Czy moje dziecko dobrze słyszy?

U małego dziecka uszkodzenie słuchu uniemożliwia prawidłowy rozwój mowy i języka, zaburza i opóźnia rozwój intelektualny, społeczny i emocjonalny. Wczesna diagnoza i leczenie w dużym stopniu zapobiegną tak poważnym konsekwencjom.

Najważniejsze! Wczesne rozpoznanie
Wrodzony niedosłuch występuje w kilku przypadkach na tysiąc urodzeń. Całkowita głuchota jest u dziecka zjawiskiem bardzo rzadkim. Brak reakcji na dźwięki nie świadczy o całkowitej głuchocie, a nowoczesne aparaty słuchowe i metody rehabilitacji pozwalają wykorzystać w nauce mowy nawet bardzo nieznaczne resztki słuchu. Warunkiem jest jednak wczesna diagnoza i zastosowanie właściwego leczenia w okresie optymalnym dla rozwoju mowy.

Wady słuchu
W przypadku wady słuchu nabytej w wyniku choroby czy urazu, już po okresie rozwoju mowy, sytuacja wygląda nieco inaczej. Po pierwsze, sam moment utraty słuchu jest zauważalny dla otoczenia, co wiąże się z szybszym zapewnieniem dziecku pomocy lekarskiej. Po drugie, nie istnieje problem związany z brakiem rozwoju mowy. Przy zastosowaniu aparatów słuchowych i właściwej rehabilitacji dziecko może rozwijać się dalej w sposób naturalny.

Niedosłuch dziedziczny
Jest to wada wrodzona, która może iść w parze z innymi wadami rozwojowymi albo wystąpić później, lub nasilać się stopniowo. Niedosłuch wiąże się czasem z wadami małżowiny usznej, przewodu słuchowego zewnętrznego lub innymi, np. serca, wzroku, układu nerwowego, nerek. Do tej grupy należy niedosłuch, występujący rodzinnie lub spowodowany przez nowe mutacje genów. Szczególnie często zdarza się, jeśli rodzice są spokrewnieni. Duża część, bo aż 30-50% przypadków wrodzonych zaburzeń słuchu u dzieci ma przyczyny genetyczne.

Czynniki w okresie ciąży, powodujące u dzieci zaburzenia słuchu to:
- choroby infekcyjne z grupy TORCH: różyczka, toksoplazmoza, cytomegalia, opryszczka, ospa wietrzna, półpasiec, odra, świnka, kiła, a nawet grypa;
- szczepienia wykonane w okresie trzech miesięcy przed zajściem w ciążę lub w czasie jej trwania;
- kontakt z chorymi zakaźnie;
- nadużywanie przez matkę alkoholu, nikotyny lub narkotyków;
- choroby przewlekłe matki (np. serca, nerek, wątroby, cukrzyca);
- zaburzenia hormonalne u matki (np. niedoczynność tarczycy);
- zaburzenia przemiany materii, niedobór lub nadmiar witamin;
- leki, które mogą uszkadzać słuch, a są stosowane w ciąży (np. chinina, antybiotyki, leki moczopędne, leki przeciwnowotworowe); [CMS_PAGE_BREAK]
- ogólnoustrojowe choroby o podłożu immunologicznym, kiedy w organizmie matki pojawiają się przeciwciała atakujące tkanki własne lub tkanki płodu, co w konsekwencji może spowodować ich uszkodzenie (np. konflikt serologiczny);
- narażenie matki na kontakt ze środkami toksycznymi w miejscu pracy, np. chemikalia (sole rtęci, ołowiu, związki arsenu, związki organiczne fosforu, siarki i czterochlorku węgla, tlenek węgla, benzol), promieniowanie, hałas.

Czynniki okołoporodowe
- wcześniactwo (poniżej 33. tygodnia ciąży);
- niska masa urodzeniowa (poniżej 1500 g);
- niedotlenienie okołoporodowe, zaburzenia oddechowo - krążeniowe;
- inne zaburzenia okresu okołoporodowego (np. wylewy do ośrodkowego układu nerwowego, krwawienia);
- zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych, posocznica, inne ciężkie zakażenia;
- żółtaczka noworodkowa, wymagająca zastosowania transfuzji wymiennej.

Czynniki działające w późniejszym wieku dziecięcym
- ciężkie zakażenia, np. bakteryjne zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych, posocznica;
- częste zapalenia uszu;
- leki potencjalnie ototoksyczne;
- uraz głowy, wstrząśnienia mózgu i błędnika lub ze złamaniem kości skroniowej;
- uraz akustyczny, ciśnieniowy;
- niedosłuch współistniejący z zaburzeniami neurologicznymi (mózgowe porażenie dziecięce, choroby neurodegeneracyjne);
- choroby zakaźne przebyte w dzieciństwie, np. świnka, ospa wietrzna, półpasiec, odra, grypa itp.
Około 30% zaburzeń słuchu u dzieci pogłębia się z wiekiem.
Zakażenie wirusem świnki jest najczęstszą przyczyną jednostronnego głębokiego uszkodzenia słuchu u małych dzieci.

Wszystkie te czynniki mogą, ale nie muszą wpłynąć na uszkodzenie słuchu u dziecka. Rodzice powinni mieć świadomość, że niosą one pewne ryzyko i konsultować je z lekarzem, opiekującym się kobietą ciężarną oraz dzieckiem.

W rozwianiu wątpliwości pomoże opracowany w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu dla programu badań przesiewowych "Kwestionariusz dziecka z grupy wysokiego ryzyka uszkodzenia słuchu" stosowany w wielu oddziałach noworodkowych, ośrodkach i przychodniach. Pozwala on na wyodrębnienie dzieci z grupy wysokiego ryzyka bezwzględnie wymagających badania słuchu w możliwie najszybszym terminie.
Najczęściej jednak rodzice jako pierwsi zauważają niepokojące objawy niedosłuchu (w 10 % w pierwszym roku życia oraz w 50 - 70 % - w drugim i trzecim). Podejrzenia rodziców wynikające z obserwacji nie mogą być nigdy bagatelizowane.