Skąd się biorą bliźniaki jednojajowe i dlaczego są wyjątkowe?

Bliźniaki jednojajowe (monozygotyczne) mogą urodzić się z ciąży bliźniaczej, a także w ramach każdej innej ciąży mnogiej (trojaczków, czworaczków itd.) Mają wspólny początek – jedną komórkę jajową i jeden plemnik. To dlatego ich DNA na samym początku ciąży jest identyczne. Jednak jak pokazują badania, bliźniaki jednojajowe mogą różnić się między sobą nie tylko charakterem, zainteresowaniami, ale i subtelnymi różnicami w genach.

Spis treści:

• Skąd się biorą bliźnięta jednojajowe
• Czym się różnią bliźnięta jednojajowe od dwujajowych?
• Bliźniaki jednojajowe – płeć
• Bliźniaki jednojajowe – USG
• Cechy charakterystyczne bliźniąt monozygotycznych
• bliźnięta syjamskie

Skąd się biorą bliźnięta jednojajowe

Jedna trzecia ciąż bliźniaczych to bliźnięta jednojajowe. Powstają, gdy zapłodniona komórka jajowa dzieli się na dwa oddzielne zarodki. Podział ten może zajść w różnym czasie od zapłodnienia.

Wyróżnia się cztery typy ciąży bliźniaczej jednojajowej, w każdym typie do podziału komórki jajowej dochodzi w innym czasie:

• ciąża dwuowodniowa, dwukosmówkowa – stanowi 30 proc. ciąż bliźniąt jednojajowych, podział komórki jajowej następuje w 1-3 dniu po zapłodnieniu,
• ciąża dwuowodniowa, jednokosmówkowa – stanowi 68 proc. ciąż bliźniąt jednojajowych, podział komórki jajowej następuje w 4-8 dniu po zapłodnieniu,
• ciąża jednokosmówkowa, jednoowodniowa – stanowi 2 proc. ciąż bliźniąt jednojajowych, podział komórki jajowej następuje w 8-13 dniu po zapłodnieniu,
• ciąża z bliźniętami syjamskimi, jednoowodniowa, jednokosmówkowa – stanowi zaledwie 0,3-0,5 proc. ciąż bliźniaków jednojajowych, podział komórki jajowej następuje w 13-15 dniu pod zapłodnieniu.

Ciążą jednokosmówkowa i jednoowodniowa – dzieci mają wspólny worek owodniowy i wspólne łożysko.
Ciąża dwukosmówkowa i dwuowodniowa – każde z dzieci ma własne łożysko i własny worek owodniowy.

Czym różnią się bliźnięta jednojajowe od dwujajowych?

Bliźnięta jednojajowe pochodzą z tego samego jajeczka i tego samego plemnika. W przypadku bliźniąt dwujajowych każde dziecko pochodzi z innego jajeczka i innego plemnika.

Bliźniaki jednojajowe mogą, ale nie muszą, rozwijać się jak bliźnięta dwujajowe, w których każdy ma swoje łożysko i swój worek owodniowy.

Bliźnięta jednojajowe są zawsze tej samej płci, a bliźnięta dwujajowe mogą być tej samej lub różnych płci. Bliźnięta monozygotyczne są zawsze bardzo do siebie podobne, a bliźnięta dwujajowe (heterozygotyczne) mogą się od siebie różnić tak bardzo, jak dzieci pochodzące od tych samych rodziców, ale z dwóch różnych ciąż.

Bliźniaki jednojajowe – płeć

Bliźnięta jednojajowe zawsze są tej samej płci – wynika to z faktu, że pochodzą od jednej komórki jajowej i jednego plemnika, zatem mają taki sam zestaw genów determinujących płeć.

Nawet jeśli bliźnięta – chłopiec i dziewczynka – są do siebie podobne jak dwie krople wody, to nie mogą być bliźniakami jednojajowymi. Jeżeli bliźnięta jednojajowe przychodzą na świat w ramach ciąży trojaczej lub czworaczej, nie muszą mieć takiej samej płci jak pozostałe dzieci, jednak one same – bliźnięta monozygotyczne – zawsze będą tej samej płci.

Bliźniaki jednojajowe – USG

Ciążę bliźniaczą rozpoznaje się na USG. Zwykle ciąża z bliźniętami jednojajowymi jest rozpoznawana nieco później (5-6 tydzień ciąży) niż ta z bliźniętami dwujajowymi (4 tydzień ciąży).

Za pomocą aparatury USG przed 10 tygodniem ciąży można stwierdzić, czy bliźnięta są jedno- czy dwukosmówkowe i jedno- czy dwuowodniowe. To bardzo ważna informacja, gdyż bliźnięta jednokosmówkowe obarczone są większym ryzykiem powikłań.

W ciąży bliźniaczej jednokosmówkowej badania USG wykonuje się:

• w 11-13,6 tygodniu ciąży wraz z testem podwójnym (testem PAPP-A)
• od 16 tygodnia ciąży USG robi się co 2 tygodnie, aż do czasu porodu, w tym badanie połówkowe w 18-22 tygodniu ciąży z oceną anatomii płodów oraz pomiarem długości szyjki macicy.

W ciąży bliźniaczej dwukosmówkowej badania USG wykonuje się:

• w 11-13,6 tygodniu ciąży wraz z testem podwójnym (testem PAPP-A)
• w 18-22 tygodniu ciąży USG z oceną anatomii płodów i pomiarem długości szyjki macicy.
• kolejne badania USG powinny być wykonywane co 4 tygodnie aż do czasu porodu.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lekarz może zalecić wykonywanie badania USG w ciąży bliźniaczej jednojajowej jeszcze częściej.

Zagrożenia związane z porodem bliźniąt są większe niż w przypadku ciąży pojedynczej – dotyczy to także bliźniąt jednojajowych. Im później następuje podział zarodka, tym ryzyko śmierci bliźniąt jest większe. W przypadku podziału w 1-3 dniu po zapłodnieniu wynosi 9 proc, a w przypadku podziału w 8-13 dniu – aż 50 proc.

Cechy charakterystyczne bliźniąt monozygotycznych

Bliźnięta jednojajowe są bardzo do siebie podobne. De facto są własnymi klonami, mają więc podobny zestaw genów decydujących o wyglądzie. Z upływem czasu mogą jednak pojawiać się drobne różnice – to dlatego trudniej odróżnić od siebie bliźnięta jednojajowe, gdy są dziećmi i nieco łatwiej, gdy są już osobami dorosłymi.

Komputerowe systemy analizujące wygląd ludzkich twarzy potrafią odnaleźć różnice między identycznymi bliźniakami. Czasami jest to nieco inna krzywizna brwi, inny rozkład piegów czy porów w skórze.

Bliźnięta jednojajowe nie mają takich samych linii papilarnych. Ich odciski palców są bardzo podobne, ale nie takie same. Wynika to z faktu, że linie papilarne kształtują się w życiu płodowym, a każde z bliźniaków jednojajowych ma w tym czasie minimalnie różne warunki.

Wychowywane w tej samej rodzinie bliźniaki jednojajowe często mają podobne zainteresowania. Nie jest to jednak regułą. Takie bliźnięta mogą wykazywać różnice w charakterze – jedno może być bardziej otwarte na ludzi, drugie bardziej skryte. Dla osób z zewnątrz bliźnięta jednojajowe wydają się identyczne, jednak najbliżsi – matka i ojciec, bardzo często widzą różnice między nimi, zarówno te fizyczne, jak i psychiczne.

Naukowcy odkryli, że nie wszystkie bliźnięta jednojajowe mają identyczne geny. U części bliźniąt, jedno ma inną liczbę kopii danego genu (np. u jednego z bliźniąt danego genu brakuje albo występuje on w zmultiplikowanej liczbie – nawet do 14 kopii). Dzieje się tak dlatego, że od momentu podziału zapłodnionego jajeczka na dwa zarodki, każdy z nich rozwija się samodzielnie. Zatem kolejne podziały komórkowe mogą prowadzić do „błędów’’, które skutkują wypadnięciem genu lub jego nadmiernym kopiowaniem.

Ciekawostki o bliźniętach jednojajowych

Choć bliźnięta jednojajowe mają identyczne DNA, psy tropiące potrafią rozróżnić ich zapach.
Najwięcej bliźniaków, także jednojajowych rodzi się w Nigerii. Być może jest to wpływ diety bogatej w dużą dawkę substancji podobnej do progesteronu.
​
Aż 2/3 wszystkich bliźniąt jednojajowych tworzy własny język.

Bliźnięta syjamskie

Bliźnięta syjamskie to nie do końca rozdzielone bliźniaki jednojajowe. Zwykle są złączone klatkami piersiowymi, czasem mają wspólne serce oraz inne organy wewnętrzne. Zawsze są tej samej płci. Częściej rodzą się syjamskie dziewczynki.

Niestety, nie można zapobiec powstawaniu tego typu ciąż. Niemożliwe jest również ich wczesne zdiagnozowanie, gdyż badanie USG w ciąży na początku pozwala jedynie wykryć istnienie ciąży mnogiej. Na ekranie USG rozwój bliźniąt syjamskich można obserwować aż do porodu.

W niektórych przypadkach operacje rozdzielenia bliźniąt syjamskich kończą się niepowodzeniem lub też w ogóle nie można ich przeprowadzić, gdyż stanowiłyby olbrzymie zagrożenie dla życia jednego lub obydwojga dzieci. Dzieci są wówczas nierozłączne do końca swoich dni.

Zobacz także:

• Co musisz wiedzieć, gdy spodziewasz się bliźniąt
• Bliźniaki na USG 4D - film
• Bliźnięta, które mają różnych ojców