Prezentujemy fragment 4 rozdziału książki "A może nie ma się czego bać?" Leszka Mellibrudy (psycholog społeczny) i Dagny Kurdwanowskiej (dziennikarka), wydanej przez Edipresse.pl.
Wystarczy wyjrzeć za okno, żeby zobaczyć, jak szaleją pory roku, lub włączyć telewizor i prześledzić doniesienia o klęskach żywiołowych z różnych stron świata. Zmiany klimatyczne są najbardziej dobitnym dowodem na to, jak bardzo świat się zmienia. Świetnie oddają istotę zjawiska turbulencji.
Przeczytaj więcej o książce "A może nie ma się czego bać?".
Wiele osób panicznie boi się tych zmian, zwłaszcza że tak jak zauważyłaś, ich tempo jest coraz szybsze. Lęk przed zmianą przybiera różne formy. Jedni boją się tego, że nie dadzą rady, inni boją się, że te zmiany mogą być zbyt radykalne i obawiają się konsekwencji, jeszcze inni boją się samotności i tego, że zmiany wiążą się z bezpowrotną stratą tego, co było, albo tego, co mieli lub do czego byli przyzwyczajeni. Tych lęków jest bardzo dużo, natomiast ich wspólną cechą jest to, że często powodują nastawienie ucieczkowe, dystans i opór. Wiedziałaś o tym, że są ludzie, którzy wolą wybrać śmierć niż zmianę? Bardzo często opór przed zmianą jest silniejszy niż odruch samozachowawczy.
(...)
Przykładem mogą być te wszystkie postawy, które mówią: musisz być szczęśliwy, musisz być jak najdłużej młody, radosny, zawsze w dobrym nastroju, musisz imponować innym, być lepszy od innych. To zmusza do rywalizacji i budzi lęk, bo jeśli taki nie jesteś, możesz zostać odrzucony. Zostaniesz wyeliminowany i wyautowany poza krąg znajomych. Te czynniki powodują, że ludzie w sytuacji radykalnej zmiany mają poczucie dodatkowej presji, która jeszcze bardziej pogłębia w nich poczucie samotności, ale i poczucie niezgody. Bo z jednej strony próbujemy za wszelką cenę utrzymać jakiś styl życia, pokazać, że nic nas nie złamie, że jesteśmy do przodu, z drugiej – zdajemy sobie sprawę z tego, że jest w nas coś, co pragniemy przeżyć do końca: smutek, żal i rozpacz.
Zobacz też: Wszystkie mamy ze sobą coś wspólnego: ten sam lęk
Wypieramy albo z różnych powodów tłumimy. Dodatkowym powodem, dla którego ludzie pozostają w sytuacjach radykalnych zmian bardziej samotni, jest to, że najbliższe otoczenie wykazuje ograniczoną cierpliwość i akceptację tego, co przeżywamy. Zdarza się i tak, że to jest próba miłości. Ktoś, kto mocno przeżywa jakąś trudną zmianę, jest w pewnym sensie wyizolowany ze związków. Taka osoba dokonuje świadomie lub nieświadomie przewartościowania różnego typu znaczeń, różnego typu ważnych części życia, także relacji, w które jest zaangażowana. Nierzadko jest tak, że partnerzy czy partnerki osoby, która znajduje się na rozdrożu, mają po prostu dość. Nie wytrzymują tego, chcą uciec. Dobrze to widać na przykładzie rodzin, w których ktoś poważnie zachorował, miał wypadek i został inwalidą. Niektóre rodziny się rozpadają, żony albo mężowie odchodzą. Ale są i takie związki, które to cementuje, i małżonkowie lub rodzice, jeśli chodzi o dziecko, potrafią latami opiekować się tymi osobami, odnajdując w sobie wielką miłość i siłę. To jest nie tylko godne podziwu, lecz także stanowi wielką lekcję dla tych, którzy mają kłopot z zaakceptowaniem odmiennych stanów i rozterek partnera lub innej bliskiej osoby. Nie do końca chcę wierzyć, że cierpienie uszlachetnia, ale czasami rzeczywiście przynoszenie ulgi w cierpieniu innych jest źródłem uszlachetniania charakteru i pozwala odkryć głębsze wymiary miłości.
Źródłami takich postaw są dwa mechanizmy, które pojawiają się u większości z nas. To lęk przed tym, jak my byśmy się zachowali, gdyby nas to spotkało. Głębszym źródłem tego lęku jest często pewne rozdwojenie naszego podejścia do wartości, takich jak lojalność, oddanie, poświęcenie siebie, swojego czasu, ambicji w imię czegoś ważniejszego, co dotyczy drugiej osoby. Wolimy się więc nad tym w ogóle nie zastanawiać i płynąć z drugim nurtem, który mówi o tym, że wszyscy musimy być piękni i mamy obowiązek być szczęśliwi. W związku z tym wszystko, co może zmniejszyć nasze poczucie szczęścia, odrzucamy jako przymus. Gdy zaś widzimy wokół siebie kogoś, kto postępuje inaczej, potrafi przeformatować swoje widzenie szczęścia, poświęcić swój czas i energię komuś, kto potrzebuje pomocy, postrzegamy to jako przejaw głupoty, straty czasu, życia, marnowania możliwości i zdolności.
Zobacz też: Tokofobia czyli kiedy lęk przed porodem wymyka się spod kontroli
Poświęcenie bywa nadużywane przez niektóre osoby. W dużym stopniu poziom naszego poświęcenia wyznacza sytuacja drugiej osoby, ale i to jest względne, bo czasem subiektywnie oceniamy, że ktoś potrzebuje pomocy, kreując taką osobę na ofiarę. Kłania się tu schemat trójkąta dramatycznego, który jest dobrym przykładem niepotrzebnego poświęcania się. Jeśli znajdzie się osoba, która świadomie bądź nieświadomie ustawia się w roli ofiary, okazuje słabość, bezradność i bezsilność, zawsze znajduje się ktoś, kto chce odgrywać rolę ratownika. To właśnie są te osoby, które mają skłonność do poświęcenia swojego czasu i uwagi innym, nie zawsze dając takim ludziom szansę, żeby sami sobie poradzili ze swoimi kłopotami. Dotyczy to szczególnie matek dorosłych synów, które robią im obiadki, piorą, a przy tym nadmiernie kontrolują tych dorosłych już mężczyzn, postrzegając ich jako ofiary.
Prześladowca. To może być na przykład synowa, o której matka mówi: „Synku, ona w ogóle o ciebie nie dba”. W firmie to może być zarząd, szef – ktoś, kto ma władzę. W trójkącie dramatycznym nierzadko ofiara wikła swojego ratownika, zmusza do poświęcania się dla niego w imię przeciwstawienia się właśnie prześladowcy.
Zobacz też: Jakie są objawy zaburzeń lękowych po porodzie?
Na tym polega dramatyzm tej sytuacji. Bo często jest tak, że ci synowie w głębi duszy nienawidzą swoich matek, że tak się dla nich poświęcają, a przez to ich kontrolują i ograniczają, ale nie potrafią nic zmienić w tej relacji. Pracownicy, którzy uważali, że byli traktowani jako prześladowani, czasami zaczynają prześladować swoich ratowników. W biznesie czasem wygląda to tak, że ci, którzy wspólnie budowali firmę, wzajemnie się wspierali i trochę ratowali, nagle obracają się przeciwko sobie albo jeden zaczyna wykorzystywać i oszukiwać drugiego.
Tak, i właśnie zdrowe poświęcenie jest związane z mądrą reakcją na radykalne zmiany w życiu ważnych dla nas osób. W wyniku takiej zmiany bliski ma nagle ograniczone możliwości działania – bo miał wypadek, zachorował, jest pogrążony w depresji. W takich sytuacjach rzeczywiście poświęcenie się staje się antidotum na skutki zmiany i jest uzasadnione. Odrębnym tematem są granice tego poświęcenia, by zupełnie się w nim nie zatracić. Nadmiar poświęcenia może bowiem doprowadzić do syndromu wyczerpania, zmęczenia fizycznego, ale również psychicznego.
"A może nie ma się czego bać?" to zapis rozmów Leszka Mellibrudy, znanego psychologa społecznego i biznesu z dziennikarką Dagny Kurdwanowską, o tym przed czym na co dzień uciekamy. O dobrych i trudnych zmianach i rozmaitych lękach: przed oceną, porażką, ale i przed sukcesem, samotnością, bliskością, odpowiedzialnością, odmiennością, a nawet śmiercią. To książka, która prowokuje do myślenia. Inspiruje czytelnika jak przestać podążać wyłącznie ścieżką emocji i nawykowych reakcji, a w zamian zamienić lęk w ciekawość.
Zobacz też:
Dzięki lękowi unikamy niebezpieczeństw (np. groźnego rottweilera, gorącego żelazka). A jeśli to się nie uda, walczymy lub uciekamy. Lęk jest bardzo „praktyczny” u dzieci. Płaczący ze strachu malec zapewnia sobie pomoc; boi się być sam, więc nie oddala się od mamy. A że przy okazji dzieci czują strach przed niegroźnymi rzeczami? No cóż, nie mają wielkiego doświadczenia. Oto czego mogą się bać. Dziecko boi się nieznanych sobie osób Dzieci zaczynają się bać obcych osób około 8. miesiąca życia . Za żadne skarby nie pozwalają wziąć się na ręce mało znanej cioci, wybuchają płaczem na widok listonosza czy sprzedawczyni. Do tego bardzo boją się rozstawać z mamą i urządzają dantejskie sceny, by zmusić ją do pozostania w domu. To bywa kłopotliwe, ale lęk przed obcymi i rozstaniem z rodzicami jest absolutnie normalny. Świadczy o przywiązaniu do najbliższych i dojrzałości dziecka (potrafi odróżnić obcych od „swoich”). Dziecko boi się domowych zwierzaków Roczne dzieci boją się zwierząt . Nic dziwnego: futrzane stwory wyglądają inaczej niż ludzie i nie wiadomo, czego można się po nich spodziewać. Kiedyś ten lęk pomagał nam przetrwać. Nietrudno sobie wyobrazić, jak mogłoby się skończyć głaskanie wilka. Zobacz też: Gdy dziecko boi się psów Dziecko boi się burzy, wiatru i suszarki Dwulatki boją się grzmotów, wycia wiatru itp., bo choć coraz więcej widzą i słyszą, nie rozumieją jeszcze, skąd te dźwięki się biorą. Co im pozostaje? Wiadomo – rozpłakać się i wezwać na pomoc mamę. Współczesnym maluchom przybyło powodów do obaw: przeraża je łoskot tramwaju, warczenie miksera, szum suszarki. Dziecko boi się tajemniczych, strasznych cieni Mniej więcej w tym samym wieku dzieci zaczynają bać się cieni. Dostrzegają je, ale nie mają pojęcia, jak znalazły się na ścianie ani co zrobić, żeby sobie poszły. ...
Za miesiąc urodzę pierwsze dziecko. Jeszcze do niedawna nie mogłam się doczekać, kiedy po raz pierwszy zobaczę synka. Choć nadal bardzo tego pragnę, to ostatnio każda myśl o porodzie powoduje, że zaczynam się bać. Skąd bierze się to uczucie? Pragnę, żeby mój poród był radosnym wydarzeniem, nie chcę się nim stresować. Małgosia z Olesna Jest to na tyle ważna, wyjątkowa i emocjonująca chwila w życiu, że wiele kobiet się jej obawia. Rozmawiając z innymi mamami, poczuje się Pani mniej osamotniona w swoich odczuciach. Intensywny lęk przed porodem odczuwa jedna na pięć przyszłych mam. Najczęściej boją się one bólu oraz problemów ze zdrowiem swoim i dziecka. Obawy wzbudza sam pobyt w szpitalu, w tym rutynowe zachowanie personelu i brak wsparcia. Pojawia się też niepewność, czy umiejętności nabyte w szkole rodzenia uda się zastosować w praktyce. Prowadzone w różnych krajach badania pokazały jednak pewne różnice w tej kwestii. Na przykład Włoszki najczęściej boją się, że na sali porodowej nie zapanują nad własnym zachowaniem, a Szwajcarki, Węgierki i Finki takiego przebiegu porodu, który zagrozi zdrowiu dziecka, a także im samym. Polki też najbardziej niepokoją się o zdrowie malucha. Bezpośrednio przed porodem rosną obawy dotyczące jego przebiegu i odczuwania bólu. U części kobiet lęk przed rodzeniem jest tak silny (szczególnie w ciąży powikłanej), że wręcz utrudnia codzienne funkcjonowanie. Może wywołać koszmary senne, zaburzenia koncentracji. Na podstawie badań prowadzonych w Wielkiej Brytanii wiadomo, że w kolejnych pokoleniach rośnie liczba kobiet, które boją się porodu – w ciągu 20 lat zwiększyła się trzykrotnie. Z tego powodu częściej planują znieczulenie, a rzadziej stosują jedynie techniki relaksacyjne i oddechowe. Okazało się także, że przyszłe mamy usilnie starające się o rozwiązanie ciąży poprzez cesarskie cięcie lub...
Są maluchy, które za nic nie wejdą np. do domu cioci, jeśli w jej mieszkaniu jest pies. Nie ma w tym nic dziwnego. W koszmarach trzy-, czterolatków królują właśnie groźne zwierzęta, starzy ludzie (kojarzą się malcom z czarownicami), bandyci i kosmici albo np. policjanci... Kilkuletnie dzieci mogą też bać się ciemności albo tego, że rodzice wieczorem wychodzą z domu. Dziecięcy lęk sam w sobie nie jest niczym złym i warto go zrozumieć – dziecko ucieka przed tym, co w jego mniemaniu jest niebezpieczne: pies warczy, szczeka, ma groźną minę, może ugryźć. Trzeba jednak pomóc maluchowi uporać się z nieuzasadnionymi lękami , bo mogą mu one utrudnić życie. Najlepiej zrobić to metodą małych kroczków. Dziecięcy lęk przed psami Trzylatkowi warto kupić małego pluszowego pieska i „na niby” wyprowadzać go na spacer, karmić, głaskać, uczyć, aby był posłuszny. Można też czytać mu historie o zwierzętach lub razem z nim oglądać filmy o sympatycznych czworonogach (sprawdzi się np. film „101 dalmatyńczyków albo „Beethoven”). Być może po pewnym czasie maluch zacznie bez lęku przyglądać się baraszkującym na trawie psom. To już połowa sukcesu. Wreszcie najlepszą metodą na to, by dziecko pozbyło się lęku przed psem, jest wzięcie do domu prawdziwego szczeniaczka. Trzeba jednak uprzedzić malca o takim pomyśle i porozmawiać z nim o tym, w jaki sposób może pomagać w opiece nad psiakiem. Ekspert odpowiada: Magdalena Gąssowska, psycholog, mama jedenastoletniej Ady, zajmuje się psychoterapią, wykłada w Wyższej Szkole Pedagogicznej ZNP. Czy dobrym sposobem uporania się z dziecięcymi lękami jest ich lekceważenie? Rodzice często mówią: „Czego ty się boisz, przecież ten piesek nic ci nie zrobi?” Kiedy dziecko czegoś się boi, zawsze trzeba dodawać mu otuchy i wiary w siebie. Nigdy nie wolno bagatelizować jego lęków, bo wtedy może zacząć je ukrywać, a...
