Noworodek nie tylko je i śpi

Karmienie dziecka i zapewnienie mu spokojnego snu to połowa sukcesu. Już wiesz, że tulenie i mówienie do niego jest tak samo ważne. Ale właściwie dlaczego. Sprawdź to.

Czy z noworodkiem można nawiązać kontakt? Ależ oczywiście! Wybitny amerykański pediatra i psychoanalityk dr n. med. T. Berry Brazelton, zajmujący się rozwojem emocjonalnym dzieci, przypomina, że już w okresie życia płodowego maluch reaguje na bodźce z zewnątrz. Na USG udało mu się podpatrzeć, jak maleństwo wpatruje się w światło latarki przyłożonej do jej brzucha.

Obserwując nowo narodzone dziecko, możesz się wiele dowiedzieć o jego wrażliwości. Naukowcy z Harvard Medical School, we współpracy z dr Brazeltonem, wyróżnili sześć stanów świadomości noworodka. Sprawdź, jak je rozpoznać i jak postępować, by dziecko czuło się bezpieczne i uczyło się świata.

SEN GŁĘBOKI U NOWORODKA
Dziecko w tej fazie snu miarowo i spokojnie oddycha. Potrafi odciąć się od bodźców (hałasów, domowego zamętu) płynących z otoczenia. Ma zamknięte oczka, leży bez ruchu albo porusza się tylko bardzo delikatnie.
Co możesz robić, gdy noworodek śpi głębokim snem
Sprawdź, jak przystosowuje się do nieprzyjemnych bodźców. Poświeć latarką przez dwie sekundy w jego zamknięte oczka (nie obawiaj się, to nie zaszkodzi). Na trzy pierwsze świecenia z pewnością zareaguje gwałtownymi ruchami ciała. Przy czwartym, piątym bodźcu zapewne uspokoi się, a jego oddech się wyrówna. To oznacza, że nie musisz zachowywać bezwzględnej ciszy, gdy śpi, bo twoje dziecko umie spać w różnych warunkach. A jeśli maluch nie przyzwyczaił się do świecenia i na kolejne próby reagował gwałtownie? Masz małego nadwrażliwca. Musisz mu stworzyć idealne warunki, by mógł spać: absolutna cisza, spokój, przyciemnione światło.

LEKKI SEN U NOWORODKA
Dziecko od czasu do czasu porusza usteczkami, ssie piąstkę lub palec. Oczka ruszają się szybko pod zamkniętymi powiekami. Oddech może być nieregularny.
Co możesz robić, gdy noworodek śpi lekkim snem
To dobry moment na sprawdzenie, jak dziecko radzi sobie z przechodzeniem z jednego stanu w drugi (ze snu w czuwanie). Jeśli przeszkodzisz mu teraz, to czy budzi się pogodny? A może szybko ponownie zapada w sen? Ssie paluszek, by pomóc sobie w wyciszeniu? To świetnie! Oznacza, że znalazł sposób, by samemu poradzić sobie z własnymi emocjami. Jeśli zaś zaczyna krzyczeć lub długo marudzi i jest niespokojny – potrzebuje jeszcze trochę czasu, by nauczyć się samodzielnie wyciszać.

STAN POŚREDNI U NOWORODKA
To krótka chwila, kiedy noworodek zapada ponownie w sen albo się właśnie rozbudza. Marudzi, wierci się lub drżą mu mięśnie. Otwiera szeroko oczka, a następnie zamyka je sennie. Może cichutko kwilić lub głośno płakać. Wierci się.
Co możesz robić podczas stanu pośredniego u noworodka
Najlepiej nie rób nic. Wrażliwe mamy często od razu biorą maleństwo na ręce. Jeśli jednak zostawisz je w spokoju, prawdopodobnie znów samo zapadnie w sen albo poleży chwilę cicho. W ten sposób nie zakłócisz jego naturalnej umiejętności wyciszania się. Ale jeśli brzdąc nie radzi sobie sam i zwykle natychmiast zaczyna głośno krzyczeć? To wskazówka dla Ciebie. Skoro od razu Cię wzywa głośnym krzykiem, weź go na ręce i przytul. Jest bardzo wrażliwy i potrzebuje Twojej pomocy (kołysania), by poradzić sobie z wybudzaniem i związanymi z tym emocjami – nie odmawiaj mu tego.

ROZBUDZENIE U NOWORODKA
Dziecko ma otwarte oczka. Może ci się przyglądać lub też skupia wzrok na zabawce, świecącej lampie. Jest gotowe, by nawiązywać kontakt ze światem i poznawać mamę.
Co możesz robić, gdy noworodek się rozbudza
Ułóż noworodka na rękach lub kolanach tak, żeby widział twoją twarz (najlepiej w odległości około 30 cm). Przemawiaj do niego spokojnym głosem, lekko go przy tym kołysząc. Uśmiechaj się. Obserwuj: czy twarz malca się napina, czy też rozluźnia? Czy potrafi skupić wzrok na Twojej twarzy? A może kołysanie i mówienie jednocześnie to dla niego zbyt dużo naraz? Obserwuj dziecko, dostosowuj się do jego potrzeb. Pamiętaj, że przerwy podczas karmienia to też dobra okazja do porozumiewania się z dzieckiem. „Uśmiech, dotyk, czułe słowa to także karmienie, tyle że jego duszy” – podpowiada dr Brazelton.

MARUDZENIE U NOWORODKA
Często następuje po okresie aktywnego czuwania. Ruchy dziecka stają się chaotyczne, a oddech nieregularny. Dziecko nie zwraca uwagi na próby zagadywania do niego, marudzi albo płacze.
Co możesz robić, gdy noworodek marudzi
Jeśli dziecko marudzi zwykle o tej samej porze dnia (najczęściej dzieje się to po południu), można przypuszczać, że to tzw. marudzenie fizjologiczne. Warto to sobie uzmysłowić, zamiast np. podawać kolejne leki na kolkę. Układ nerwowy noworodka nie radzi sobie dobrze z bodźcami z zewnątrz. Po pewnym czasie następuje przeciążenie. Dziecko płacze, to pomaga mu odreagować napięcie. Z czasem nauczy się samo uspokajać będzie ssało smoczek lub paluszek, wsłuchiwało się w domowe odgłosy, obserwowało świat. Jeśli marudzenie przeradza się w płacz, przygaś światła, nie przesadzaj z hałasami (wyłącz TV, radio), delikatnie kołysz.

PŁACZ U NOWORODKA
Zmęczone dziecko może też głośno płakać. Zauważyłaś, że robi to na różne sposoby? Płacz monotonny lub rytmiczny to zwykle oznaka zmęczenia nadmiarem bodźców.
Co możesz robić, gdy noworodek płacze
Wypróbuj, co pomaga dziecku: branie na ręce, karmienie, kołysanie, podanie smoczka, a może odłożenie do łóżeczka, by malec sam się wyciszył? Jedne dzieci łatwo się uspokajają, innym zajmuje to więcej czasu. To zależy od temperamentu dziecka. Możesz to obserwować, patrząc, jak Twoja pociecha przechodzi z jednego stanu (np. snu) w inny (czuwanie). U dzieci wolniej reagujących płacz może trwać dłużej. Ale jeśli zdajesz sobie sprawę z przyczyn (czyli z charakteru malca), łatwiej Ci zachować spokój. Bo wiesz, że Twoje dziecko po prostu takie właśnie jest.

Małgorzata Uścińska
Tekst powstał w oparciu o książkę dr. T. Berry’ego Brazeltona „Emocjonalny i fizyczny rozwój twojego dziecka przez pierwsze lata życia: punkty zwrotne”.