Niewinne użądlenie może skończyć się śmiercią - ostrzega dr Joanna Lange, alergolog z WUM

Co zrobić, gdy dziecko użądli pszczoła lub osa?

Jeśli po użądleniu w skórze dziecka widoczne jest żądło (po użądleniu przez pszczołę), to jak najszybciej trzeba je usnąć. Na końcu aparatu żądlącego pszczoły znajduje się woreczek z jadem. Żądło powinno być usunięte natychmiast szybkim ruchem zmiatającym. Najlepiej podważyć je jakimś płaskim przedmiotem (np. kartonikiem, kartą kredytową) lub paznokciem, starając się go nie ściskać. Po użądleniu narządy wewnętrzne pszczoły ulegają wytrzewieniu. Unerwiony woreczek jadowy prze cały czas pozostawania w skórze człowieka pracuje, dostrzykując kolejne porcje jadu.
Osy pozostawiają żądło bardzo rzadko. Budowa aparatu żądlącego osowatych, odmienna od budowy aparatu żądlącego pszczołowatych, pozwala na wielokrotne żądlenia prze tego samego osobnika.

Jakie objawy są typową reakcją po użądleniu?

Większość dzieci ma typową reakcję, którą nie trzeba się niepokoić. Bezpośrednio po użądleniu pojawia się ból, rumień, zaczerwienienie, świąd, obrzęk – zwykle nie większy niż 10 cm. Objawy najczęściej znikają w ciągu kilku godzin.

Jak zmniejszyć objawy po użądleniu?

Na miejsce użądlenia trzeba przyłożyć coś zimnego (zimny okład, lód, zimną puszkę itp. ). Miejsce użądlenia najlepiej przemyć wodą z mydłem. Należy zwrócić uwagę, by dziecko nie drapało miejsca użądlenia, ponieważ może to nasilić reakcję i spowodować (w przypadku użądlenia przez osę) wtórne zakażenie bakteryjne.

Warto podawać dziecku wapno, np. w syropie?

Nie. Bardzo rozpowszechnione podawanie wapna w różnych sytuacjach związanych z reakcjami alergicznymi. Nie jest to lek, który złagodzi objawy po użądleniu. Lepiej, szczególnie w przypadku nasilonych objawów, jest podać któryś z leków antyhistaminowych, który zwykle jest w domowej apteczce (np. Zyrtec, Claritine, Allertec itp.).

Kiedy reakcja po użądleniu może być groźna?

Możliwa jest też tzw. nadmierna reakcja miejscowa. W tym przypadku zaczerwienienie i obrzęk jest większe niż 10 cm i utrzymuje się dłużej niż 24 godziny. Taka reakcja może bardzo niepokoić rodziców. Użądlenie małego dziecka w okolicę twarzy może być przyczyną pojawienia się obrzęku obejmującego całą buzię.
Odczyny miejscowe nie są jednak groźne. Wyjątkiem jest użądlenie w gardło, język, usta. Może to być przyczyną zagrożenia życia.

Co robić, gdy dziecko pszczoła lub osa użądli w język lub gardło?

Natychmiast trzeba podać dziecku zimną wodę do picia (jeśli jest starsze - kostkę lodu do buzi do ssania) i natychmiast jechać do szpitala lub przychodni.

Użądlenie przez pszczołę lub osę może zakończyć się śmiercią. Dlaczego?

Dla każdego groźne jest użądlenie w gardło lub język. Ale dla osoby uczulonej na jad pszczoły, osy, szerszenia, groźne może być użądlenie w każde miejsce.

Jakie objawy świadczą o reakcji uogólnionej?

Pojawienie się pokrzywki (zmian na skórze o charakterze bąbli jak po poparzeniu pokrzywą), a szczególnie z towarzyszącymi objawami ze strony innych układów np. duszności, bólów brzucha, wymiotów, czy też utraty przytomności zawsze wymagają szybkiej pomocy.
Jedną z łagodniejszych reakcji systemowych jest pokrzywka z towarzyszącym obrzękiem naczynioruchowym. O obrzęku naczynioruchowym mówimy wówczas, gdy zmiany obrzękowe pojawiają się w miejscu oddalonym od miejsca użądlenia. Przykładowo: dziecko zostało użądlone w duży palec u nogi, a po kilkunastu minutach pojawia się pokrzywka i dodatkowo obrzęk np. obrębie głowy.
Pojawienie się objawów uogólnionych wymaga szybkiego kontaktu z pomocą medyczną lub nawet wezwania pogotowia. Nie jesteśmy w stanie przewidzieć, jak będzie przebiegała reakcja u użądlonego dziecka. Objawy bowiem mogą zakończyć się na pokrzywce lub w ciągu kilku kolejnych minut może pojawić się wstrząs anafilaktyczny.

Co to jest wstrząs anafilaktyczny?

To reakcja zagrażająca życiu. Pojawia się duszność, utrata przytomności, niewydolność oddechowo-krążeniowa, spadek ciśnienia – stan zagrożenia życia. Szczególnie niepokoi szybkie narastanie objawów, takich jak nasilona duszność, świsty,uczucie słabnięcia. Interwencja musi być natychmiastowa. Opóźnienie leczenia może zakończyć się zgonem.
Jeśli wyjeżdżamy z dzieckiem na wakacje, zawsze warto dowiedzieć się, gdzie jest najbliższa pomoc lekarska (również za granicą). Bardzo często bowiem zdarza się, że nie wiemy, że dziecko jest uczulone na jad pszczoły lub osy. Było żądlone wcześniej, a takie reakcje nie występowały. A ten kolejny może być groźny, nawet śmiertelny. Dlatego zawsze trzeba wiedzieć, gdzie jest najbliższa pomoc lekarska.

Dr Joanna Lange jest pediatrą i alergologiem, pracuje w Klinice Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Czytaj też: Na czym polega odczulanie w przypadku uczulenia na jad pszczoły i osy