Tradycje wielkanocne sprawiają, że uroczystość Wielkiej Nocy to jedno z najpiękniejszych świąt. To czas, kiedy mistyczne wyczekiwanie na Zmartwychwstania Pana łączy się z budzeniem przyrody do życia, a obrzędy liturgiczne przeplatają się z ludową tradycją.
Spis treści:
Świętom Wielkiej Nocy towarzyszy wiele obrzędów i zwyczajów. Także tych mniej oczywistych.
Wielu osobom okres wielkanocny nieodłącznie kojarzy się z porządkami. I słusznie. Jest to jeszcze przedchrześcijański zwyczaj mający na celu przygotowanie domostw na nadejście wiosny. Silnie zakorzenione w naszej kulturze wiosenne pucowanie, zamiatanie i mycie oraz porządkowanie zaległych spraw ma wymiar symboliczny. W wierzeniach ludowych usuwając brud, kurz i inne nieczystości, usuwamy choroby, złe siły i moce nieczyste.
Środa Wstępna (to staropolskie określenie Środy Popielcowej) kończy zapusty, czyli ostatnie dni karnawału. W kościele rozpoczyna się czterdziestodniowy Wielki Post, w trakcie którego chrześcijanie przygotowują się duchowo do obchodów Świąt Wielkanocnych.
W Środę Popielcową katolików obowiązuje zakaz spożywania mięs i tłuszczów odzwierzęcych oraz ograniczenie się do 3 posiłków dzienne, z których tylko jeden może w pełni zaspokoić głód. Post nie dotyczy dzieci, osób starczych i kobiet w ciąży.
Na pamiątkę przybycia Jezusa do Jerozolimy obchodzona jest Niedziela Męki Pańskiej, inaczej nazywana także Niedzielą Palmową, Kwietną lub Wierzbną. W tym dniu w kościołach święci się palmy wielkanocne – symbol odradzającego się życia. Odbywają się także procesje oraz regionalne konkursy na największą lub najpiękniejszą palmę wielkanocną.
W zależności od regionu Polski można wyróżnić odmienne sposoby wykonania i dekoracji palm wielkanocnych np. palmy wileńskie, góralskie, podhalańskie, kurpiowskie. Niedziela Palmowa jest ruchomym świętem, które rozpoczyna Wielki Tydzień.
Obecnie można kupić gotowe palmy wielkanocne wykonane z żywych lub suszonych roślin, albo zrobić ją samodzielnie.
Zobacz też: Jak zrobić palmę wielkanocną: tradycyjną, egzotyczną, z bukszpanu lub papieru
Wielkanoc nieodłącznie jest związana z jajkiem – symbolem nowego życia, odrodzenia i zmartwychwstania. Jedną z najczęściej kultywowanych tradycji wielkanocnych jest ozdabianie i dekorowanie jaj kurzych, gęsich, kaczych, a nawet przepiórczych. W zależności od regionu Polski, a także indywidualnych umiejętności, można wyróżnić:
Jajka można ozdabiać według własnego uznania, można też skorzystać z gotowych pomysłów na zdobienie jajek. Wspólne dekorowanie jaj z pewnością będzie wspaniałą zabawą dla dzieci i dorosłych!
Wielka Sobota to dzień oczekiwania na Zmartwychwstanie Chrystusa. Zgodnie z tradycją chrześcijańską w tym dniu zostają pobłogosławione i pokropione wodą święconą wszystkie rodzaje potraw, które znajdą się na wielkanocnym stole w Wielką Niedzielę.
Święconka to ogólna nazwa pokarmów, które zostają umieszczone w koszyczku wielkanocnym. Tradycyjnie są to:
To, co zostaje poświęcone, nie jest przypadkowe – bardzo ważna jest symbolika pokarmów w koszyczku wielkanocnym.
Tradycyjny koszyczek wielkanocny wykonany jest z wikliny i bogato dekorowany bukszpanem symbolizującym życie wieczne. Zgodnie ze zwyczajem koszyczek wielkanocny wyścieła się białą, często haftowaną lub koronkową serwetką, na którą kładzie się pokarmy przeznaczone do poświęcenia. Nierzadko w koszyczku można znaleźć czekoladowe jajka lub najbardziej ukochane przez dzieci zabawki. Dlatego też wiele osób decyduje się na przygotowanie osobnego koszyczka wielkanocnego dla dzieci.
Lany poniedziałek, zwany inaczej śmigusem-dyngusem, to słowiański zwyczaj świętowania przesilenia wiosennego i celebracja budzącej się do życia przyrody. Dawny zwyczaj smagania się witkami (śmigus) oraz oblewania się zimną wodą (dyngus) symbolizował wypędzanie chorób z ciała i oczyszczenie się z brudu. Wierzono także, że oblewanie się wodą sprzyja płodności, stąd też zwyczajowo oblewano panny. Wraz z upowszechnieniem się chrześcijaństwa na ziemiach polskich przejęta została symbolika wody jako oczyszczenia się z grzechu.
Zgodnie z tradycją ludową zając jest symbolem płodności, a także zwiastuje szybkie nadejście wiosny. To także element świeckiej tradycji, która na ziemie polskie przybyła z Niemiec. Na Śląsku, Pomorzu czy Wielkopolsce w pierwszy dzień świąt zajączek wielkanocny przynosi dzieciom czekoladowe jajka oraz inne drobne upominki.
Zobacz też: Prezent na Wielkanoc dla dziecka: dla dziewczynki i chłopca (fajne wielkanocne gadżety)
Święta wielkanocne to symboliczny triumf życia nad śmiercią, dobra nad złem. Jednak staropolskie tradycje wielkanocne przybierają różną formę w zależności od regionu Polski. Najbardziej interesujące ciekawostki i zwyczaje wielkanocne to:
Zgodnie z tradycją w Poniedziałek Wielkanocny smagano się po łydkach gałązkami jałowca lub brzozy. Wierzono, że uderzanie miało wypędzić złe moce, dostarczyć siły witalne i pozytywnie wpłynąć na płodność. Słowo „śmigus” pierwotnie oznaczało smaganie gałązką (od niemieckiego słowa „schmagustern”).
Nazwa kraszanka pochodzi od słowa „krasić”, o oznacza farbowanie jaj na jeden kolor. Ubarwione na żółto, brązowo, czerwono lub czarno jajka dekoruje się wzorami wyskrobanymi ostrym narzędziem np. dłutkiem. Do barwienia jaj tradycyjnie wykorzystuje się naturalne barwniki takie jak: sok z buraków, łupiny z cebuli, płatki nagietka, wywar z kory dębowej, czy pędów młodego żyta.
Na ziemiach łowickich istnieje zwyczaj zjadania wierzbowych kotków z gałązek, z których wykonana jest wielkanocna palma. Aby bazie posiadały specjalne właściwości, muszą być wcześniej poświęcone. Wierzono, że dopiero wtedy nabierają magicznej mocy, która skutecznie chroni przed chorobami gardła, a także bólami głowy i brzucha.
W niektórych małopolskich wsiach w Niedzielę Palmową można zobaczyć chłopców z pomalowanymi na czarno twarzami i z wysokimi, kolorowymi czapkami na głowach. Zwyczaj ten pochodzi z XVI wieku, kiedy to uczniowie deklamowali wiersze, które miały uświetnić uroczystość. Nazywa pucherloki pochodzi od łacińskiego słowa „puer”, czyli chłopiec. Dziś pucherloki mają charakter zabawowy, humorystyczny.
Zwyczaj ten związany jest z tradycją straży przy Grobie Pańskim. Strażnicy pełniący wartę wyróżniają się tureckimi strojami, egzotycznymi turbanami, czy zakrzywionymi szablami. Prawdopodobnie zwyczaj ten został zapoczątkowany na Wielkanoc w 1684 roku, kiedy to przyodziani w wojenne zdobycze chłopi wrócili do domu po wojnie z Turkami.
Zabawa w bitki-wybitki polega na stukaniu się uprzednio ugotowanymi na twardo jajkami. Wygrywa ta osoba, która jako pierwsza stłucze jajko przeciwnika. W nagrodę zabiera oba jaja i może kontynuować zabawę w bitki-wybitki z kolejną osobą. Tradycja ta jest nadal chętnie kultywowanym zwyczajem na Podlasiu.
Na Śląsku, tak jak na wschodzie Polski, popularne są wielkanocne zabawy wielkanocne. Na Śląsku popularne są drużynowe zabawy w toczeniu jajkiem po pochyłościach. Jedną z takich zabaw jest kulanie jaj po desce do otworu, zwanego ducką, która nazywa się: kulaniem jajec z górki.
Źródło: Muzeum Historii Polski muzhp.pl, naludowo.pl
Zobacz także:
Jak zrobić zająca wielkanocnego? Sposobów jest wiele. Można wykorzystać materiały, które znajdziecie w domu lub w każdym supermarkecie czy sklepie papierniczym. Samodzielnie wykonane zajączki mogą posłużyć jako wielkanocne ozdoby dziecięcego pokoju, a także salonu czy świątecznego stołu. Proponujemy także pomysły na laurki i opakowania na pisanki w kształcie zajączków. Możecie wykonać je w gronie rodzinnym, bądź w ramach lekcji plastyki w szkole czy przedszkolu. Spis treści : Jak zrobić zająca wielkanocnego? Jak zrobić zająca wielkanocnego z papieru? Jak zrobić zająca wielkanocnego z rolki po papierze toaletowym? Jak zrobić dużego zająca wielkanocnego z masy solnej? Jak zrobić zająca wielkanocnego z serwetki i jajka? Jak zrobić zajączka wielkanocnego z włóczki? Jak zrobić zająca wielkanocnego z pomponów? Opakowanie na pisanki w kształcie zająca wielkanocnego Jak zrobić zająca wielkanocnego? Wielkanocne ozdoby DIY w kształcie zajączka z łatwością wykonacie z dzieckiem samodzielnie. Z czego zrobić zająca wielkanocnego? Możecie użyć papieru, masy solnej, plasteliny, włóczkowych pomponów, a nawet tekturowych rolek po papierze toaletowym i wielu innych rzeczy. Obejrzyj znalezione przez nas zajączki i króliczki. Znajdź wśród nich takiego, który spodoba się dziecku. A potem spróbujcie wykonać go własnymi rękami. To łatwiejsze niż sądzisz! Jak zrobić zająca wielkanocnego z papieru? Zacznij od odrysowania i wycięcia szablonu zajączka wielkanocnego – mamy dla was gotowy wzór, który możecie wydrukować. Papierowy zajączek może zostać dowolnie pokolorowany, ozdobiony bądź przyklejony na laurkę. Można do niego przykleić watę lub włóczkę, aby był puszysty. Można także przytwierdzić jedynie puszysty pompon w formie ogonka. Poniżej przedstawiamy inspiracje do wykonania dowolnych ozdób z...
Co to jest Wielkanoc? Wiele dzieci na pewno zada nam to pytanie, a odpowiedź na nie może być skomplikowana. W przeciwieństwie do Bożego Narodzenia święto to niesie ze sobą spory ładunek trudnych emocji – jest w nim śmierć, cierpienie, smutek, ale i odrodzenie, radość. Wszystko owiane jest wielką tajemnicą zmartwychwstania Chrystusa. Warto jednak je odkrywać, włączając dziecko w uroczystości Wielkiego Tygodnia i czas je poprzedzający. Razem z nim poznawać znaczenie wielkanocnych symboli – każdy z nich niesie ze sobą potężną dawkę radości, optymizmu i nadziei. Spis treści: Co to jest Wielkanoc? Czym jest Wielki Post? Początek Wielkiego Tygodnia: Niedziela Palmowa Wielki Tydzień: wielkie zamieszanie Wielki Czwartek i Wielki Piątek: smutek i zaduma Wielka Sobota: święconka Niedziela Wielkanocna: Alleluja! Co to jest Wielkanoc? Wielkanoc to czas upamiętniający mękę i zmartwychwstanie Jezusa, obejmujący cały tydzień, zwany Wielkim Tygodniem. Zaczyna go Niedziela Palmowa. Tydzień później wypada Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego, która jest pierwszym dniem świąt wielkanocnych. Drugim dniem świąt jest wypadający po niej poniedziałek, zwany lanym poniedziałkiem, który jest dniem wolnym od pracy. Dlaczego obchodzimy Wielkanoc? Obchody świąt wielkanocnych upamiętniają zmartwychwstanie Jezusa. Wielkanoc, a dokładniej Niedziela Wielkanocna, to dla Chrześcijan święto o największym znaczeniu, najważniejsze, gdyż upamiętnia śmierć, mękę i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, a więc odkupienie ludzkich grzechów. Niedzielę Wielkanocną poprzedza Wielki Tydzień i Wielki Post. Jeśli nie wiesz, jak opowiedzieć dziecku o cierpieniu Chrystusa, pomocne będę wskazówki księdza Stanisława Dziekońskiego. Ten wykładowca na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, autor publikacji o tematyce katechetycznej i...
Życzenia wielkanocne to piękna tradycja, którą należy pielęgnować. Najpiękniejsze życzenia świąteczne to takie, które napiszemy sami. Jeżeli jednak brakuje czasu lub po prostu nie za bardzo nam to wychodzi, przygotowałyśmy dla was najciekawsze propozycje życzeń na Wielkanoc, które można wysłać na kartce, SMS-ie lub mailem, albo złożyć osobiście. Przedstawiamy najpiekniejsze życzenia na święta wielkanocne . Mamy różne propozycje, które ułatwią wam składanie życzeń: poważne, mądre, śmieszne, krótkie i religijne, ale też oficjalne – sami wybierzcie! Spis treści : Życzenia wielkanocne poważne Mądre życzenia wielkanocne Krótkie życzenia wielkanocne Religijne życzenia wielkanocne Ś mieszne życzenia wielkanocne Oficjalne życzenia wielkanocne Osobiste składanie życzeń wielkanocnych Życzenia wielkanocne poważne Kolejny rok wojny tuż za wschodnią granicą, niestabilna sytuacja ekonomiczna w kraju to powody, dla których składanie poważnych wielkanocnych życzeń może być bardzo na miejscu. Tego typu życzenia sprawdzą się, gdy chcemy je złożyć osobie, której nie znamy zbyt dobrze lub z którą łączą nas np. wyłącznie służbowe relacje. Oto kilka podpowiedzi. *** Spokoju w sercu i pokoju na świecie. Niech Wielkanocny czas odrodzi wszystko, co dobre. Przegoni troski i smutki. Obudzi nadzieję na lepsze jutro. *** Zdrowych i smacznych świąt oraz ciepłej rodzinnej atmosfery przy wielkanocnym stole. Niech ta Wielkanoc będzie dla nas wszystkich zapowiedzią odrodzenia pokoju na świecie i nadzieją na lepsze, spokojne i pomyślne czasy. *** Niech dom będzie dla Was zawsze ostoją spokoju, a na stole nigdy nie zabraknie chleba. Niech Wielkanoc jednoczy i wzmacnia całą rodzinę. Niech nigdy nie zabraknie Wam tego, co w życiu najważniejsze: zdrowia, miłości i bezpieczeństwa. ***...
