
Zmysł węchu jest dla nas ważniejszy, niż myślimy. Codziennie czujemy kilkaset, a nawet kilka tysięcy różnych woni, z których wiele wpływa na nasze emocje i samopoczucie. Zapach wanilii odpręża, a mięty orzeźwia. Ciężkie albo ostre zapachy psują nam humor, a zapachy z dzieciństwa, jeśli poczujemy je w dorosłym życiu, są w stanie przywrócić nam poczucie bezpieczeństwa i spokój. Co jeszcze wiadomo o naszym węchu?
Jak rozwija się zmysł węchu?
Węch to najbardziej pierwotny ze zmysłów. Najwcześniej też zaczyna się rozwijać: w 7. tygodniu życia płodowego. W 3. trymestrze ciąży dziecko ma już dobrze rozwinięty zmysł węchu i wyraźnie odbiera wrażenia węchowe z wód płodowych. Noworodek rodzi się z całkowicie rozwiniętym węchem nie bez przyczyny. To właśnie zmysł powonienia pozwala mu zorientować się w nieznanym świecie. Słodki zapach mleka prowadzi go prosto do piersi mamy: udowodniono, że jeśli po porodzie maleństwo zostanie położone na brzuchu mamy, to jest w stanie samodzielnie podpełznąć do jej piersi: kierując się wyłącznie węchem!
Zapach mamy to pierwszy z zapachów, jakiego dziecko uczy się na pamięć. Umie rozpoznać go już w 6. dniu życia: podczas jednego z eksperymentów naukowcy kładli obok policzka noworodka gazik nasączony pokarmem jego mamy, a z drugiej strony gazik z mlekiem obcej kobiety. Okazało się, że maluchy niemal zawsze obracały główkę w stronę mleka mamy, czyli rozpoznawały ją tylko po tym jak pachnie.
Węch i smak - ta para zmysłów się uzupełnia
Umiejętność zapamiętania zapachu mamy (czytaj: jedzenia!) jest wyjątkowo pożyteczna. Śpiące niemowlę, czując pod nosem wypełnioną mlekiem pierś mamy, odruchowo zaczyna poruszać ustami, a nawet może się obudzić ze snu – od razu gotowe do ssania. Podobnie jest i w starszym wieku dziecka: przedszkolak ma już podobne preferencje zapachowe, jak dorosły. Jeśli jakiś zapach potrawy mu się podoba, łatwo da się namówić na jej skosztowanie. Jeśli zapach będzie zbyt silny, nie licz, że przekonasz kilkulatka, by zaryzykował i "tylko spróbował".
Pamięć zapachów
Psycholodzy są przekonani, że istnieje coś takiego, jak pamięć zapachów. Znane z dzieciństwa zapachy (zupy pomidorowej, smażonych konfitur, ale też np. pasty do podłogi z przedpokoju) przywołują znane z dzieciństwa emocje. Według ekspertów zmysł węchu i nasze emocje są bardzo ściśle związane, choćby dlatego, że ośrodek w mózgu, odbierający bodźce zapachowe, znajduje się bardzo blisko hipokampu, czyli tego miejsca w mózgu, który odpowiada za to, co czujemy.
Jak rozwijać zmysł węchu u dziecka
Już w okresie niemowlęcym dziecko potrafi rozpoznać ok. 10 tysięcy zapachów – tyle, co dorosły człowiek! Odkrywajcie wspólnie ten niewidzialny świat: wąchajcie nie tylko rzeczy o intensywnej woni, ale i te, których nie podejrzewacie o to, że w ogóle pachną.
Niemowlęciu podsuń pod nosek roztarty liść lipy lub rozgniecioną truskawkę. Ze starszym malcem możesz bawić się w „co to za zapach?”. Przykryj chustką lub ręcznikiem kilka warzyw i owoców o charakterystycznym zapachu (pomarańczę, śliwkę, jabłko), namów szkraba do zamknięcia oczu i podawaj mu je kolejno do powąchania. Taka zabawa znakomicie wpływa nie tylko na rozwijanie zmysłu węchu, ale może zaostrzyć apetyt niejadka.
Uwaga! Kiedy nic nie pachnie
Skaza genetyczna, polegająca na niewrażliwości na pewną grupę zapachów to anosmia. Dotyka ona około 2–3 procent ludzi w Polsce. Anosmii (całościowej lub częściowej) można się także nabawić na skutek długiego przebywania w miejscu, w którym był jakiś bardzo intensywny zapach.