest gotowa historia! W trakcie lektury książki obrazkowej dziecięca wyobraźnia pracuje na najszybszych obrotach. Nic jej nie krępuje, z wyjątkiem nas – rodziców, którzy mogą za dużo powiedzieć. W tej sytuacji radzę: trzymajmy język na wodzy....
