Najważniejsze wiadomości o spółgłoskach: co to jest, ile ich jest, podział spółgłosek
Adobe Stock/andreaobzerova
Język polski

Spółgłoski: czym są, ile ich jest, jak się dzielą?

Jak zrozumieć, czym są spółgłoski? Ile właściwie jest wszystkich spółgłosek w języku polskim? Czym różnią się od siebie poszczególne spółgłoski i jaki ma to wpływ na ich podział? Sprawdź najważniejsze wiadomości o spółgłoskach!

Jeśli wiesz, czym są głoski – wiesz również, że dzielą się one na spółgłoski i samogłoski. Wiesz także, że w języku polskim spółgłosek jest o wiele więcej niż samogłosek. Co jeszcze warto wiedzieć o spółgłoskach?

Spis treści:

Co to są spółgłoski?

Najprościej mówiąc, spółgłoski to głoski, które podczas wypowiadania występują do „spółki” z samogłoską. Gdy wymawiamy spółgłoski, powietrze napotyka w aparacie mowy na przeszkody, dlatego pojawia się dodatkowy dźwięk (dla przypomnienia dodajmy, że podczas wymawiania samogłosek powietrze nie napotyka na żadne przeszkody). Na przykład:

  • Gdy wymawiamy spółgłoskę „b” – słyszymy „by”
  • Gdy wymawiamy spółgłoskę „c” – słyszymy „cy”
  • Gdy wymawiamy spółgłoskę „d” – słyszymy „dy”
  • Gdy wymawiamy spółgłoskę „f” – słyszymy „fy” 
  • Gdy wymawiamy spółgłoskę „g” – słyszymy „gy”

Spółgłoski trudno wypowiedzieć bez usłyszenia dodatkowej samogłoski y. Pewnym wyjątkiem może być „r”, które możemy „wywarczeć” jako: „rrrrrrrrrrrrrrrrrr” lub „m”, które możemy wymruczeć jako „mmmmmmmmmm”.

Jedno jest pewne: w przypadku spółgłosek wszystko zależy od tego, jak przy ich wymawianiu układają się narządy mowy. 

Ile jest spółgłosek w alfabecie?

Skoro cały alfabet liczy 32 znaki i jest w nim 9 samogłosek, można przypuszczać, że mamy 23 spółgłoski. Ale spółgłosek jest więcej. Wynika to z faktu, że spółgłoski mogą występować również jako:

  • spółgłoski twarde
  • spółgłoski miękkie
  • spółgłoski zmiękczone

Oto przykład:

  • spółgłoska twarda to s
  • spółgłoska miękka to ś
  • spółgłoska zmiękczona to s' (tak brzmi s w słowie siano).

Wszystkie spółgłoski w języku polskim to:

  1. b (np. w wyrazie brat: b-r-a-t)
  2. b’ (np. w wyrazie biedronka: b’-e-d-r-o-n-k-a)
  3. c (np. w wyrazie cud: c-u-d)
  4. c’ (np. w wyrazie ciasto: c’-a-s-t-o)
  5. ć (np. w wyrazie spać: s-p-a-ć)
  6. cz (np. w wyrazie czysty: cz-y-s-t-y)
  7. d (np. w wyrazie dobro: d-o-b-r-o)
  8. d’ (np. w wyrazie diakon: d’-a-k-o-n)
  9. dz (np. w wyrazie dzwon: dz-w-o-n)
  10. dź (np. w wyrazie dźwik: -w-i-g)
  11. dż (np. w wyrazie drożdże: d-r-o-ż--e)
  12. f (np. w wyrazie wafel: w-a-f-e-l)
  13. f’ (np. w wyrazie: fiasko: f’-a-s-k-o)
  14. g (np. w wyrazie grota: g-r-o-t-a)
  15. g’ (np. w wyrazie giąć: g’-ą-ć)
  16. h (np. w wyrazie huśtać: h-u-ś-t-a-ć)
  17. h’ (np. w wyrazie hiena: h’-e-n-a)
  18. j (np. w wyrazie jajko: j-a-j-k-o)
  19. k (np. w wyrazie kot: k-o-t)
  20. k’ (np. w wyrazie kiedyś: k’-e-d-y-ś)
  21. l (np. w wyrazie las: l-a-s)
  22. l’ (np. w wyrazie l’-a-n-a)
  23. ł (np. w wyrazie łapa: ł-a-p-a)
  24. m (np. w wyrazie mama: m-a-m-a)
  25. m’ (np. w wyrazie: miasto: m’-a-s-t-o)
  26. n (np. w wyrazie nos: n-o-s)
  27. n’ (np. w wyrazie niebo: n’-e-b-o)
  28. ń (np. w wyrazie słoń: s-ł-o-ń)
  29. p (np. w wyrazie płot: p-ł-o-t)
  30. p’ (np. w wyrazie piana: p’-a-n-a)
  31. r (np. w wyrazie rok: r-o-k)
  32. r’ (np. w wyrazie galeria: g-a-l-e-r’-a)
  33. s (np. w wyrazie styl: s-t-y-l)
  34. s’ (np. w wyrazie siano: s’-a-n-o)
  35. ś (np. w wyrazie ślisko: ś-li-s-k-o)
  36. sz (np. w wyrazie szyba: sz-y-b-a)
  37. t (np. w wyrazie tata: t-a-t-a)
  38. t’ (np. w wyrazie sympatia: s-y-m-p-a-t’-a)
  39. w (np. w wyrazie woda: w-o-d-a)
  40. w’ (np. w wyrazie wielki: w’-e-l-k-i)
  41. z (np. w wyrazie zebra: z-e-b-r-a)
  42. z’ (np. w wyrazie zielony: z’-e-l-o-n-y)
  43. ź (np. w wyrazie źrebak: ź-r-e-b-a-k)
  44. ż (np. w wyrazie żar: ż-a-r).

Jak widzisz, spółgłosek jest dużo więcej niż liter, którymi je zapisujemy.

Podział spółgłosek

Spółgłoski dzielą się ze względu na:

  • sposób artykulacji (wymawiania) – chodzi o to jak blisko/daleko od siebie podczas wymawiania spółgłoski znajdują się narządy mowy,
  • miejsce artykulacji – chodzi przede wszystkim o to, jak podczas wymawiania spółgłoski układa się język,
  • udział wiązadeł głosowych, którego skutkiem jest podział na głoski dźwięczne i bezdźwięczne

Ze względu na sposób artykulacji spółgłoski dzielą się na:

  • Spółgłoski zwarte (spółgłoski zwarto-wybuchowe): p, b, t, d, k, g, p’, b’, t’, d’, k’, g’
  • Spółgłoski szczelinowe: f, w, s, z, ś, ź, sz, ż, h (ch), f’, w’, s’, z’, h’ (ch’)
  • Spółgłoski zwarto-szczelinowe: c, dz, ć, dź, cz, dż
  • Spółgłoski półotwarte, wśród których występuje podział na: 
    - spółgłoski ustne: l, l’, ł 
    - spółgłoski nosowe: m, m’, n, n’ 
    - spółgłoski drżące: r, r’

Ze względu na miejsce artykulacji spółgłoski dzielimy na:

  • Spółgłoski wargowo-zębowe: f, w, f’, w’
  • Spółgłoski dwuwargowe: b, p, m, b’, p’, m’, 
  • Spółgłoski tylnojęzykowe:  k, g, h (ch), k’, g’, h’
  • Spółgłoski przedniojęzykowo-zębowe: d, t, c, dz, ł, d’, t’, c’, dz’
  • Spółgłoski przedniojęzykowo-dziąsłowe: l, r, dż, cz, sz, ż (rz), l’,
  • Spółgłoski środkowojęzykowe: ć, dź, ś, ź, g’, k’, h’ (ch’)

Podział spółgłosek ze względu na udział wiązadeł głosowych

  • Spółgłoski dźwięczne: b, b’, d, dz, dź, dż, g, g’, j, l, l’, r, m, m’, n, n’, w, w’, z, ź, ż,
  • Spółgłoski bezdźwięczne: c, c’, ć, f, f’, p, p’, t, t’, , s, s’, ś, sz.

Podczas wymawiania poszczególnych głosek w podziale na grupy, łatwo zorientujesz się, że każda klasyfikacja ma swoje uzasadnienie.  Spółgłoski zakwalifikowane do poszczególnych grupy, za każdym razem mają odczuwalne, wspólne cechy.

Bibliografia:

S. Gallos: Utrwalamy poznane samogłoski i spółgłoski: scenariusz zajęć dla klasy 1. „Życie Szkoły” 2013, nr 9,
E. Jeżewska-Krasnodębska: Zaburzenia artykulacji spółgłosek u dzieci rozpoczynających naukę szkolną. Kraków 2017,
K. Trojańska: Język polski: głoski i litery: poziom C: 5-6 lat. Ożarów Mazowiecki  2020

Zobacz także:

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA