Opieka nad wcześniakiem wygląda zupełnie inaczej u maluszka, który urodził się w 28. tygodniu niż u tego, który spędził w łonie mamy kilka tygodni więcej. Wcześniak, który przyszedł na świat około 36. tygodnia ciąży i waży ponad dwa i pół kilo, a przy tym dobrze oddycha i ssie pierś, często nie potrzebuje aż tak specjalistycznej pomocy. Ale dziecko narodzone dużo wcześniej, ważące poniżej dwóch kilogramów, wymaga specjalistycznej opieki i nieraz długotrwałego pobytu w szpitalu.
Spis treści:
1. Opieka nad wcześniakiem w szpitalu
2. Opieka nad wcześniakiem: karmienie
3. Opieka nad wcześniakiem w domu
4. Opieka nad wcześniakiem - co jeszcze pomoże?
5. Rozwój wcześniaka
Wcześniaki najczęściej muszą spędzić pewien czas na oddziale Intensywnej Opieki Neonatologicznej. To tam dziecko jest badane, leży w inkubatorze i to tam - pod bacznym okiem położnych i lekarzy - rodzic stawia pierwsze kroki w opiece nad wcześniakiem. W szpitalu wcześniakiem opiekują się przede wszystkim położne i lekarze neonatolodzy. Rodzice coraz częściej mają możliwość kangurowania dziecka (patrz niżej), zwykle przez godzinę dwa lub trzy razy dziennie.
Jak wygląda pielęgnacja i opieka nad wcześniakiem w szpitalu? Najmniejsze wcześniaki (poniżej 1500 g) umieszczane są w inkubatorach i to tam odbywają się wszelkie zabiegi pielęgnacyjne: zmiana pieluszki, szybka kąpiel za pomocą jałowej myjki. Personel decyduje o tym, kiedy można włączać rodziców do opieki nad wcześniakiem. Na początku jest to zazwyczaj pozwolenie na pogłaskanie dziecka, dotknięcie go, następnym krokiem jest kangurowanie i wykonywanie niektórych zabiegów pielęgnacyjnych.
Wcześniaki często pieszczone przez rodziców szybciej rosną. Jeśli stan dziecka na to pozwala, dobre jest „kangurowanie” – noszenie dziecka w chuście na brzuchu. Czuje ono wtedy ciepło i bicie twojego serca. Na oddziałach wcześniaki układane są w prawidłowych pozycjach przy pomocy „gniazdek” (rękawów ze styropianowymi kulkami). Ułatwia im to prawidłowe poruszanie rączkami i nóżkami, zabezpiecza przed asymetrią.
To, ile wcześniak zostaje w szpitalu po narodzinach, zależy przede wszystkim od lekarza prowadzącego - neonatologa. W większości przypadków, jeśli dziecko zaczyna samodzielnie oddychać i ssać, a jego masa przekracza 2 kg - często jest wypisywane ze szpitala. Jednak ostateczna decyzja podejmowana jest przez lekarza i może na nią wpływać bardzo wiele dodatkowych czynników. Czas hospitalizacji waha się od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Dziecko urodzone przed 33. tygodniem ciąży nie ma jeszcze dostatecznie wykształconego odruchu ssania. Najmłodsze, urodzone przed 28. tygodniem, są zwykle podłączone do respiratora i karmione dożylnie. Trochę starsze wcześniaki karmi się sondą (mlekiem mamy lub mieszanką dla wcześniaków) i tylko dożywia kroplówką.
Na początku podaje się noworodkowi niewielkie ilości jedzenia ok. 2, 3, 5 ml, co dwie, trzy godziny. Kiedy pojawi się odruch ssania, można rozpocząć karmienie ze strzykawki, potem podając do ssania palec, a wreszcie butelkę lub rozpocząć karmienie piersią. Dziecku urodzonemu przed 31. tygodniem ciąży i z masą poniżej 1500 g, można podawać mieszankę z tzw. wzbogacaczami. Dodaje się je też do mleka mamy, aż dziecko osiągnie 38. tydzień wieku korygowanego i przekroczy 2500 g.
Przy karmieniu wcześniaka, szczególnie warto podjąć próby karmienia piersią: mleko mamy chroni przed infekcjami i wzmacnia słabszy organizm przedwcześnie urodzonego maluszka. Mleko kobiety, która urodziła wcześniaka, ma nieco inny skład, zawiera więcej białka i mikroelementów. Aby jednak utrzymać laktację, trzeba odciągać pokarm minimum 8 razy na dobę.
Jeśli wcześniak musi dostawać mleko modyfikowane, będzie to zapewne mieszanka dla noworodków z niską masą urodzeniową.
Jeśli wcześniak będzie karmiony mlekiem modyfikowanym, w wyborze odpowiedniej mieszanki na pewno pomoże lekarz. To bardzo ważne, aby skonsultować ten wybór z profesjonalistą i nie podawać maluszkowi zwykłego mleka dla noworodków. Mleko modyfikowane dla wcześniaków powinno zawierać więcej kalorii, białka, wapnia, witamin oraz pierwiastków takich jak cynk i fosfor. Są one niezwykle pomocne w prawidłowym rozwoju przedwcześnie urodzonego malucha.
W szpitalu wcześniak jest regularnie ważony. To pomaga sprawdzić, czy wypija wystarczającą ilość mleka. W domu możesz się poczuć nieco bezradna – czy zjada tyle, ile powinien? Ważenie wcześniaka przed i po każdym posiłku nie ma sensu, sprawi, że będziesz się denerwować, a stres nie sprzyja laktacji. Zaufaj lekarzom, którzy by nie wypisali dziecka, nie mając pewności, że jest w dobrym stanie!
W domu, kiedy nie ma wokół was lekarzy i pielęgniarek, możesz czuć się wyjątkowo niepewna, czy na pewno zajmujesz się dzieckiem tak, jak trzeba. Nie martw się! Poniżej znajdziesz wiele porad, które pozwolą ci szybko nabyć wprawę w opiece nad wcześniakiem.
Proces pielęgnowania wcześniaka wygląda nieco inaczej niż u niemowlęcia urodzonego w terminie. Skóra dziecka jest delikatna, ma mało włókien elastynowych i cienkie włókna kolagenowe. Warstwa rogowa i gruczoły nie są w pełni rozwinięte. Jednak jest to zdrowa skóra i wszystko będzie dobrze, dopóki nie zostanie uszkodzona. Szczególnej dbałości wymaga pupcia – styka się z moczem i kałem, a jeśli jest wilgotna, łatwo się odparza. Przewijaj wcześniaka co 2–3 godziny, delikatnie, ale dokładnie oczyszczaj mu skórę, zawsze stosuj krem do pupy chroniący przed odparzeniami.
Pieluszki w rozmiarze dla maleńkiego wcześniaka kupisz m.in. w internecie. Wcześniaka kąp codziennie. Jeśli płacze i kuli się, zacznij od obmywania na materacyku w ciepłym pomieszczeniu. Po umyciu delikatnie osusz ciałko (nie trzyj), posmaruj je oliwką (również główkę). Na noc zakładaj dziecku czapeczkę i rękawiczki – wcześniak łatwo się wychładza, nawet jeśli w domu jest ciepło.
Dziecko, które przyszło na świat przed 37. tygodniem ciąży, nie jest w pełni przygotowane do życia poza łonem mamy. Jest bardzo delikatne, czasem tak maleńkie, że mieści się na dłoni dorosłego człowieka! Dlatego pierwszym chwilom, po powrocie z wcześniakiem do domu, zazwyczaj towarzyszy lęk i rozmaite obawy: jak go karmić, kąpać, przewijać i ubierać, żeby na pewno nie zrobić mu krzywdy? Jak karmić wcześniaka? Dziecko urodzone przed 32. tygodniem ciąży nie potrafi jednocześnie ssać i połykać tak, by się nie krztusić. W szpitalu najmłodsze z wcześniaków są zazwyczaj karmione dożylnie. Trochę starszym jedzenie (mleko mamy lub mieszankę) podaje się sondą i dodatkowo dożywia kroplówką. Pokarm mamy najlepiej chroni dziecko przed infekcjami i wzmacnia jego organizm. Takie mleko różni się składem od mleka matki noworodka donoszonego. Zawiera m.in. więcej białka i potrzebnych mikroelementów oraz inne tłuszcze. Przeczytaj 9 powodów, dla których warto karmić piersią przez wiele miesięcy Jak sprawdzić, że wcześniak się najada? Aby rozbudzić laktację, musisz odciągać pokarm – ręcznie lub laktatorem – minimum osiem razy na dobę. Jak odciągać pokarm? Znamy najlepsze sposoby! Kiedy lekarze wypiszą dziecko do domu, będzie już miało w pełni dojrzały odruch ssania, więc karmienie stanie się łatwiejsze. Ale możesz też poczuć się wtedy nieco bezradna – jak zyskać pewność, czy twój noworodek się najada? W szpitalu regularnie sprawdzano wagę dziecka, ale teraz ważenie przed i po każdym posiłku nie ma sensu. Sprawi tylko, że będziesz się denerwować. Karm na żądanie, nawet jeśli podajesz mieszankę. Pamiętaj, że takie dziecko może chcieć jeść bardzo często, ale w małych ilościach. Podczas kontroli, częstszych niż w przypadku dzieci urodzonych o czasie, pediatra oceni, czy smyk prawidłowo przybiera na wadze. Nowe pokarmy...
Wcześniak to dziecko urodzone między 22. a 37. tygodniem ciąży. Niektóre wcześniaki ważą prawie 3 kg i dobrze się rozwijają. Ale są i takie, które urodziły się z wagą poniżej kilograma, mają wiele problemów neurologicznych, kardiologicznych, pulmologicznych. Wcześniak to mały człowiek z wielkim bagażem. Mały człowiek, o którego trzeba walczyć. Pierwsze dni wcześniaka Pierwsze dni życia wcześniaka nie są łatwe. Walka o życie i zdrowie wcześniaka bywa bardzo długa. Co drugi wcześniak urodzony w Polsce przebywa po urodzeniu w szpitalu dłużej niż 2 miesiące. W związku z przedwczesnym urodzeniem i niepełną dojrzałością pęcherzyków płucnych wcześniaki są 10 razy bardziej narażone na zakażenia dolnych dróg oddechowych niż dzieci urodzone o czasie. Niebezpieczne dla wcześniaków są wszystkie infekcje, m.in. wywołane m.in. zakażeniami wirusem RS , który występuje w sezonie jesienno-zimowym. Może ono spowodować powrót dziecka na oddział intensywnej terapii. Olbrzymią rolę w zapobieganiu im pełni profilaktyka poprzez immunizację i szczepienia ochronne. Wcześniak w domu Walka o życie i zdrowie wcześniaka nie kończy się wraz z wyjściem ze szpitala. Potrzeba olbrzymiej determinacji i siły ze strony rodziców, aby wcześniak mógł się odpowiednio rozwijać i nadrabiać różnice rozwojowe. Wymaga to stałej kontroli wielu lekarzy specjalistów – neurologa, okulisty, pulmonologa, rehabilitanta czy kardiologa. Niestety, w Polsce wciąż utrudniony jest dostęp do tych lekarzy dla rodziców wcześniaków. Aż 60% ankietowanych rodziców wcześniaków uważa, że dostęp do specjalistów jest bardzo słaby lub bardzo utrudniony. - Mimo, że dokonał się duży postęp w zakresie opieki nad przedwcześnie urodzonymi noworodkami, w Polsce wciąż brakuje programu kompleksowego wsparcia, pozwalającego na zwiększenie dostępności do nowoczesnej, wielospecjalistycznej...
- W poprzednim sezonie infekcyjnym 2 razy wzrosła liczba wcześniaków , które musiały być w szpitalu z powodu infekcji wywołanych wirusem RS . Zdarzały się też zgony dzieci urodzonych w 29. i 30. tygodniu ciąży , które nie zostały zabezpieczone - alarmuje prof. dr hab. n. med. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka, prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i kierownik Kliniki Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM w Szpitalu Klinicznym im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie. Od wielu lat eksperci i rodzice apelują o to, by wcześniaki i dzieci z wrodzonymi wadami serca dostawały przeciwciała chroniące przed wirusem RS . Do tej pory udało się wywalczyć tylko to, że taką ochroną są objęte wcześniaki urodzone przed 29. tygodniem ciąży oraz z dysplazją oskrzelowo-płucną. Zdaniem ekspertów to za mało, bo wirus RS może wcześniaka czy dziecko z wrodzoną wadą serca nawet zabić. Środek sezonu zachorowań z powodu wirusa RS Wirus RS w Polsce występuje sezonowo od października do kwietnia. Wywołuje 70 proc. infekcji u dzieci do 2. roku życia . U starszych dzieci i dorosłych wirus RS powoduje tylko katar i banalne infekcje. W przypadku wcześniaka infekcja może zakończyć się niewydolnością oddechową , wymagającą stosowania wentylacji mechnicznej , i stanowić zagrożenie życia . Najbardziej narażone są najmniejsze wcześniaki, które urodziły się z bardzo małą masą ciała oraz dzieci z wrodzonymi wadami serca. - U wcześniaka, który ma niedojrzały układ oddechowy , wirus RS może spowodować ciężkie zapalenie oskrzeli , płuc, a nawet być zabójczy – dodaje prof. Borszewska-Kornacka. Ochrona przed wirusem RS jest, ale w Polsce za słaba – Zdarza się, że przez wiele miesięcy ratujemy wcześniaka na oddziale intensywnej terapii w szpitalu, a potem wraca do domu i po kilku tygodniach wraca do szpitala , z zagrożeniem życia. Efekty naszej...
