Azoospermia, czyli kiedy mężczyzna w ogóle nie może zapłodnić

To rzadkie schorzenie, mające jednak daleko idące konsekwencje w postaci przekreślenia szans na zapłodnienie. Dotyka około 1 procent mężczyzn i jest przyczyną 5-10 procent przypadków męskiej niepłodności. Opisujemy, jak można z nim walczyć.

Co to jest azoospermia

Jest to całkowity brak plemników w ejakulacie, czyli w nasieniu męskim. Występuje w dwóch postaciach:

• zatrzymania wytwarzania plemników, podczas gdy wcześniej ich produkcja nie była zaburzona lub była jedynie nieznacznie zmniejszona;
• produkcja plemników nie jest zahamowana, a jedynie zmniejszona i plemniki nie wydostają się na zewnątrz wraz ze spermą.

Dlaczego dochodzi do azoospermii?

Przyczynami powstania zaburzenia są:

• niedorozwój jąder;
• zanik jąder;
• stany zapalne w obrębie układu rozrodczego, uszkadzające kanaliki plemnikotwórcze;
• powikłania po chorobach wieku dziecięcego, np. śwince;
• niedrożność dróg, którymi nasienie wydostaje się na zewnątrz;
• brak równowagi hormonalnej (zbyt dużo androgenów, prolaktyny, estrogenów);
• choroba podwzgórza oraz choroby przysadki mózgowej (powoduje niedobór hormonów);
• wada wrodzona o podłożu genetycznym - mutacje genu AZF znajdującego się na długim ramieniu chromosomu Y;
• zażywania leków po radio- i chemioterapii.

Metody badania azoospermii

Trzeba zrobić ogólne badanie nasienia poprzez seminogram. Jeżeli w preparacie nie obserwuje się żywych plemników, należy odwirować nasienie i wykonać preparat mikroskopowy z uzyskanego osadu. Dopiero brak plemników w osadzie pozwala na stwierdzenie azoospermii. Badanie ogólne nasienia należy wykonać przynajmniej dwukrotnie. Jest to konieczne z tego względu, że plemniki są zazwyczaj nierównomiernie rozmieszczone w nasieniu i może zdarzyć się tak, że brak jest ich akurat w tej części nasienia, która została pobrana do badania.

Celem ustalenia przyczyny niepłodności potrzeba dodatkowo wykonać:

• badania hormonalne (FSH, LH, testosteron, prolaktyna);
• biopsję jąder (chodzi o sprawdzenie, czy produkcja plemników jest nadal, czy też ustała całkowicie);
• badania genetyczne, np. kariotypu, testy DNA.

Jak leczyć azoospermię

Metoda leczenia zależy od stopnia zaawansowania schorzenia:

• jeżeli badania wykażą zdolność do produkcji plemników, można wykonać biopsję jądra i w ten sposób uzyskać żywe plemniki; zostaną one poddane zamrożeniu celem wykorzystania w zapłodnieniu in vitro;
• jeżeli występuje całkowity brak plemników w nasieniu, można wziąć pod uwagę możliwość skorzystania z banku nasienia albo podjąć decyzję o adopcji;
• w przypadku "przytkania" dróg, którymi plemniki wydostają się na zewnątrz, można operacyjnie udrożnić nasieniowody.