Kiedy i w jaki sposób stosować karmienie mieszane u niemowląt?

Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Aktualne wytyczne żywienia dzieci powszechnie rekomendują wyłączne karmienie piersią do końca 6. miesiąca życia z dążeniem do utrzymania pokarmu naturalnego jako podstawowego źródła mleka, także w wieku powyżej 6 miesięcy¹. W świadomości wielu kobiet karmienie piersią jest podstawową metodą żywienia niemowląt. Aż 96% mam deklaruje, że karmią lub wcześniej karmiły piersią (przynajmniej przez pewien okres lub w trybie mieszanym), a 83% kobiet w ciąży planuje karmić piersią po urodzeniu dziecka². Pokarm matki to fundament prawidłowej diety w trakcie 1000 pierwszych dni życia.
Młode mamy stają jednak przed wyzwaniami związanymi z procesem laktacji. Jak pokazują badania, aż 88% z nich napotyka na różnorakie trudności związanie z karmieniem piersią³. Z pomocą może przyjść wówczas zastosowanie tzw. karmienia mieszanego. Czego najbardziej obawiają się mamy przed podjęciem decyzji o jego wdrożeniu? Na te i inne pytania odpowiada specjalistka programu edukacyjnego Fundacji Nutricia „1000 pierwszych dnia dla zdrowia”.

Dlaczego warto karmić piersią?

Karmienie piersią niesie wiele korzyści zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji. U kobiet zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi, u niemowląt może zapobiec rozwojowi różnych groźnych infekcji oraz chorób, wspierając budowę naturalnej odporności. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca wyłączne karmienie piersią do ukończenia przez dziecko 6. miesiąca życia, kontynuację tego sposobu żywienia do ukończenia drugiego roku życia i dłużej, przy jednoczesnym wprowadzaniu pokarmów uzupełniających. Kobiety często napotykają jednak trudności podczas karmienia piersią. Wsparciem w tej sytuacji może być wprowadzenie tzw. karmienia mieszanego.

Czym jest i kiedy powinno być zastosowane karmienie mieszane?

– Karmienie mieszane to sposób żywienia dziecka, który uwzględnia karmienie piersią i jednoczesne karmienie butelką (w której jest mleko modyfikowane lub odciągnięte mleko matki). Głównym celem tego sposobu żywienia jest oczywiście odpowiednie żywienie niemowlęcia, ale także wsparcie laktacji. Karmienie mieszane to zdecydowanie lepszy wybór niż całkowita rezygnacja z podawania cennego mleka matki – komentuje Karolina Łukaszewicz-Marszał, dietetyczka, ekspertka programu edukacyjnego Fundacji Nutricia „1000 pierwszych dni dla zdrowia”.

– Karmienie mieszane można stosować, gdy mama ma zbyt mało pokarmu, a próby pobudzenia laktacji nie dają oczekiwanych rezultatów, w efekcie czego dziecko zbyt wolno przybiera na wadze. Doradca laktacyjny lub położna mogą pracować z mamą nad pobudzeniem laktacji, w czasie gdy niemowlę będzie dokarmiane odpowiednio dobranym mlekiem modyfikowanym. Karmienie mieszane często jest wdrażane, gdy istnieje przekonanie, że karmiąca piersią mama ma za mało pokarmu, a próby pobudzenia laktacji nie dają oczekiwanych rezultatów, w efekcie czego dziecko zbyt wolno przybiera na wadze. W pierwszych dobach po porodzie także może być potrzeba dokarmiania, np. gdy dziecko odmawia ssania piersi lub gdy istnieją do tego medyczne wskazania. Tu nieocenionym wsparciem będą specjaliści. Nie zawsze jednak powodem rozpoczęcia karmienia mieszanego muszą być wskazania medyczne. Kolejnym przypadkiem może być sytuacja, gdy mama raz na jakiś czas chce lub jest zmuszona przerwać karmienie piersią – na przykład z powodu leczenia farmakologicznego lub wyjazdu. Rozwiązaniem może być tutaj oczywiście odciągnięcie pokarmu i przechowanie go w odpowiednich warunkach na później. Nie zawsze jednak jest to możliwe, dziecko może być więc w międzyczasie karmione odpowiednio dobranym mlekiem modyfikowanym. Zawsze należy jednak pamiętać, iż w tej sytuacji najlepiej skonsultować się z lekarzem lub położną, ponieważ włączenie karmienia mieszanego do diety dziecka od razu po porodzie może zaburzać prawidłowy mechanizm ssania piersi i prowadzić do zaburzenia laktacji u mamy. – uzupełnia Karolina Łukaszewicz-Marszał.

Co eksperci sądzą o karmieniu mieszanym?

Eksperci Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci w stanowisku „Zasady żywienia zdrowych niemowląt” opublikowanym w 2021 roku wyraźnie zaznaczyli, że zalecają karmienie piersią, jednocześnie podkreślając korzyści płynące z metody karmienia mieszanego: celem, do którego należy dążyć, jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia. Częściowe lub krótsze karmienie piersią również jest korzystne. Karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak będzie to pożądane przez matkę i dziecko.
Lekarze jednocześnie oświadczyli, iż utrzymanie laktacji przy wspomaganiu mlekiem modyfikowanym jest zdecydowanie lepszym wyborem niż całkowita rezygnacja z karmienia piersią. Badanie z udziałem rodziców wykazało, że 40% mam, które korzystały z karmienia mieszanego, karmiło dzieci piersią dłużej niż wynosi średni, jednorazowy czas karmienia⁴.

Kiedy mamy najczęściej decydują się na karmienie mieszane?

Aż 83% kobiet w ciąży deklaruje chęć wyłącznego karmienia piersią. Jednocześnie, 26% kobiet w ciąży ma zamiar karmić dziecko zarówno piersią, jak i mlekiem modyfikowanym. Według danych z 2021 roku w Polsce prawie 1/3 noworodków w pierwszych dobach życia była poddana karmieniu mieszanemu⁵. Najczęściej podawaną przyczyną stosowania karmienia mieszanego przez mamy jest brak pewności co do zaspokojenia potrzeb dziecka w przypadku wyłącznego karmienia piersią.
Na wybór karmienia metodą mieszaną znaczący wpływ ma także rosnąca liczba porodów przez cesarskie cięcie. Ta forma porodu może prowadzić do trudności w pobudzaniu laktacji. Karmienie mieszane dotyczy również dzieci z nadmiernym spadkiem lub niedostatecznym przyrostem masy ciała.

Zalety karmienia mieszanego

Korzyści płynących ze stosowania karmienia mieszanego jest wiele. Niezwykle istotnym czynnikiem, które ma wpływ na zdrowie i rozwój dziecka jest przebieg karmienia mieszanego. Należy dążyć do tego by jak największa część pokarmu stanowiło mleko matki, a mleko modyfikowane było uzupełnieniem. Badania pokazują, że u niemowląt, które karmione były metodą mieszaną, tempo wzrostu masy ciała w 2-3 miesiącu życia jest zdecydowanie bliższe dzieciom karmionych wyłącznie piersią. U dzieci karmionych wyłącznie mlekiem modyfikowanym, przyrost masy ciała nie był aż tak widoczny i znaczący jak w przypadku metody mieszanej i stosowania wyłącznie pokarmu naturalnego. W badaniach wykazano również, że niemowlęta karmione wyłącznie piersią i karmione metodą mieszaną osiągają większą różnorodność mikrobioty jelitowej, co przyczynia się chociażby do zwiększonej odporności organizmu dzieci w późniejszych okresach życia⁶.

O czym należy pamiętać, stosując karmienie mieszane?

Karmienie piersią jest złotym standardem żywienia niemowląt. Celem do którego należy dążyć jest wyłączne karmienie piersią przez 6 pierwszych miesięcy życia dziecka i kontynuacja tego sposobu karmienia tak długo jak chce tego matka i dziecko. Niezależnie od przyczyn, dla których dieta dziecka musi być uzupełniona o mleko modyfikowane, należy pamiętać, aby dobierać je wyłącznie podczas konsultacji z lekarzem. Z uwagi na nieoceniony wpływ mleka matki na odporność niemowlęcia, warto jednocześnie zwrócić również uwagę, aby wybrane mleko modyfikowane zawierało czynniki wspierające układ immunologiczny niemowlęcia – błonnik, czynniki biotyczne czy oligosacharydy mleka matki, czyli HMO.

¹ Dr hab. N. med. Jarosław Kwiecień, lek. Anna Cichoń „Czy mleko modyfikowane może wydłużyć czas karmienia piersią?” w: Położna. Nauka i Praktyka 1(57), Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022.
² Wyniki dotyczą matek dzieci w wieku 0-36 miesięcy oraz kobiet w pierwszej ciąży. Badanie przeprowadzone dla programu edukacyjnego „1000 pierwszych dni dla zdrowia” na grupie 3461 mam i kobiet w ciąży.
³ Ibidem.
⁴ Kułaga Z. Raport końcowy z projektu badawczego „Przeprowadzenie kompleksowych badań epidemiologicznych dotyczących sposobu żywienia i stanu odżywienia (…)”, Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa 2021.
⁵ Ibidem.
⁶ Taco-MasiasAA et al. PeerJ. 2020;8

Materiał powstał z udziałem Fundacji Nutricia