Daltonizm u dzieci: objawy, badanie, leczenie

Daltonizm u dzieci to jedna z postaci tzw. ślepoty barw. Polega na kłopotach z rozróżnianiem zieleni i czerwieni – dla dziecka kolory te wyglądają tak samo lub szalenie podobnie. Zdarza się też, że wada dotyczy wyłącznie czerwieni, wyłącznie zieleni, barwy niebieskiej, żółtej itd. Całkowita niezdolność postrzegania kolorów (człowiek widzi świat jak w czarno-białym telewizorze) występuje bardzo rzadko.

Spis treści:

• Czy daltonizm jest dziedziczny
• Jak rozpoznać daltonizm u dziecka
• Daltonizm – objawy u dziecka
• Daltonizm u dzieci – leczenie
• Czy daltonizm koryguje się specjalnymi barwnymi szkłami

Czy daltonizm jest dziedziczny

Na pewno wiele razy słyszałaś, że kłopot z rozpoznawaniem barw mają wyłącznie mężczyźni. To nie do końca prawda, choć mężczyzn daltonistów jest zdecydowanie więcej niż kobiet z taką właśnie wadą wzroku. Ślepota barw jest bowiem uwarunkowana genetycznie, a wadliwy gen przekazywany jest za pośrednictwem chromosomu X.

Chłopcy i mężczyźni mają tylko jeden chromosom X, a dziewczynki i kobiety mają dwa. Chłopiec, który odziedziczy po matce niecierpiącej na daltonizm chromosom X nim obarczony, będzie miał tę wadę na pewno. Nie ma znaczenia, czy jego ojciec jest daltonistą. Może mieć jednak szczęście i otrzymać od matki drugi, zdrowy chromosom. Jeśli ojciec jest zdrowy, wtedy daltonizm u syna nie wystąpi. Jeśli ojciec jest daltonistą, a matka nie jest obarczona tą wadą, ich syn będzie daltonistą, bo dostanie (od ojca) wadliwy chromosom X.

Ryzyko, że dziecko płci męskiej będzie daltonistą, gdy matka jest tylko nosicielką wadliwego genu, wynosi 50 proc. Córka takiej kobiety ma 50 proc. szans na odziedziczenie wadliwego genu, jednak jeśli jej ojciec nie ma daltonizmu, dziewczynka będzie prawidłowo widziała kolory.

Jeśli matka jest daltonistką, to znak, że oba jej chromosomy X są obarczone tą wadą. Zatem jej syn będzie miał daltonizm niezależnie od tego, czy ojciec jest daltonistą, czy nie. W przypadku, gdy ojciec dziecka nie ma daltonizmu, dziewczynka będzie jedynie nosicielem wadliwego genu, ale będzie prawidłowo widziała kolory. Jeśli oboje rodzice są daltonistami, ich dziecko będzie także daltonistą niezależnie od płci.

Grupa osób mających problem z rozpoznawaniem kolorów jest spora – problem dotyczy ośmiu na stu mężczyzn i jednej- dwóch na dwieście kobiet.

Daltonizm może być też wynikiem urazu, gdy uszkodzony zostaje nerw wzrokowy. Wtedy osoba, która wcześniej nie miała kłopotu z rozróżnianiem barw, staje się nagle daltonistą. Tego typu wada nie jest dziedziczna.

Jak rozpoznać daltonizm u dziecka

Do zdiagnozowania ślepoty barw służą tzw. tablice pseudoizochromatyczne (tablice Ishihary) – są to obrazki złożone z różnokolorowych kropek. Osoba, która widzi barwy prawidłowo, bez trudu wyławia ukryte na obrazkach cyfry, daltnista ich nie widzi. Są też tablice, swoisty test na daltonizm, które umożliwiają badanie małych dzieci – zamiast liczb widać na nich prosty obrazek. Taki test można przeprowadzić już u trzy- czy czterolatka.

Poniżej pokazujemy obrazki, których używa się do rozpoznawania daltonizmu u dzieci i dorosłych:

fot. Adobe Stock

Choć ślepotę barw bardzo łatwo zdiagnozować, wielu dotkniętych nią ludzi dowiaduje się o swojej wadzie wzroku dość późno, np. podczas badań poprzedzających kurs prawa jazdy.

Daltonizm – objawy u dziecka

Jeśli masz w rodzinie daltonistów, a twój malec bardzo często myli się w rozpoznawaniu kolorów, warto iść z nim do okulisty. Dzięki wcześnie postawionej diagnozie można uniknąć wielu kłopotów. Książeczki dla przedszkolaków i uczniów młodszych klas szkoły podstawowej pełne są ćwiczeń na rozpoznawanie kolorów: „Połącz linią baloniki w tym samym kolorze’’, „Ile zielonych wiaderek znajduje się w piaskownicy?’’ itd. Przy takich zadaniach mały daltonista może popełniać błędy.

Objawy daltonizmu u dziecka: mylenie kolorów, najczęściej czerwonego i zielonego, ale niekoniecznie tych dwóch: np. dziecko zakłada dwie podobne, ale różniące się kolorem skarpetki, źle nazywa kolory (na czerwony mówi zielony lub odwrotnie). Na rysunkach dziecka często występują obiekty w nietypowych dla siebie kolorach. Po zaobserwowaniu takich zjawisk warto skonsultować malucha z okulistą dziecięcym. Warto jednak pamiętać, że na pewnym etapie wszystkie dzieci – również te, które widzą prawidłowo – często mylą kolory, ponieważ mają kłopoty z zapamiętaniem ich nazw.

Od postawienia prawidłowej diagnozy jeszcze ważniejsze jest to, by pomóc małemu daltoniście w wypracowaniu technik, które pozwolą mu omijać kłopoty i bezpiecznie poruszać się w pełnym kolorów świecie. Wystarczy dziecku tłumaczyć świat, nie posługując się kolorami: brązowe, a więc zgniłe, jabłko inaczej pachnie i jest bardziej miękkie niż czerwone, zdrowe. Kurek z zimną wodą jest bliżej drzwi, a poza domem trzeba sprawdzić temperaturę wody, zanim zacznie się myć ręce. Przez ulicę przechodzimy, gdy sygnalizator wyświetli ludka w ruchu, a nie stojącego na baczność itd.

Daltonizm u dzieci – leczenie

Daltonizm jest nieuleczalny. Dzieci i ludzie, którzy nie rozróżniają kolorów, funkcjonują tak jak inni i na ogół nie przejmują się swoją wadą wzroku. Dotknięci daltonizmem mają natomiast jeden poważny problem – ograniczone pole manewru przy wyborze zawodu. Nie mogą być pilotami, chemikami (choć osobą, która odkryła u siebie i opisała tę przypadłość, był chemik John Dalton) ani zawodowymi kierowcami. Ale świat daltonistów nie jest ani szary, ani nudny – jest po prostu trochę inny.

Czy daltonizm koryguje się specjalnymi barwnymi szkłami

Na rynku dostępne są okulary, które korygują daltonizm specjalnymi kolorowymi szkłami. Najczęściej mają one barwę, czerwoną, różową lub fioletową. Wyposażone są w specjalny filtr, który sprawia, że kolory stają się bardziej wyraziste i łatwiej odróżnia się te, które do tej pory wydawały się identyczne. Cena takich okularów zaczyna się od ok. 700 zł. Przed ich zakupem warto jednak skonsultować się z okulistą i zapytać, czy warto wydać tyle pieniędzy, czy i na jaką poprawę widzenia barw można liczyć.

Opracowano już także soczewki kontaktowe dla daltonistów. One także mają specjalne filtry, które dobiera się do sposobu widzenia konkretnego pacjenta. Mają zerową korekcję wad wzroku, co pozwala nosić je razem z okularami korekcyjnymi. Niestety nie są jeszcze dostępne w sprzedaży.

Polecamy:

• Jak nauczyć dziecko rozpoznawania kolorów?
• Dzieci coraz gorzej widzą – alarmują specjaliści
• Rodzaje kolorowanek dla dzieci