Co to jest gleba?

Gleba to naturalna i biologicznie czynna powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej. Powstaje ze zwietrzeliny skalnej (skały macierzystej) w wyniku oddziaływania na nią różnych czynników glebotwórczych. Ma podstawowe znaczenie dla życia biologicznego wszystkich organizmów.

Fizyczne właściwości gleby zależą stosunków objętościowych poszczególnych faz i składu profilu glebowego.

Z czego zbudowana jest gleba? Skład gleby

Gleba zbudowana jest z trzech faz. Trójfazowość gleby wyróżnia następujące elementy:

fazy gazowej, która obejmuje powietrze i parę wodną,
fazy ciekłej, która obejmuje wodę i zawarte w niej sole mineralne i organiczne,
fazy stałej, która obejmuje cząsteczki materii organicznej, składniki mineralne i mineralno-organiczne.

Jak powstaje gleba?

Powstawanie gleby dość prosto można opisać za pomocą schematu, który po raz pierwszy przedstawił Wasilij Dokuczajew:

czynniki glebotwórcze -> procesy glebotwórcze -> sekwencja poziomów glebowych i właściwości gleby

W wyniku zwietrzenia skały macierzystej dochodzi do pierwszych procesów, które inicjują powstania gleby. Jej wietrzenie fizyczne pozwala na zatrzymanie się wody, a wietrzenie chemiczne uwalnia składniki mineralne.

W skutek wietrzenia chemicznego tworzą się tzw. minerały ilaste (wtórne), które pozwalają na gromadzenie składników odżywczych w tzw. zwietrzelinie. Taki proces prowadzi do powstawania gleby w wierzchniej warstwie litosfery.

Czynniki glebotwórcze

Powstawanie gleby zachodzi pod wpływem czynników glebotwórczych. Wszystkie czynniki glebotwórcze wpływają na wpływają na finalny profil gleby.

Czynniki glebotwórcze obejmują:

warunki klimatyczne (głównie intensywność opadów i nasłonecznienie, które dominują wilgotność gleby),
organizmy żywe np. zwierzęce,
organizmy roślinne,
rzeźba terenu,
działalność człowieka,
skała macierzysta,
stosunki wodne,
czas kształtowania profilu glebowego.

Co to jest pH gleby?

Współczynnik, który wskazuje odczyn gleby. Odczyn pH określa dostępność składników odżywczych zawartych w jej składzie, które wpływają na rozwój roślin.
Choć istnieją rośliny, które lepiej tolerują gleby kwaśne, to większość roślin najlepiej rozwija się w obojętnym odczynie pH gleby. Jest to spowodowane tym, że np. w kwaśnej glebie pojawia glin, który zaburza pobieranie wody i wpływa toksycznie na większość roślin.

Wyróżniamy 5 rodzajów odczynu glebowego:

silnie kwaśny – wartość ph
kwaśny – 4,5 ść>
lekko kwaśny – 5,6
obojętny – 6,6
zasadowy – wartość pH>7,3

W dużym skrócie można powiedzieć, że gleba kwaśna wykazuje pH niższe niż 7, natomiast gleba zasadowa ma pH wyższe niż 7,3.

Ciekawostka: Gleby kwaśne to 80% gleb, które mamy w Polsce.

Od czego zależy odczyn gleby?

Składniki gleby zawarte w fazie stałej i ciekłej wpływają na odczyn glebowy. Ilość materii organicznej, cząstki mineralne i sole mineralne będą wpływać na jej odczyn.

Skład gleby będzie zaś zależał od tego jakie procesy chemiczne, fizyczne i biologiczne wpłynęły na procesy glebotwórcze. Co ważne, będzie on zależny od rodzaju skały, w którego powstała badana gleba.

Jak zmierzyć odczyn pH gleby?

W tym celu należy pobrać próbkę gleby, a następnie zmierzać ją z szklanym naczyniu i zalać wodą destylowaną. Wymieszać glebę z wodą i zamoczyć w roztworze papier lakmusowy. Po około 30 sekundach powinien on wskazać odpowiedni kolor, który będzie oznaczony z wyjaśnieniem na dołączonej do papierka instrukcji.

Co to jest żyzność gleby?

Żyzność gleby to jej zdolność do zaopatrywania roślin w składniki odżywcze, wodę i organizmy glebowe, takie jak: grzyby, bakterie, wirusy czy glony.

Od czego zależy żyzność gleby?

Żyzność roztworu glebowego zależy przede wszystkim od zawartości próchnicy, skały macierzystej, organizmów żywych zawartych w glebie czy uziarnienia.

Rodzaje gleby

Istnieje kilka podziałów gleb. Jednym z bardziej popularnych jest podział ze względu na ciężkość gleby. W takim podziale można wyróżnić:

gleby bardzo lekkie,
gleby lekkie,
gleby średnie,
gleby ciężkie,
gleby bardzo ciężkie.

Gleby można podzielić także ze względu na zróżnicowanie profilu glebowego:

gleby całkowite – ten rodzaj gleby zbudowany jest z tego samego materiału glebowego (do 1,5 m).
gleby niecałkowite –na głębokości do 1,5 m zawierają co najmniej 2 różne warstwy materiału w profilu glebowym.

Klasyfikacja gleb pod względem składu mineralnego i organicznego

Cząstki mineralny i cząstki organiczne tworzą profil gleby, który nadaje jej odpowiednie właściwości. Od jej składu mineralnego i organicznego – czyli tego jakie substancje organiczne i mineralne zawiera – zależy m.in. możliwość upraw roślin.

Pod względem struktury gleby możemy podzielić na:

gleba lessowa,
gleba wapienna,
gleba torfowa,
gleba piaszczysta,
gleba kamienista,
gleba gliniasta.

Jakie są funkcje gleby?

Gleba jest bardzo istotnym elementem uczestniczącym w przepływie materii. Zapewnia ona środowisko do rozwoju drobnoustrojów i roślin, a łączy środowisko abiotyczne (nieożywione elementy przyrody) z biotycznym. Jest bardzo ważnym źródłem odnawialnego źródła składników odżywczych i integralnym elementem ekosystemów lądowych i płytkowodnych.

Jakie znaczenie ma gleba dla roślin?

Biologicznie czynna warstwa skorupy ziemskiej jest siedliskiem umożliwiającym wzrost i rozwój roślin. Gleba magazynuje wodę, dlatego pełni istotną funkcję w dostarczaniu wody niezbędnej do wzrostu. Do rozwoju roślin niezbędna jest także materia organiczna i składniki mineralne, które również pobierane są z gleby.

Jakie znaczenie ma gleba dla zwierząt?

Glebę zamieszkują niektóre organizmy żywe, dlatego jest ona ich naturalnym środowiskiem do życia. Zawarte w niej mikroorganizmy oraz składniki są także istotnym źródłem pożywienia dla niektórych zwierząt.

Jakie znaczenie ma gleba dla człowieka?

Znaczenie gleby dla człowieka jest bardzo złożone. Przede wszystkim zapewnia ona środowisko do rozwoju roślin, które są niezbędne do naszego przeżycia. Poza tym, od jej jakości zależą nasze uprawy, które zapewniają nam pożywienie, a ze względu na to, że wiele zwierząt znajduje w niej niezbędne do przetrwania składniki odżywcze, to jest ona pośrednim elementem naszego łańcucha pokarmowego.