Zaradne jak babcia, czy czarujące jak tata - czyje geny będzie mieć twoje dziecko?

Do kogo będzie podobne twoje dziecko? Jakie będzie miało oczy – twoje czy taty? Czy dzięki genom odziedziczy twój talent plastyczny czy słuch absolutny dziadka Janka? Zapytaliśmy o to genetyka, profesor Ewę Bartnik z Instytutu Genetyki i Biotechnologii Uniwersytetu Warszawskiego, oraz psychologa, profesora Włodzimierza Oniszczenko z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.  Do kogo będzie podobne dziecko? Pobawmy się w zgadywanie. Ona jest drobną, ciemnooką brunetką o kręconych włosach. On – postawnym blondynem o niebieskich oczach i czuprynie sztywnej jak szczotka ryżowa. Jakie będą ich dzieci? – Prof. n. med. Ewa Bartnik: Możliwości jest mnóstwo. Dzieci tej pary mogą być jasno- albo ciemnowłose, niebiesko- lub brązowookie. Mogą mieć loki, ale mogą ich nie mieć. Mogą być postawne jak ojciec, filigranowe jak matka albo mieć jeszcze inną sylwetkę. W dodatku każde kolejne dziecko może być zupełnie inne: pierwsze podobne do mamy, drugie do taty (albo odwrotnie) i tak dalej. Mogą również być niepodobne do żadnego z rodziców (a na przykład do dziadka) lub niepodobne do nikogo. Dziedziczenie koloru oczu Podobno gen brązowych oczu jest dominujący, więc chociaż oczy powinny mieć po mamie... – To prawda, że gen brązowych oczu jest silniejszy niż gen oczu niebieskich, ale to nie jest takie proste. Jest jeszcze inny, który powoduje, że oczy stają się zielone. Nie wiemy, skąd się biorą szare. O tym, jak dziedziczy się kolor oczu tak naprawdę w ogóle niewiele wiadomo. Wiemy jedynie, że gdzieś na chromosomie piętnastym, na którym jest gen sprawiający, że tęczówki stają się brązowe, jest również ten od ciemnych włosów, stąd ludzie ciemnoocy mają na ogół ciemne włosy. Jedyne geny, które znamy dobrze, które mamy w ręku, to te, którym zawdzięczamy rude włosy. Większość rudowłosych osób ma w jednym z genów dwie mutacje, które...

Grupa krwi dziecka jest kombinacją genów decydujących o grupie krwi matki i ojca. Każde z nich może mieć jedną z czterech grup krwi: A, B, AB lub 0. Także od tego, jaki czynnik Rh mają rodzice – plus czy minus – zależy czynnik Rh krwi dziecka. Od czego zależy grupa krwi Każdy z nas odziedziczył po swoich rodzicach dwa allele, czyli różne rodzaje genów, determinujących grupę krwi – jeden od matki i jeden od ojca. Dlatego grupa krwi dziecka zależy od tego, jaką kombinację alleli otrzymało . Żeby przewidzieć grupę krwi dziecka, trzeba znać grupy krwi rodziców. Przekazywanie genów grup krwi dziecku Każdą grupę krwi tworzą dwa allele. Te dwa geny mogą występować w następujących kombinacjach: grupa krwi A – mogą ją tworzyć dwie kombinacje alleli: A i A oraz A i 0 . grupa krwi B – mogą ją tworzyć dwie kombinacje alleli: B i B oraz B i 0 . grupa krwi AB – tworzy ją kombinacja alleli: A i B grupa krwi 0 – tworzy ją kombinacja alleli 0 i 0 . Dlaczego grupa A i B może być utworzona z dwóch kombinacji W genetyce wyróżnia się allele dominujące i recesywne. Allele dominujące są "silniejsze" od recesywnych. Jeśli chodzi o geny determinujące grupę krwi, dominujące są allele A i B , a recesywny jest allel 0. Dlatego, jeśli spotkają się allele A (dominujący) i 0 (recesywny) lub B (dominujący) i 0 (recesywny), powstają grupy krwi A i B, a nie zero. Grupa krwi AB oznacza zatem, że jej właściciel ma dwa allele dominujące: A i B, a posiadacz grypy krwi 0 musi mieć dwa allele recesywne 0. Choć matka i ojciec mają dwa allele dominujące grupę krwi, to ich komórki rozrodcze – plemniki i komórki jajowe – zawierają tylko jeden allel . Jeśli matka: ma grupę krwi A, może przekazać dziecku allel A lub 0, ma grupę B – przekaże dziecku allel: B lub 0, ma grupę AB – dziecko dostanie od niej allel A lub...

Wyrośnie na szczupłego wysokiego mężczyznę jak tata, a może odziedziczy pyzate policzki po babci? Będzie mieć ścisły umysł czy już w przedszkolu napisze pierwsze wiersze? Wszystko to zapisane jest w genach. Gdy obserwujesz kilkumiesięcznego bobasa, z grubsza możesz przewidzieć, jakim będzie człowiekiem: śpiochem i łasuchem pokojowo nastawionym do świata czy energicznym wiercipiętą. Kiedyś sądzono, że rodzimy się jako tabula rasa – biała, niezapisana karta. Teraz już wiadomo, że jest inaczej. To przecież...wykapany dziadek! Po rodzicach, dziadkach i dalszych krewnych dziecko dziedziczy zarys osobowości, czyli pewne cechy temperamentu – aktywność, towarzyskość, ekstrawertyczność, skłonność do reagowania strachem, złością czy niezadowoleniem. W spadku otrzymuje też kolor włosów, oczu, kształt nosa i małżowiny usznej, grupę krwi oraz... skłonności do niektórych chorób. Wszystkie te dane są zapisane w genach, które znajdują się w każdej komórce ciała. Twoje maleństwo jest w połowie podobne do Ciebie i w połowie do swojego taty, ale tylko pod względem genetycznym. Cechy fizyczne i psychiczne maluszka mogą być zupełnie inne niż Wasze – dzieci często bywają bardziej podobne do dziadków niż własnych rodziców! W takim przypadku mamy do czynienia z tzw. przeskakiwaniem pokoleń. Jak to wytłumaczyć? Wiele cech dotyczących wyglądu fizycznego (np. blada cera lub jasne oczy) to tzw. cechy recesywne. Są one słabsze i mogą zostać zagłuszone efektami obecności genów dominujących, otrzymanych od drugiego z rodziców. Z tego właśnie powodu słabsze cechy dziadka nie musiały ujawnić się u jego własnych dzieci, bo były przytłumione przez silniejsze geny babci. Natomiast w trzecim pokoleniu, u wnuka, może dojść do głosu wyposażenie genetyczne po dziadku. Jeśli więc Twój tata odziedziczył po swoich przodkach recesywną cechę, np. niebieskie oczy,...