Siatkówczak (retinoblastoma) – rak oka u dziecka (objawy, rokowania, zdjęcia)

Siatkówczaka w Polsce diagnozuje się u około 20 małych pacjentów rocznie. Retinoblastoma jest złośliwym nowotworem oka, który nieleczony daje przerzuty i prowadzi do śmierci. Leczenie tego nowotworu wewnątrzgałkowego daje ponad 90 proc. skuteczności. Objawy siatkówczaka, charakterystyczny biały refleks na źrenicy, często uchwycony na zdjęciach (leukokoria), są takie same w retinoblastomie dziedzicznej i niedziedzicznej.

Siatkówczak: w jakim wieku się pojawia?

Retinoblastoma bardzo groźny nowotwór wewnątrzgałkowy spowodowany podwójną mutacją genu znajdującego się na prążku q14 chromosomu 13.

• siatkówczak dziedziczny – przekazywany genetycznie występuje u 40 proc. chorych. Pierwsze objawy mogą wystąpić już w 1. roku życia dziecka, a guz dotyczy obojga oczu.
• siatkówczak niedziedziczny – może pojawić się do 5 urodzin dziecka i najczęściej jest to guz występujący w jednym oku. Mutacja występuje w siatkówce oka dziecka.

Siatkówczak: objawy

Objawy retinoblastomy u dziecka są podobne bez względu na podłoże choroby (genetyczne lub nie) i są to najczęściej:

• leukokoria – biały refleks na źrenicy
• zez
• pogorszenie ostrości wzroku
• stan zapalny
• wytrzeszcz (w zaawansowanym stadium)

Rzadziej pojawiają się także poszerzenie źrenic i różnobarwność tęczówek.

- Warto podkreślić, że objawy siatkówczaka nie są „unikalne”, czyli występują również przy innych chorobach, takich jak: retinopatia wcześniacza (nieprawidłowy rozwój naczyń siatkówki u wcześniaków z bardzo niską wagą urodzeniową) czy choroba Coatsa (obecność nieprawidłowych naczyń krwionośnych siatkówki oka), stany zapalne naczyniówki, dlatego specjaliści powinni na początku je wykluczyć.

Siatkówczak - zdjęcia

Retinoblastomę można czasami wykryć przypadkiem, widząc na fotografii dziecka charakterystyczny biały błysk na źrenicy. Guz oka (siatkówczak) wygląda tak:

fot. J Morley-Smith / wikimedia commons

Budowa zdrowego oka i oka z retinoblastomą:

Retinoblastoma: diagnoza

Oftalmoskopia (wziernikowanie oka) to najważniejsze badanie w diagnostyce siatkówczaka. Wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym, po rozszerzeniu źrenic i polega na zbadaniu dna oka pacjenta. Inne wskazane badania:

• usg
• rezonans magnetyczny
• tomografia komputerowa.

- Dużą rolę we wczesnej diagnostyce siatkówczaka odgrywają rodzice dziecka, którzy powinni obserwować rozwój swoich pociech, a w przypadku ewentualnych wątpliwości lub zauważenia objawów, takich jak biała źrenica (różnice w wyglądzie źrenic uwidaczniają się niekiedy na fotografii dziecka wykonanej w świetle lampy błyskowej), zez, powinni natychmiast skonsultować się ze specjalistą.

Nowotwór złośliwy oka u dziecka (siatkówczak) – rokowania

Retinoblastoma jest guzem złośliwym, dlatego leczeniem powinni zajmować się wspólnie specjaliści: okulista, pediatra, onkolog i radiolog. Celem leczenia jest ratowanie życia dziecka, następnie zajętej guzem gałki ocznej, a na końcu zachowanie użytecznego widzenia. Dobór metody leczenia zależy od indywidualnego przypadku i może to być:

• chemioterapia ogólna
• chemioterapia miejscowa
• brachyterapia (miejscowa radioterapia – zastosowanie płytki radioaktywnej)
• krioterapia
• laserowa hipertermia
• enukleacja (usunięcie gałki ocznej).

Współczesne metody leczenia w ponad 97 proc. przypadków ratują życie dziecka i u wielu pacjentów pozwalają zachować widzenie przynajmniej w jednym oku. Rokowanie jest zależne od stopnia zaawansowania siatkówczaka, jego umiejscowienia i reakcji na leczenie.

Zobacz też:

• Jak rozpoznać i leczyć wady wzroku u dzieci?
• Kiedy trzeba iść do okulisty z niemowlakiem?
• Nowotwory u dzieci są rozpoznawane za późno

Konsultacja merytoryczna

dr hab. n. med. Wojciech Hautz

Specjalista Kliniki Okulistyki Centrum Zdrowia Dziecka