terapia behawioralna
Fotolia
Wychowanie

Problemy z zachowaniem dziecka? Te techniki to zmienią!

Naucz dziecka odpowiednich zachowań przy pomocy technik stosowanych przez behawiorystów. Dowiedz się, jak wprowadzać zasady, ustalać konsekwencje, czym są zasada babuni i kodeks złości.

W psychologii behawioralnej w centrum uwagi jest zachowanie dziecka. Behawiorysta jest obserwatorem – dokładnie obserwuje i opisuje zachowanie, a następnie usiłuje je zmienić. Terapia behawioralna, za pomocą swoich narzędzi i systemów motywacyjnych, ma na celu nauczenie dziecka pożądanych zachowań.

Którym dzieciom przydadzą się metody behawioralne?

Techniki behawioralne stosuje się z powodzeniem m.in. w terapii dzieci z ADHD czy zespołem Aspergera. Metody polecane przez behawiorystów można stosować w domu (rodzice), szkole (nauczyciele) i podczas terapii (terapeuci). Celem terapii behawioralnej jest modyfikowanie aktualnie występujących objawów czy problemowych zachowań przy zastosowaniu metod behawioralnych, opartych na różnych technikach uczenia.

Techniki behawioralne są przydatnym narzędziem pracy z dzieckiem z różnego rodzaju trudnymi zachowaniami, np.:

  • nadruchliwością,
  • nadpobudliwością,
  • zaburzeniami uwagi,
  • agresją,
  • nieradzeniem sobie z emocjami,
  • niewykonywaniem poleceń,
  • niestosowaniem się do obowiązujących zasad.

Klasyczna psychologia behawioralna nie skupia się więc na przyczynach problemów, potrzebach czy emocjach, które mogą wywoływać niepożądane zachowania dziecka, a na uczeniu odpowiedniego zachowania, które ma zastąpić to niewłaściwe.

Skuteczność metod behawioralnych

Techniki proponowane przez behawiorystów mogą być stosowane jako stałe zasady domowe lub awaryjnie, w sytuacji, gdy pojawiają się problemy. Aby były skuteczne, rodzic (i/lub terapeuta) muszą trzymać się następujących założeń:

  • trzeba stosować daną metodę przez około 2 tygodnie;
  • jeśli po 2 tygodniach nie ma żadnej zmiany w zachowaniu, należy zmienić lub zmodyfikować metodę;
  • sukcesem określa się 20 proc. poprawę zachowania, np. wybuchy złości dziecka trwają krócej i są mniej intensywne.

Aby mówić o długotrwałej zmianie zachowania, musisz wprowadzić daną metodę na dłużej i nie rezygnować z niej po zauważeniu poprawy.

Wzmacnianie i wygaszanie niepożądanych zachowań

Wzmacnianie negatywnych zachowań dziecka może – paradoksalnie – przebiegać nawet poprzez "domowe kazania" czy zezłoszczenie się na dziecko. W ten sposób uczy się ono, że złe zachowanie wywołuje "nagrodę" w postaci uwagi rodzica. W psychologii behawioralnej nazywane to jest "negatywną uwagą". By dziecko przestało jej poszukiwać, autorzy książki "Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna", Artur Kołakowski i Agnieszka Pisula, psychiatrzy i terapeuci poznawczo-behawioralni, radzą, aby:

  • jak najczęściej nagradzaj dziecko za pozytywne zachowania;
  • poświęcaj dziecku dużo uwagi;
  • nie nagradzaj niewłaściwych zachowań, czyli ignoruj je lub wyciągaj konsekwencje behawioralne.

Spójrzmy na kilka narzędzi używanych przez behawiorystów – jak je stosować i na czym polegają?

Przegląd narzędzi behawioralnych: ustalanie zasad

Zanim zaczniesz stosować techniki behawioralne, powinnaś wraz z dzieckiem ustalić, jakie zasady obowiązują w waszym domu (przedszkolu, szkole itp.). Być może świat, w którym nie ma tylu zasad i reguł, jawi się nam jako przyjemniejsze miejsce do życia, jednak to właśnie zasady i granice są potrzebne, żebyśmy czuli się bezpiecznie. Jest to szczególnie ważne dla dzieci, które bardzo potrzebują jasnych reguł, często jednak wcale nie wiedzą, czego się od nich oczekuje, zwłaszcza że zasady panujące w domu zmieniają się np. w zależności od nastroju rodzica.

Behawioralny system zasad to rodzaj szczegółowej instrukcji dla dziecka, dzięki której zawsze wie, jak powinno się zachowywać. Dobra zasada ma następujące cechy:

  • zawiera wskazówkę (np. "Odrabiając zadanie, nie oglądamy telewizji");
  • jest krótka (łatwiej ją zapamiętać!);
  • jest sformułowana pozytywnie (np. "Klocki chowamy do pudełka", zamiast: "Nie zostawiamy klocków na podłodze").

Jak wprowadzać zasady?

Wprowadzając zasady, trzymaj się następujących zaleceń behawiorystów:

  • wprowadzaj 1 zasadę na raz, maksymalnie dochodzimy do 6;
  • często przypominaj zasady, by dziecko je zapamiętało;
  • zasady obowiązują wszystkich członków rodziny;
  • trzeba ich zawsze przestrzegać;
  • nie podlegają dyskusji.

Ustalanie konsekwencji w terapii behawioralnej

Kiedy ustaliliście już zasady, przychodzi pora na określenie konsekwencji ich łamania. Konsekwencja w technice behawioralnej:

  • wyciągana jest zaraz po niewłaściwym zachowaniu;
  • jest zapowiedziana;
  • odpowiednia do skali przewinienia;
  • doprowadzona do końca (dobrze się zastanów, zanim dasz dziecku miesięczny szlaban na oglądanie TV!)

Spodziewaj się tego, że w momencie wyciągania konsekwencji dziecko będzie niezadowolone. Może płakać, błagać lub kłócić się z tobą, po to, by uniknąć konsekwencji. Kluczem do skutecznego stosowania konsekwencji w terapii behawioralnej jest stanowcze jej egzekwowanie. W momencie jej wyciągania skup się na informowaniu dziecka o złamaniu zasady, a nie na emocjach. Co może być konsekwencją? Na przykład brak bajki na dobranoc, jeśli dziecko nie odrobiło zadania. Istnieją również konsekwencje naturalne, np. dziecko nie chciało się ubrać, więc nie zdążyło do kina – konsekwencją naturalną jest nieobejrzenie filmu.

Nagrody behawioralne

W różnych metodach behawioralnych dziecko może otrzymać nagrodę za swoje zachowanie. Nie musi to być nagroda materialna, ale coś miłego, na co umówicie się wspólnie. Przykładami takich nagród za zachowanie mogą być np.:

  • dziecko wybiera w niedzielę, co zje na śniadanie;
  • może grać na komputerze 30 minut dłużej;
  • wspólne oglądanie bajki wybranej przez dziecko;
  • gra z mamą w planszówkę.

Ważne, aby nagrody były dostosowane do wieka dziecka i żeby nie mylić ich z prawami dziecka. Co to znaczy? Dziecko ma prawo do śniadania, ale już wybór tego, co zje, zwykle należy do rodzica. Jeśli może samo wybrać, jest to nagrodą. Dziecko ma prawo do zabawy, ale gra z mamą w wybraną przez siebie planszówkę może być nagrodą.

Pochwały terapeutyczne

Pochwała to jedna z podstawowych technik behawioralnych, stosowanych do zmiany niepożądanych zachowań dziecka, ponieważ:

  • motywuje dziecko do wykonywania obowiązków;
  • buduje pozytywną samoocenę dziecka;
  • utrwala pozytywne zachowania;
  • jest dla dziecka informacją o tym, co jest akceptowalnym zachowaniem.

Stosując terapeutyczne pochwały, powinnaś chwalić dziecko za każdym razem, kiedy zaobserwujesz u niego pożądane zachowanie, które chcesz utrwalić, bo pojawia się rzadko, np. kiedy dziecko schowało klocki do pudełka, podzieliło się ciastkiem z bratem, odrobiło zadanie bez protestów itp. Chwal dziecko często, nawet kilka razy dziennie.

Dobrze skonstruowana pochwała behawioralna składa się z 3 elementów:

  • opis zachowania – opisujesz, co widzisz, jakbyś robiła zdjęcie ("Podzieliłeś się ciastkiem z bratem", "Klocki są w pudełku");
  • nazwa cechy – wybierasz cechę, którą chcesz wzmocnić ("To się nazywa koleżeństwo", "Jesteś życzliwy", "To się nazywa porządek");
  • pozytywna emocja – nazwij to, co czujesz ("Cieszę się", "To mi się podoba").

Skoro poznałaś już główne narzędzia behawioralne, przejdźmy do kilku stosowanych przez behawiorystów technik służących zmianie niewłaściwych zachowań dziecka.

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA