Mówiąc lub pisząc, z pewnością używasz dopełnienia bardzo często. Pełni ono dość istotną rolę w języku polskim, podobnie jak inne części zdania. Gdyby nie dopełnienie, zdania, które wypowiadamy, słyszymy, czytamy lub piszemy, tak naprawdę niewiele by nam mówiły.
Spis treści:
Dopełnienie to jedna z części zdania. Przypomnijmy - wyróżniamy 5 części zdania, czyli podmiot, orzeczenie, przydawka, dopełnienie, okolicznik. Części zdania dzielą się na dwie grupy: grupę podmiotu i grupę orzeczenia. Dopełnienie należy do grupy orzeczenia. To znaczy, że określa orzeczenie (czynność lub stan, o których mowa w zdaniu). Z reguły dopełnienie wyrażone jest za pomocą rzeczownika.
Chcąc zapamiętać, na jakie pytania odpowiada dopełnienie, warto przypomnieć sobie odmianę przez przypadki. Orzeczenie odpowiada na pytania przypadków zależnych (czyli wszystkich z wyjątkiem mianownika i wołacza):
Dopełniacz (kogo?, czego?)
Celownik (komu? czemu?)
Biernik (kogo?, co?)
Narzędnik (z kim? z czym?)
Miejscownik (o kim?, o czym?)
Wyróżniamy dwa rodzaje dopełnień: bliższe i dalsze
Najczęściej występuje w bierniku i da się „przerobić” na podmiot. Inaczej mówiąc, dopełnienie bliższe określa orzeczenie wyrażone przez czasowniki przechodnie (czyli takie, które mogą mieć formę czynną i bierną).
Przykłady dopełnienia bliższego w zdaniach:
Kasia piecze ciasto.
Strona czynna – piecze, strona bierna – jest pieczone
(Ciasto jest pieczone przez Kasię)
Przedszkolaki zbierały żołędzie.
Strona czynna – zbierały, strona bierna – były zbierane
(Żołędzie były zbierane przez przedszkolaki)
Rodzina zwiedzała muzeum.
Strona czynna – zwiedzała, strona bierna – było zwiedzane
(Muzeum było zwiedzane przez rodzinę)
Może występować w formie dowolnego przypadka i nie da się „przerobić” na podmiot.
Przykłady dopełnienia dalszego w zdaniu to:
Jaś spotkał się z kolegą.
spotkał się - (z) kim?, (z) czym – narzędnik
(Kolega był spotkany z Jasiem. Nie, z tego dopełnienia nie da się utworzyć podmiotu)
Lekarz zdenerwował się na pacjenta.
Zdenerwował się (na) – kogo?, czego? – dopełniacz
(Pacjent był zdenerwowany na lekarza. Nie, z tego dopełnienia nie da się utworzyć podmiotu, gdyż przerabiając to dopełnienie na podmiot zmieniamy sens zdania)
Kasia pięknie napisała o wakacjach nad morzem.
Napisała – (o) kim?, (o) czym? – miejscownik
Wakacje nad morzem były pięknie napisane przez Kasię. Nie, z tego dopełnienia nie da się utworzyć podmiotu
Ćwiczenie 1.
Ułóż 5 zdań z dopełnieniem – jedno z dopełnieniem w formie dopełniacza, jedno z dopełnieniem w formie celownika, jedno z dopełnieniem w formie biernika, jedno z dopełnieniem w formie narzędnika i jedno z dopełnieniem w formie miejscownika.
Ćwiczenie 2.
W podanych zdaniach wskaż w zdaniach dopełnienia.
Henrykowi wciąż brakuje gwoździ.
Nauczyciel zapowiedział klasówkę.
Jesienne drzewa sypały liśćmi.
Kasjerka wydała resztę.
Poranek zaskoczył ulewą.
Dziecko zgubiło piłkę.
Cukiernia kusiła zapachem wypieków.
Ćwiczenie 3.
Wskaż, w których ze zdań z ćwiczenia 2 występuje dopełnienie bliższe a w których dopełnienie dalsze?
Ćw. 1
Mamie zabrakło mąki. (zabrakło - kogo? czego? dopełniacz - mąki)
Staś długo przyglądał się półkom. (przyglądał się – komu?, czemu? celownik – półkom)
Basia odkryła sekret siostry. (odkryła – kogo? co? biernik – sekret)
Syn wyszedł z bratem. (wyszedł – z kim?, z czym? narzędnik – z bratem)
Dziadek opowiadał o wojnie. (opowiadał – o kim?, o czym? miejscownik – o wojnie)
Ćw. 2
Henrykowi wciąż brakuje (kogo?, czego?) gwoździ (dopełniacz).
Nauczyciel zapowiedział (kogo?, co?) klasówkę (biernik).
Jesienne drzewa sypały (kim?, czym?) liśćmi (narzędnik).
Kasjerka wydała (kogo?, co?) resztę (biernik).
Poranek zaskoczył rzęsistą (kim?, czym?) ulewą (narzędnik).
Dziecko zgubiło ulubioną (kogo?, co?) piłkę (biernik).
Cukiernia kusiła (kim?, czym?) zapachem wypieków (narzędnik).
Ćw. 3
Henrykowi wciąż brakuje gwoździ (dopełnienie dalsze).
Nauczyciel zapowiedział klasówkę (dopełnienie bliższe, bo: Klasówka została zapowiedziana przez nauczyciela).
Jesienne drzewa sypały liśćmi (dopełnienie dalsze).
Kasjerka wydała resztę (dopełnienie bliższe, bo: Reszta została wydana przez kasjerkę)
Poranek zaskoczył ulewą (dopełnienie dalsze).
Dziecko zgubiło piłkę (dopełnienie bliższe, bo: Piłka została zgubiona przez dziecko)
Cukiernia kusiła zapachem wypieków (dopełnienie dalsze).
Zobacz także:
Rzeczownik to jedna z dwóch najważniejszych części mowy (drugą jest czasownik). Przykłady rzeczowników można mnożyć w nieskończoność. Wystarczy rozejrzeć się wokół siebie i wymienić przedmioty oraz osoby znajdujące się w zasięgu wzroku (ekran, okno, ołówek, filiżanka). A jeśli dodamy do tego nazwy rzeczy, osób i zjawisk, które są nam z różnych powodów szczególnie bliskie – przekonamy się, że rodzajów rzeczowników może być zdecydowanie więcej niż innych części mowy. Oto najważniejsze informacje o rzeczowniku. Spis treści: Rzeczownik – co to, pytania rzeczownika Podział rzeczowników Odmiana rzeczowników Rzeczownik – jakie funkcje pełni w zdaniu Rzeczownik: czym jest, na jakie pytania odpowiada? Rzeczownik to część mowy, która odpowiada na pytania: kto? co? Rzeczownik jest odmienną częścią mowy. Rzeczowniki możemy odmieniać przez przypadki i liczby. Rzeczownik ma też rodzaj (żeński, męski, nijaki, a w liczbie mnogiej - męskoosobowy i niemęskoosobowy). Za pomocą rzeczowników określamy: Osoby – np. mama, trener, przedszkolaki, Julia, Jakub Zwierzęta – np. koń, klacz, źrebię, smoki, pisklęta, Toffik Rośliny – np. tulipan, żyto, jabłoń, tuje, trzciny Miejsca/obiekty – np. miasto, mieścina, miasteczko, boiska, Przedmioty/rzeczy – np. ołówek, filiżanka, ciasto, zeszyty, przekąski Zjawiska pogodowe – np. burza, tęcza, mgła, śnieżyce Pojęcia – np. ambicja, rzetelność, odpowiedzialność, przyjaźń, charaktery, Czynności/stany – np. podskakiwanie, gotowanie, odpoczynek (to tzw. rzeczownik odczasownikowy). Podział rzeczowników Rzeczowników jest naprawdę dużo, dlatego istnieją różne sposoby ich klasyfikowania. Podział rzeczowników ma duże znaczenie, jeśli chodzi...
![Wszystkie części mowy jak na dłoni [pytania i przykłady części mowy]](https://s3.mamotoja.pl/newsy/wszystkie-czesci-mowy-jak-na-dloni-pytania-i-przyklady-czesci-mowy-120796-4_3_800.jpg)
Z częściami mowy mamy do czynienia w wielu sytuacjach, kiedy mówimy, gdy piszemy (np. wypracowanie, post na Instagramie czy SMS-a), gdy słuchamy (np. tego, co mówią lub śpiewają inni ludzie) lub kiedy czytamy (np. książki, wiadomości, a nawet napisy na murach). Sprawdź, jakie wyróżniamy części mowy i co warto wiedzieć o każdej z nich. Przy okazji przekonasz się, że nie są ci tak zupełnie obce. Spis treści: Części mowy – co to takiego? Części mowy: charakterystyka (pytania, przykłady ) Odmienne i nieodmienne części mowy Jak jeszcze dzielimy części mowy? Części mowy: co to w ogóle jest? Części mowy to nic innego jak wyrazy, których używamy na co dzień. W języku polskim mamy 10 części mowy, to: rzeczownik czasownik przymiotnik liczebnik zaimek przysłówek przyimek spójnik wykrzyknik partykuła. Części mowy dzieli się na odmienne i odmienne. To jest najważniejszy podział dotyczący części mowy. Na wszystkich 10 części mowy: 5 jest odmiennych, 5 nieodmiennych. Odmienne części mowy to: rzeczownik czasownik przymiotnik liczebnik zaimek. Nieodmienne części mowy: przysłówek przyimek spójnik wykrzyknik partykuła. Więcej o odmiennych i nieodmiennych częściach mowy piszemy w dalszej części tekstu. Części mowy: charakterystyka (pytania plus przykłady) Oto wszystkie części mowy, które występują w języku polskim: Rzeczownik odpowiada na pytania: kto? co? oznacza: osoby, przedmioty, rośliny, zwierzęta, cechy, czynności lub pojęcia przykłady rzeczowników: dom, mama, Gdańsk, uspokojenie, szczerość, solidarność rodzaje rzeczowników: pospolite (kot, szkoła, talerz), własne (Maria, Bambi, Wawel), żywotne (źrebię),...
Zanim przejdziemy do omówienia poszczególnych zagadnień, wyjaśnijmy, czym jest strona czasownika – to nic innego jak forma czasownika, dzięki której wiemy, jaka zależność zachodzi między wykonawcą czynności a przedmiotem czynności, o której mowa w zdaniu. Sprawdźmy, jakie strony czasownika mogą występować w języku polskim. Spis treści: Strona bierna i czynna – co to jest? Strona zwrotna czasownika Strony czasownika – ćwiczenia sprawdzające Strona bierna i czynna: co to jest? Zacznijmy od strony czynnej , ponieważ to właśnie ona występuje w języku polskim najczęściej. Po czym ją poznamy stronę czynną czasownika? Po tym, że w zdaniu podmiot jest (czynnym, aktywnym) wykonawcą danej czynności, tak jak na poniższych przykładach: Robert uwielbia biegać. Mama kąpie dziecko. Kasia obiera jabłko. Kuba wyrzucił śmieci. Ciocia upiekła sernik. Ze stroną bierną mamy zaś do czynienia, gdy podmiotem jest ktoś lub coś, co (biernie) podlega czynności, o której mowa w zdaniu. Stronę bierną czasownika poznamy ją po tym, że składa się z formy czasownika być, zostać oraz formy przymiotnikowej czasownika (np. uwielbiane, kąpane, obierane, wyrzucone, upieczony): Bieganie jest uwielbiane przez Roberta. Dziecko jest kąpane przez mamę. Jabłko jest obierane przez Kasię. Śmieci zostały wyrzucone przez Kubę. Sernik został upieczony przez ciocię. Jak widać na powyższych przykładach, zamiana strony czynnej na stronę bierną wymaga zmiany szyku zdania. Co należy zrobić, by zmienić czynną formę czasownika na bierną? Ułożyć zdanie tak, by wyraz oznaczający podmiot w tym zdaniu stał się dopełnieniem. A jak zmienić bierną formę bierną czasownika na czynną? Analogicznie – ułożyć zdanie tak, by...
