Lęk separacyjny to normalne zjawisko, które jest związane z rozwojem emocjonalnym dziecka. W chwili, kiedy się pojawia, dziecko może reagować płaczem, złością, rozdrażnieniem. Wraz z lękiem separacyjnym u dziecka mogą pojawiać się objawy fizyczne, takie jak np. ból brzucha, zaburzenia snu. Przedłużający się lęk separacyjny, który nie jest leczony, może w przyszłości prowadzić do zaburzeń lękowych, które utrudniają normalne funkcjonowanie. Jak sobie radzić z lękiem separacyjnym? Jak przeprowadzić rozstanie, aby ułatwić ten proces dziecku?
Spis treści:
W psychologii zespół lęku separacyjnego przypisywany jest zaburzeniom lękowym. W niemowlęctwie jest to normalne zjawisko związane bezpośrednio z rozwojem emocjonalnym dziecka. Przyjmuje się, że lęk separacyjny jest normalny wśród dzieci do 5. roku życia. Po tym czasie pojawienie się lęku separacyjnego może wzbudzić obawy – wówczas warto skonsultować się z psychologiem.
Objawy lęku separacyjnego to:
Lęk separacyjny u starszych dzieci może z kolei przejawiać się wszelkimi działaniami, które mają na celu pozostanie z rodzicem i niedopuszczenie do rozstania. Dziecko może np. skarżyć się na ból brzucha i inne dolegliwości, by nie pójść do szkoły. Lęk separacyjny może powodować problemy ze snem – w nocy maluch może mieć koszmary, które dotyczą rozstania z najbliższymi.
Lęk separacyjny u dzieci pojawia się w okresie od 9. do 11. miesiąca życia. U niemowlaka lęk separacyjny jest naturalnie występującym etapem rozwoju. Dziecko reaguje wtedy płaczem lub złością w sytuacjach, gdy musi rozstać się z bliską osobą, zazwyczaj z mamą.
Uwaga! Brak lęku separacyjnego u dziecka w okresie niemowlęcym może (ale nie musi!) być wczesną oznaką autyzmu. Dziecko sprawia wtedy wrażenie, jakby nie potrzebowało uwagi bliskich osób i nie reagowało na rozstanie z mamą.
Objawy lęku separacyjnego zazwyczaj ustępują między 3. a 5. rokiem życia, ale jest to kwestia bardzo indywidualna. Oznacza to, że lęk separacyjny u dwulatka lub czterolatka również nie powinien budzić niepokoju. Zespół lęku separacyjnego epizodycznie może pojawiać się także w wieku przedszkolnym, gdy maluch dotkliwie doświadcza rozstania z rodzicami, rozpoczynając edukację przedszkolną, wracając do przedszkola po wakacjach lub po dłuższej chorobie. Lęk separacyjny może pojawiać się okresowo albo trwać przez jakiś czas w sposób ciągły, wszystko zależne jest od psychiki dziecka.
Możliwe jest również, że objawy lęku separacyjnego pojawią się, dopiero gdy dziecko zacznie dojrzewać i wejdzie w wiek nastoletni. Dziecko, mimo tego, że jest coraz starsze, nadal doświadcza nieprzyjemnych objawów rozstania z najbliższymi. Jeżeli lęk separacyjny występuje u nastolatków, należy zgłosić się do psychologa, ponieważ jest to objaw problemów psychicznych. Specjalista rozpozna zaburzenie i zaleci odpowiednią terapię.
Lęk separacyjny zarówno u niemowlaka, jak i starszego dziecka (np. przedszkolaka, który nie chce rozstać się z mamą w szatni przedszkolnej), jest trudnym przeżyciem dla rodzica. Możesz odczuwać poczucie winy, zmęczenie, a nawet złość. Jeśli wiesz, że musisz wyjść z domu, już zawczasu przygotuj dziecko do rozstania:
Rozstania z mamą są łatwiejsze dla tego malucha, który regularnie od czasu do czasu zostawał pod opieką babci lub niani. Jeżeli jednak do tej pory dziecko całe dnie spędzało z mamą, pożegnanie może być głośne i łzawe. Wielu rodziców uważa, że najłatwiej w takiej sytuacji niepostrzeżenie wyjść z domu. Psychologowie mają jednak na ten temat odmienne zdanie. Według ekspertów dziecku, które cierpi na lęk separacyjny, zawsze trzeba powiedzieć, co je czeka, choćby ta wiadomość miała być dla niego przykra.
Jeśli mama „ucieka” z domu bez słowa wyjaśnienia, dziecko czuje się oszukane i zdezorientowane, kiedy orientuje się, że jej nie ma. Zaufanie, jakim dotychczas obdarzało matkę, zostanie zachwiane. Lepiej więc powiedzieć: „Mama wychodzi teraz po zakupy, a ty zostaniesz z nianią. Kiedy wrócę, będziemy się bawić w podróż samolotem” albo: „Wychodzę do pracy, wrócę, gdy będziesz po obiadku”. Niezwykle ważne jest, by nie okłamywać dziecka: dokładnie określić czas, w którym się wróci (i się go trzymać!) oraz dotrzymać dziecku złożonej obietnicy.
Skoro rozłąka jest konieczna, należy potraktować ją jako trudne, ale naturalne doświadczenie, przez które dziecko musi przejść. Bywa, że to właśnie mamie trudno rozstać się z maluchem. Jeśli jednak pogodzi się z faktem, że ból rozłąki jest czymś naturalnym i za kilka lub kilkanaście dni minie, łatwiej przetrzyma trudny okres. Warto pilnować, aby pożegnania z dzieckiem zbytnio nie przedłużać. Najlepiej ucałować je, zapewnić o rychłym powrocie i wyjść.
Dość typowym zachowaniem w przebiegu lęku separacyjnego jest płacz i grymaszenie dziecka po powrocie mamy, choć wcześniej pod opieką niani dziecko ładnie się bawiło. Znany amerykański pediatra i psychoanalityk, Thomas Berry Brazelton, zaobserwował podczas badań w żłobku, że pozostające tam dzieci były spokojne, bawiły się, ale nie tak żywiołowo jak z rodzicami. Jadły i nie pozwalały sobie na żadne grymasy. Wydawać by się mogło, że magazynują energię na powrót rodziców oraz że gromadzą uczucia dla kogoś, komu ufają najbardziej. Gdy tylko pojawiała się mama (ta reakcja nie jest tak widoczna, gdy zjawia się tata), ich zachowanie całkowicie się zmieniało. Dzieci zaczynały marudzić, nie chciały się ubierać, a często nawet wyjść ze żłobka. Gdy rodzice próbowali zostawić je tam na dłużej, emocje jeszcze bardziej brały górę.
Dzieci wyczuwają emocje rodziców. Przy lęku separacyjnym, mimo trudnych emocji, zachowaj spokój. Bądź czuła i wyrozumiała dla dziecka. W tym momencie wasze rozstanie to naprawdę trudna rzecz. Przytul dziecko, postaraj się je uspokoić, zapewnij, że zobaczycie się o konkretnej porze. Dobrym pomysłem jest czytanie dziecku książek terapeutycznych, które dotyczą rozstań z rodzicami. Pamiętaj też o tym, aby być słownym i dotrzymywać złożonych obietnic.
Lęk separacyjny u niemowląt i małych dzieci uważany jest za normalny etap rozwoju. Jeśli jednak przed separacją z rodzicem lęk nie mija, jest wyjątkowo nasilony, powoduje trudności w funkcjonowaniu dziecka (np. niemożność chodzenia do przedszkola, paniczny strach przed obcymi itd.), warto iść z dzieckiem do psychologa dziecięcego.
Jak wygląda terapia lęku separacyjnego? Wszystko zależy od dziecka. Specjalista na podstawie rozmowy z rodzicami i obserwacji dziecka będzie mógł stwierdzić, czy dziecko doświadcza lęku wykraczającego poza normę. Wtedy zaleci terapię, która będzie dostosowana do indywidualnych potrzeb malucha. Najczęściej jest to terapia ukierunkowana na leczenie lęku. Do najpopularniejszych rodzajów terapii wykorzystywanych w leczeniu zaburzeń lękowych jest terapia poznawczo-behawioralna, ale podkreślamy: że wszystko zależy od konkretnego przypadku.
Dlaczego terapia lęku separacyjnego jest tak ważna? Nieleczony, patologiczny lęk może prowadzić do wielu poważnych i uciążliwych chorób i zaburzeń psychicznych, takich jak wspomniane już zaburzenia lękowe, nerwica i depresja. To niezwykle istotne, aby reagować możliwie szybko – odpowiednio dobrana psychoterapia pomoże dziecku uporać się z lękiem i znowu cieszyć się dzieciństwem.
Zobacz także:
Małe dziecko głęboko przeżywa każdą emocję, nie tylko psychicznie, ale fizycznie. Jeśli odczuwa radość, klaszcze w dłonie, potrząsa główką – masz wrażenie, że całe promienieje. W chwili smutku jego płacz staje się niezwykle przejmujący, oddech przyspiesza, a ciało zaczyna drżeć. Z czasem przybywa sytuacji, w której dziecko przeżywa i okazuje rozmaite emocje. Jak je zrozumieć i jak pomóc maluchowi radzić sobie z tym, co czuje w najtrudniejszych momentach? Spis treści: 1. Emocje dziecka: jak je zrozumieć? Smutek Gniew Nieśmiałość Złość Wstyd Zazdrość 2. Zabawy, które pomagają poznawać emocje 3. Co robić, gdy emocje biorą górę? 4. Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci? Emocje dziecka: jak je zrozumieć? Pierwszym objawem emocjonalnego zachowania u dziecka, z jakim już pewnie miałaś do czynienia, jest stan ogólnego podniecenia noworodka. Z czasem maluszek zaczyna okazywać zmieniające się w niezwykle szybkim tempie reakcje zadowolenie–niezadowolenie. Niemal natychmiast przechodzi z jednego stanu w drugi. Jego uczucia są skrajne, nie potrafi nad nimi zapanować. Nie rozumie, co się z nim dzieje. Równie silnie reaguje na błahe zdarzenia, jak na poważne sytuacje. Jego uwaga jest krótkotrwała i łatwo ją rozproszyć. Każdy maluch przeżywa właściwe dla swojego wieku problemy, napięcia i stresy. Aby się ich pozbyć: krzyczy, płacze, rzuca zabawkami czy ssie palec. Przyjrzyj się opisanym przez nas sytuacjom i zobacz, jak reagować, kiedy dziecko nie radzi sobie z emocjami. Smutek Piotruś ma 18 miesięcy. Po południu staje się nagle smutny. Nie chce dłużej się bawić i reaguje krzykiem na próby wyjścia na spacer – opowiada Ania. Małe dzieci są na ogół radośnie nastawione do życia. Jeśli popadają w smutek lub przygnębienie, mają swoje...
Pamiętacie zabawę w kolory? A w „piłka parzy”? To jedne z ulubionych dziecięcych zabaw – znane są jeszcze naszym rodzicom, my się w nie bawiliśmy, a teraz bawią się nasze dzieci. Przypominamy zasady gier i starych zabaw, które cieszą tak samo jak kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu, łącząc pokolenia. Oto ulubione zabawy dzieci wraz ze scenariuszem. Piłka parzy Bardzo prosta, szybka gra, która ćwiczy refleks i uważność. Zasady: uczestnicy stają w kole. Wytypowana osoba rzuca piłkę, w szybkim tempie. W wybranym momencie, rzucając, mówi „piłka parzy”. „Poparzona” osoba, czyli ta, która złapie piłkę, odpada z gry. Kamień, papier, nożyce – inaczej kli, kla, klu Angażująca gra, która wymaga jedynie zmiany układu dłoni. Można ułożyć ją w kamień (całkowicie zaciśnięta dłoń), papier (wyprostowana dłoń) i nożyce (wszystkie palce są schowane, oprócz środkowego i serdecznego, które to udają „nożyce”). Zasady: uczestnicy mówią chórem – papier, kamień, nożyce, po czym każdy pokazuje wybrany gest. Kamień „tępi” nożyce. Papier owija kamień. Nożyce niszczą papier – w ten sposób należy wybrać wygraną osobę. Berek – kucany (ale niekoniecznie!) Chyba każdy z nas przynajmniej raz w życiu miał okazję bawić się w berka. To doskonała zabawa rozwijająca koordynację ruchową i refleks. Zasady: jedna osoba jest wytypowana jako tytułowy berek. Gania inne osoby, aby ich dotknąć. Oczywiście, każdy, kto nie jest berkiem, powinien uciekać. Złapana osoba staje się berkiem i… zabawa zaczyna się od nowa. Raz, dwa, trzy, baba Jaga patrzy! Zabawa ruchowa, ale z dreszczykiem. Zasady: Jedna osoba zostaje wytypowana na babę Jagę. Staje tyłem do reszty osób. W czasie, w którym Baba Jaga wypowiada zdanie „raz, dwa, trzy, baba...
Pasowanie na przedszkolaka to bardzo ważne wydarzenie dla trzylatków. Po uroczystości stają się już oficjalnie przedszkolakami, powoli wchodzą w świat nauki. To duży krok na ich drodze do samodzielności. Podpowiadamy, jak przebiega pasowanie na przedszkolaka, kiedy odbywa się pasowanie, jak przygotować do niego dziecko, a także jakie prezenty warto wręczyć z okazji pasowania. Spis treści: Pasowanie na przedszkolaka – kiedy się odbywa? Strój na pasowanie na przedszkolaka: jak ubrać dziecko? Pasowanie na przedszkolaka – opis uroczystości Zabawy na pasowanie na przedszkolaka Wierszyki na pasowanie na przedszkolaka Jakie prezenty warto dać na pasowanie na przedszkolaka? Pasowanie na przedszkolaka – kiedy się odbywa? Uroczystość pasowania na przedszkolaka w wielu placówkach odbywa się w Ogólnopolskim Dniu Przedszkolaka, czyli 20 września lub po nim. Zdarza się również, że z powodu niezbędnych przygotowań pasowanie na przedszkolaka często jest organizowane dopiero w październiku, w okolicach Dnia Nauczyciela. Strój na pasowanie na przedszkolaka: jak ubrać dziecko? Pewnie zastanawiasz się, jak ubrać dziecko na pasowanie na przedszkolaka. Pamiętaj, to bardzo uroczyste wydarzenie, więc obowiązuje na nim strój galowy. Biała bluzka i granatowa spódniczka lub spodenki będą prezentowały się bardzo elegancko, a o to w tym dniu chodzi. Oczywiście dozwolone są też eleganckie sukienki albo wyjściowe koszule w innych, stonowanych kolorach. Najważniejsze, żeby dziecko wyglądało schludnie, ale też... było mu wygodnie. Sztywne kołnierzyki czy spódniczki mogą utrudniać zabawę i dodatkowo stresować dziecko. Pasowanie na przedszkolaka – opis uroczystości Pasowanie na przedszkolaka jest zwykle pierwszą okazją do publicznego wystąpienia dziecka w nowej roli. Dla ciebie to jego pierwszy występ...
