Jak się mówi: borówki czy jagody?
Adobe Stock/isavira
Język polski

Jak się mówi: borówki czy jagody?

Kiedy w lasach na przełomie czerwca i lipca pojawiają się ciemnofioletowe owoce, jak bumerang wraca pytanie o ich prawidłową nazwę. Czy to jagody, czy borówki? A może czernice, brusznice albo…. szalonki lub durnice?

Gdy w cukierni lub piekarni widzimy tabliczkę z napisem „Świeże jagodzianki”, nie mamy wątpliwości, że chodzi o bułeczki z… jagodami. Dlaczego więc niektórzy nazywają te owoce borówkami? Przecież borówki są dużo większe i amerykańskie, a nie leśne. Sprawdźmy skąd całe to jagodowo-borówkowe zamieszanie i czy któraś z nazw (borówka czy jagoda?) jest bardziej uzasadniona.

Spis treści:

Borówka a jagoda, jagody a owoce jagodowe

Czarne jagody, które zbieramy w lesie, z których robimy jagodzianki i o których śpiewamy w piosence („A kiedy dzień nadchodzi, dzień nadchodzi, idziemy na jagody, na jagody...”) to owoce, które w atlasach botanicznych noszą nazwę borówek. Botanicy wyróżniają kilka ich gatunków, spośród których najpopularniejsze są: borówka czarna (łac. Vaccunium myrtillus) i borówka brusznica (łac. Vitis-idaea).

Jednocześnie, nie należy mylić ich z borówką amerykańską – owoce tej rośliny są większe i próżno ich szukać na niskich krzewinkach w rodzimych lasach. A w sklepach i na targach, spotkamy je raczej w plastikowych pojemniczkach niż w litrowych słoikach.

Żeby było jeszcze trudniej, według botaników, jagodami są zarówno owoce leśnych borówek jak i: awokado, pomidor, żurawina, a nawet… banan. Bo jagoda w specjalistycznym języku botaników to po prostu owoc, jaki wydają niektóre rośliny.

Z kolei owocami jagodowymi w potocznym języku określamy: jagody, poziomki, truskawki, jeżyny czy porzeczki. Innymi słowy – wszelkie niewielkie owoce, znakomite do ciast, kompotów i wielu innych deserów.

Jak należy mówić: jagody czy borówki?

Jak zatem powinno się mówić na leśne, fioletowe owoce? Okazuje się, że zarówno jagoda jak i borówka to określenia prawidłowe. To, jak nazywamy leśne jagody, zależy od tego, w której części Polski mieszkamy.

Po prostu: mieszkańcy Mazowsza i północnej Polski z reguły używają nazwy jagody. A mieszkańcy Małopolski i południowej Polski – borówki. I nie ma się co spierać, które określenie jest lepsze, ponieważ oba funkcjonują w polszczyźnie jako prawidłowe.

W tym miejscu jednak, zwolennicy nazwy „jagody” mogą jednak wytoczyć działa w postaci co najmniej kilku argumentów. Po pierwsze: przecież mówi się „jagodzianki”, a nie „borówczanki”, po drugie: w Kościele katolickim, 2 lipca obchodzone jest święto Matki Boskiej Jagodnej, a nie MB Borówkowej. Po trzecie: sama Maria Konopnicka napisała książkę dla dzieci pod tytułem „Na jagody” (a nie „Na borówki”). Poza tym, w słynnej, wspomnianej już dziecięcej piosence nie ma słowa o borówkach…

Zapamiętaj:
Jagody - nazwa popularna na Mazowszu i w północnej Polsce
Borówki - nazwa popularna w Małopolsce i w południowej Polsce

Jagoda, borówka czy … durnica albo szalonka?

Okazuje się, że jagoda i borówka to nie jedyne nazwy małych, fioletowych owoców. Również w zależności od regionu na przestrzeni dziejów pojawiały się rozmaite określenia gwarowe. Przykłady to np. brusznica (brusznice) na południu kraju, lub gruszpan, borownik czy gogodza w innych rejonach.

Gwarowe określenia, takie jak durnica (durnice) czy szalonka (szalonki), ma swoje uzasadnienie w dawnych przekonaniach co do właściwości jagód i ich wpływu na układ nerwowy. Wierzono dawniej, że zjedzenie jagód powoduje „dziwne” dolegliwości i zachowanie. Według znawców tematu, ani same jagody (ani borówki!) nie miały prawa wywoływać zawrotów, bólów głowy czy omamów. Powyższe objawy, które pojawiały się u naszych przodków po wyprawie na jagody, wywoływać mógł odurzający zapach rośliny zwanej bagno lub... udar słoneczny. Być może właśnie dlatego, nazwy typu durnica i szalonka odeszły w zapomnienie.

Ciekawostką jest natomiast staropolska nazwa „bór”, którą używano zarówno na określenie jagód (borówek leśnych) jak i wrzosów, paproci i torfu. 

Źródła:

M. Henslowa: Z badań nad wiedzą ludową o roślinach. Ericae — wrzosowate. Slavia Antuqua, t. XXIV 1979

Borówki czy jagody? Narodowe Centrum Kultury: Ojczysty dodaj do ulubionych, ciekawostki językowe, nck.pl

Słownik staropolski, witryna Pracowni Języka Staropolskiego – Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie, https://pjs.ijp.pan.pl

Zobacz także:

18-24 KWIETNIA
szaleństwo zakupów
Rabat 25% na zakupy za min. 499 zł
Rabat 25% na zakupy za min. 499 zł
Rabat 25% na zakupy za minimum... więcej»
Kod rabatowy:SZALENSTWO25
Zobacz
+
Rabat 25% na zakupy za min. 499 zł
Online

Rabat 25% na zakupy za minimum 499 zł w sklepie internetowym www.karcher.pl. Oferta dotyczy produktów nieprzecenionych z kategorii Home&Garden i nie łączy się z innymi promocjami. Szczegóły na stronie www.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:SZALENSTWO25
Zobacz
-14% na Prenumeratę ELLE Deco
-14% na Prenumeratę ELLE Deco
Tylko teraz: Roczna prenumerat... więcej»
Kod rabatowy:ELLEDECOSZ
Zobacz
+
-14% na Prenumeratę ELLE Deco
Online

Tylko teraz: Roczna prenumerata Elle Decoration z kompletem świec Corina Candles z rabatem 14%. Otrzymujesz 6 numerów Elle Decoration + luksusowe wegańskie świece Corina Candles w specjalnej cenie. ELLE Decoration to najbardziej luksusowy magazyn o wnętrzach i designie. 

Najniższa cena rocznej prenumeraty z zestawem świec z 30 dni przed obniżką - 185,00 zł. 

Cena po zastosowaniu rabatu - 159,10 zł.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:ELLEDECOSZ
Zobacz
20% rabatu na jeden produkt*
20% rabatu na jeden produkt*
Rabat 20 % na jeden nieprzecen... więcej»
Kod rabatowy:20zakupy
Zobacz
+
20% rabatu na jeden produkt*
Online
Stacjonarnie

Rabat 20 % na jeden nieprzeceniony artykuł dostępny w sklepach stacjonarnych i na VANGRAAF.COM. Z rabatu można skorzystać tylko jeden raz i nie można go łączyć z innymi promocjami. Wypłata w gotówce, zakup karty podarunkowej lub zwrot za dotychczas zakupione artykuły są wykluczone. Szczegóły u sprzedawcy i na stronie www.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:20zakupy
Zobacz
Rabat do -30%
Rabat do -30%
Rabat do -30% w sklepach stacj... więcej»
Kod rabatowy:HEGOS2024
Zobacz
+
Rabat do -30%
Online
Stacjonarnie

Rabat do -30% w sklepach stacjonarnych i na www.hegos.eu. Szczegóły u sprzedawcy i na stronie www.  

Najniższa cena produktu ze zdjęcia z 30 dni przed obniżką - 699,99 zł.  

Cena produktu po zastosowaniu rabatu – 499,99 zł

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:HEGOS2024
Zobacz
-40% przy zakupach za min. 50 zł
-40% przy zakupach za min. 50 zł
Skorzystaj z kodu WIOSNA40 i o... więcej»
Kod rabatowy:WIOSNA40
Zobacz
+
-40% przy zakupach za min. 50 zł
Online

Skorzystaj z kodu WIOSNA40 i otrzymaj 40% zniżki na produkty nieprzecenione, oznaczone tym kodem na eveline.pl/skorzystaj-z-promocji przy zakupach za min. 50 zł. Oferta ważna tylko na eveline.pl w dniach 18-24.04.2024. Kody rabatowe nie łączą się. Szczegóły na stronie.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:WIOSNA40
Zobacz
-30% na całą ofertę kosmetyków
-30% na całą ofertę kosmetyków
Rabat -30% na całą ofertę kosm... więcej»
Kod rabatowy:SZ2024
Zobacz
+
-30% na całą ofertę kosmetyków
Online

Rabat -30% na całą ofertę kosmetyków marek Bielenda Professional i Supremelab, obowiązuje na www.bielenda.com. Szczegóły na stronie.

Oferta ważna:18 - 24.04.2024
Kod rabatowy:SZ2024
Zobacz
REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
Rocznica Komunii Świętej – prezenty
Święta i uroczystości
Rocznica Komunii świętej – co z tortem i prezentami? I czy udział w rocznicy komunii jest obowiązkowy? 
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem: od kiedy, ile płatne? Przepisy 2024
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab
kiedy wkładać dziecku czapkę
Zdrowie
Kiedy wkładać dziecku czapkę? I czy przewianie uszu to mit? [PEDIATRA WYJAŚNIA]
Małgorzata Wódz

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA