Co to jest smog?

Smog to zanieczyszczenie powietrza. Jest efektem niekorzystnych zjawisk atmosferycznych i działań człowieka, które mają negatywny wpływ na środowisko naturalne.

Przyjmuje on postać gęstej mgły, w której zawieszone są różne zanieczyszczenia powietrza. W skład smogu wchodzą szkodliwe substancje drażniące, które mogą bardzo negatywnie wpływać nie tylko na układ oddechowy, lecz na cały organizm.

Ciekawostka: Termin smog jest anglicyzmem, który pochodzi od dwóch angielskich wyrazów „smoke" (palić/dym) oraz „fog" (mgła). Jego dosłowne tłumaczenie na język polski dostarcza nam całkiem kompleksowej informacji nt. tego, czym jest smog.

Skład smogu

Wśród szkodliwych substancji zawartych w składzie smogu można wyróżnić m.in.:

Jak powstaje smog?

Wymienione wyżej tlenki siarki, atomy tlenków węgla czy pyły zawieszone (substancje stałe) unoszą się w naszej atmosferze. Przy pewnych niesprzyjających okoliczności przyrody, takich jak: duża wilgotność, brak wiatru czy zamglenie powodują utworzenie się gęstej mgły z zanieczyszczeniem powietrza.

Smog powstaje w warunkach bezwietrznej pogody, dlatego najczęściej jest problemem w chłodnych miesiącach. Największe zanieczyszczenia powietrza notowane są zimą oraz jesienią.

Rodzaje smogu

Poszczególne rodzaje smogu różnią się od siebie składem chemicznym i czasem występowania. Główne rodzaje smogu można podzielić na:

smog typu Los Angeles,
smog londyński.

Smog typu Los Angeles

Zwany także jako smog fotochemiczny. Ten rodzaj smogu powstaje w wyniku wymieszania tlenków węgla, węglowodorów i tlenków azotu z promieniami słonecznymi i spalinami aut. W wyniku takiej reakcji powstaje ozon troposferyczny.

Tak zwany smog Los Angeles jest charakterystyczny w strefach subtropikalnych. Powstawaniu fotochemicznego smogu sprzyja gęsta zabudowa i upalne dni z bezwietrzną pogodą. W Polsce występuje on głównie latem w dużych miastach np. Warszawie czy Krakowie.

Smog londyński

Tak zwany smog londyński charakterystyczny jest dla umiarkowanej strefy klimatycznej. Sprzyja mu inwersja temperatur i wilgotne powietrze. Jest to klasyczny smog kwaśny, który występuje w okresie jesienno-zimowym na terenach Polski.

W składzie smogu londyńskiego znajdują się szkodliwe tlenki azotu, dwutlenek siarki i metale ciężkie oraz pyły pochodzące z WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne).

pyły zawieszone, głównie PM 2,5 i PM 10 – zanieczyszczenia powietrza w postaci pyłów zawieszonych mogą powodować choroby układu oddechowego,
tlenki siarki – związki chemiczne, które powodują m.in. kwaśne deszcze,
tlenki azotu – trujące związki chemiczne, które mają działanie rakotwórcze,
tlenki węgla – bardzo szkodliwy związek chemiczny, który wiąże się z hemoglobiną i wypiera z krwiobiegu tlen,
kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) –pochodzą z niecałkowitego spalania drewna, śmieci czy paliwa kopalnianego. Są kumulowane przez organizmy żywe w krwiobiegu i wykazują silne działanie kancerogenne.

Wielki smog londyński – historia

Nazwa tego smogu nie jest przypadkowa. W grudniu 1952 roku w Londynie temperatura znacząco spadła. Mieszkańcy zaczęli więc intensywnie palić w piecach, by podnieść temperaturę w mieszkaniach. Większość osób do ogrzania domów używała bardzo kiepskiej jakości węgla, więc szkodliwe gazy uwalniały się do powietrza w zatrważających ilościach.

Temu wydarzeniu towarzyszyła także spora inwersja temperatura i gęsta mgła, co sprzyjało powstaniu bardzo gęstego i – jak się później okazało – śmiertelnie trującego smogu.

Według oficjalnych statystyk od 5 do 9 grudnia w skutek zatrucia smogiem typu londyńskiego zmarło 4 tysiące osób. W ciągu kolejnych kilku tygodni liczba osób z problemami zdrowotnymi, które pojawiły się w skutek ogromnego zanieczyszczenia powietrza, wzrosła kilkukrotnie. Szacuje się, że zatrute powietrze pochłonęło życie 12 tysięcy osób.

Przyczyny smogu

Główne przyczyny smogu wynikają z negatywnej działalności człowieka. Prawie 60% czynników, które powodują wydzielanie szkodliwych substancji do powietrza to tzw. niska emisja spalin. To znaczy, że głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza są stare piece grzewcze i kotłownie. W wyniku spalania węgla do atmosfery uwalnia się mieszanka różnych pyłów i trujących związków chemicznych, które mają dewastujący wpływ na zdrowie ekosystemu i nas – ludzi.

Na poziom zanieczyszczenie powietrza mają duży wpływ także przemysły paliwowo-energetyczne, spożywcze czy chemiczne, a także transport drogowy. Zanieczyszczenia komunikacyjne, które obejmują wydzielanie dużej ilości spalin samochodowych do atmosfery są 3 największą przyczyną zanieczyszczeń powietrza.

Skutki smogu

Skutki zanieczyszczenia powietrza odczuwamy zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio. Zanieczyszczone powietrze wpływa negatywnie na kondycję dróg oddechowych czy przyczynia się do powstawania chorób układu krwionośnego. Smog prowadzi także do powstania licznych stanów zapalnych w organizmie – począwszy od niegroźnego podrażnienia spojówki do bardziej groźnych podrażnień układu oddechowego, które w przypadku osób chorych na astmę mogą prowadzić nawet do śmierci.

Negatywne skutki smogu szczególnie mocno odczuwają kobiety ciężarne. Szkodliwe substancje zawarte w składzie zanieczyszczonego powietrza mają fatalne oddziaływanie na zdrowie ciężarnych i noworodków. Smog wpływa na zwiększenie ryzyka przedwczesnego porodu, niższą wagę urodzeniową czy poziom ilorazu inteligencji, a nawet może być przyczyną obumierania płodu.

Ze względu na to, że smog powoduje kwaśne deszcze i inne zanieczyszczenia opadów atmosferycznych, to jego działanie odczuwamy także pośrednio. Negatywny wpływ smogu na żywność sprawia, że spożywane jedzenie jest zanieczyszczone przeróżnymi metali i mikroplastikami, które niekorzystnie wpływają na stan zdrowia.

Jak zapobiegać smogowi?

Odnawialne źródła energii i rezygnacja z „kopciuchów”

Jedną z najsilniejszych broni w walce ze smogiem są z pewnością odnawialne źródła energii. Ich wykorzystanie pomoże zlikwidować smog, co przyczyni się do znaczącej poprawy jakości powietrza w Polsce. Zmiana sposobów ogrzewania domów nie jest prostym zadaniem, jednak jeśli w większości gospodarstwach domowych ludzie zaczęliby więcej używać energii wiatrowej, pomp ciepła czy metod z wykorzystaniem energii słonecznej, to niska emisja znacząco by spadła.

Termomodernizacja budynków, która zakłada połączenie nowoczesnego pieca z odnawialnymi źródłami energii jest jednym z głównych celi programu Czyste Powietrze. Ten rządowy program pomaga znacząco ograniczyć koszty wymiany pieca węglowego, gdyż oferuje dofinansowania do 69 tysięcy złotych.

Zamiana auta na rower

Warto także wypracowywać dobre codzienne nawyki, które pomogą w walce o zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza. Spaliny samochodów znacząco przyczyniają się do podniesienie poziomu tzw. niskiej emisji.

Zamiana auta na rower – choć wydaje się błahym rozwiązaniem – może także przyczynić się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza. Szczególnie, jeśli takie postanowienie przyjęłaby nie jedna, lecz kilka tysięcy osób.

Zwiększenie roślinności

Rośliny to nasze naturalne oczyszczacze powietrza. Produkują one tlen i pochłaniają szkodliwy tlenek węgla. Sadzenie większej ilości drzew może znacząco pomóc w walce ze smogiem.

Jakość powietrza w Polsce – gdzie jest największe zanieczyszczenie powietrza?

Oficjalne dane dotyczące zanieczyszczenia powietrza w Polsce można znaleźć w rankingu Polskiego Alarmu Smogowego.

Według mapy zanieczyszczeń przedstawionych w raporcie Polskiego Alarmu Smogowego obecnie najbardziej zanieczyszczone powietrze w jest w Nowym Targu. Tamtejszy wskaźnik PM10 wynosi aż 42 µg/m³, podczas gdy norma WHO to 15 µg/m³. Niechlubne drugie miejsce zajmuje Pszczyna, w której wskaźnik wynosi aż 38 µg/m³, a tuż za nią jest Nowa Ruda ze wskaźnikiem 36 µg/m³.

Choć wiele osób uważa, że największy problem z zanieczyszczeniami powietrza ma Kraków, to dzięki ostatnim latom działań miastu udało się skutecznie zmniejszyć poziom zanieczyszczenia powietrza. Program czyste powietrze i Krakowski Alarm Smogowy pomogły miastu znacząco poprawić jakość powietrza.