Niemowlę choruje inaczej. To jak rozpoznać, że jest chore? [WYWIAD]

Dlaczego u niemowlęcia zwykły katar może szybko zmienić się w zapalenie ucha, oskrzeli, płuc?

Niemowlę ma węższe drogi oddechowe niż starsze dziecko, dlatego szybciej się one zatykają wydzieliną. Dziecko nie potrafi samo się jej pozbyć, odkrztusić, zresztą nie ma też jeszcze wykształconego odruchu kaszlu.
U małych dzieci nie są rozwinięte zatoki oboczne nosa. Dlatego wydzielina z nosa może dostać się do ucha, które jest połączone z jamą nosowo-gardłową, i po 2-3 dniach kataru może pojawić się u dziecka zapalenie ucha.
Wydzielina zalega, pojawiają się nadkażenia bakteryjne, bo w drogach nosowych jest ciepło i wilgotno: to świetne warunki dla rozwoju bakterii. Dziecko może łykać wydzielinę, ale to jeszcze pół biedy. Gorzej, gdy spływa ona do dolnych dróg oddechowych.

To dlatego tak łatwo niemowlę po zwykłym katarze może mieć zapalenie płuc?

Tak. Bardziej prawdopodobne są zapalenia uszu, ale jest też możliwe zapalenie płuc.

Zdarza się, że niemowlę ma ciężką infekcję, ale przy tym żadnej gorączki. To normalne, że dziecko choruje bez gorączki?

Im młodsze dziecko, tym objawy choroby są mniej typowe. Właśnie z powodu gorszej odpowiedzi układu odpornościowego. Często widzę wcześniaki bardzo ciężko chore, wymagające nawet podawania kilku antybiotyków, które w ogóle nie mają gorączki!

Skoro niemowlę może nie mieć gorączki w czasie choroby, to jak poznać, że jest chore?

Przede wszystkim nie zachowuje się tak, jak zwykle. Zdrowe niemowlę ma swój rytm: śpi, budzi się, je, robi kupę, siusiu, jest aktywne. Chore dziecko zachowuje się inaczej: może być niespokojne, pobudzone – albo odwrotnie: jest nadmiernie spokojne, śpi, nie budzi się na karmienie, nie chce jeść, męczy się przy jedzeniu.

Dziecko może być bardzo spokojne lub bardzo pobudzone? Skąd takie różnice w zachowaniu chorych niemowląt?

Zapaleniu płuc może towarzyszyć duszność. To nieprzyjemny objaw, na które każde dziecko może reagować inaczej. Jedno dziecko będzie niespokojne, przyspieszy oddech, będzie wykonywało niespokojne ruchy. Rośnie wtedy zapotrzebowanie na tlen, więc dziecku jest coraz bardziej duszno.
Inne dziecko będzie w takich sytuacji apatyczne, nadmiernie spokojne: w ten sposób zmniejsza swoje zapotrzebowanie na tlen. Będzie chciało przetrwać ten czas w spokoju, ograniczając swoją aktywność.

Czyli każde chore niemowlę może zachowywać się inaczej?

Z kolei przy zapaleniu ucha jedynymi objawami może być niechęć do jedzenia, płacz, niepokój. Niektóre dzieci łapią się za ucho — choć nie zawsze musi to być objaw choroby. Ból ucha może się pojawić także przy ząbkowaniu.

Czyli trzeba po prostu wnikliwie obserwować dziecko?

Tak. Nie zawsze jednak inne zachowanie dziecka oznacza chorobę. Niemowlęta często mają sapkę, gdyż ich drogi oddechowe są węższe, śluzówki bywają rozpulchnione. Dziecko ma zatkany nos, może chrapać — to rodziców bardzo niepokoi, ale po badaniu okazuje się, że to tylko sapka, a nie zapalenie płuc. Często rodzice za bardzo się martwią, ale to dobrze. Lepiej niepotrzebnie zbadać miesięczne dziecko i dowiedzieć się, że jest wszystko w porządku, niż coś przeoczyć.

Dlaczego choroby u niemowlęcia mają cięższy przebieg?

Układ immunologiczny do 5. roku życia jest mniej dojrzały. Małe dzieci są bardziej podatne na niektóre zakażenia, szczególnie takimi bakteriami jak pneumokoki, meningokoki i Heamophilus influenzae typu B (HiB). Są to bakterie otoczkowe, które nie dość, że mogą przetrwać nawet w warunkach dla nich niekorzystnych, to jeszcze dodatkowo osłabiają działanie układu odpornościowego.
To bakterie mogą powodować ciężkie, zagrażające życiu infekcje (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych albo sepsę, czyli zakażenie całego organizmu).

Czytaj też: Dr Wojciech Trzeciakowski - jak ustrzec dziecko przed sepsą

Niemowlęta łatwiej zarażają się niż starsze dzieci?

Tak, właśnie dlatego, że ich układ odpornościowy jest mniej sprawny niż starszego dziecka, które zetknęło się większą liczbą bakterii i wirusów w swoim życiu, a więc na pewne infekcje wytworzyło już odporność.

Dr Wojciech Trzeciakowski jest pediatrą i neonatologiem, pracował m.in. w Instytucie Matki i Dziecka i Centrum Zdrowia Dziecka. Obecnie pracuje w Wojewódzkim Szpitalu Bródnowskim w Warszawie.

Czytaj też: Jak wzmocnić odporność niemowlęcia: ważne rady pediatry