Chyba nie ma takiego rodzica, który od czasu do czasu nie poczułby lęku i nie zwątpił w swoje metody wychowawcze. Ale co innego samemu wątpić, a co innego przyjmować krytykę. Nie lubimy, gdy ktoś wytyka nam w tej dziedzinie błędy. Wiele emocji budzi wychowanie bezstresowe. Ktoś zarzuca ci pobłażliwość, proponuje większą dyscyplinę... Gdzie jest racja?
Upraszczając, wychowanie bezstresowe to bezgraniczne tolerowanie tego, jak zachowuje się dziecko. Zwolennicy tej metody zakładają, że zabranianie mu czegoś, np. kupienia kolejnej zabawki (teoretycznie niepotrzebnej), czy nakazanie czegoś, by np. wcześnie chodziło spać, może dziecku zaszkodzić. Ich zdaniem zakazy i nakazy stresują oraz zakłócają dzieciństwo. O wychowaniu bezstresowym mówi się też jako o „wychowaniu bez granic” (czyli wychowaniu permisywnym). Dziecko może wszystko, a rodzice to akceptują. Rodzic nie każe dziecka i nie ma w stosunku do niego żadnych oczekiwań.
Niektórym rodzicom wydaje się, że tylko wychowując bezstresowo, dają swojemu dziecku swobodę i wolność. Uważają, że dyscyplina je ogranicza. Prawda jest jednak taka, że dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje jednego i drugiego. Musi wiedzieć, że rodzic (ze względu na swój wiek i doświadczenie) wie, co jest dla niego najlepsze. Musi czuć, że obok niego jest ktoś, kto będzie umiał się nim zaopiekować. Z drugiej strony chce, by jego potrzeby były zauważane. Chce wyrażać swoje myśli i być wysłuchanym. Jak zwykle, kluczem do sukcesu jest więc złoty środek. Dobrze pojmowane bezstresowe wychowanie ma sporo zalet.
Wady bezstresowego wychowania będą zależeć od rodziców. Dziecko ma nieograniczone możliwości, więc może wyrosnąć na silnego człowieka, który zna swoją wartość. Przy bezstresowym wychowaniu łatwo jednak popełnić błędy wychowawcze, których skutki mogą być opłakane.
Paradoksalnie, bezstresowe wychowanie może... stresować dziecko. Rodzicom wydaje się, że dziecko jest szczęśliwe, bo nie przeżywa. Ale tak bywa raczej tylko w domu. Problem może się pojawić, gdy kilkulatek zacznie chodzić do przedszkola, gdzie rządzą określone zasady, np. razem się bawimy, jemy, wychodzimy na spacer. Źródłem stresu dla dziecka może stać się np. zabawa z rówieśnikami, jeśli nie wie ono, że trzeba poczekać w kolejce do zjeżdżalni, że nie wolno wyrywać koledze autka.
Dzieci lubią żyć w świecie, w którym obowiązują czytelne zasady (a przy wychowaniu bezstresowym o nie trudno).
Teraz to, potem tamto, to wolno, a tego nie. Widać to już w pierwszych miesiącach życia. Gdy dziecko ma stały przewidywalny plan dnia – o tej samej porze wstaje, je, wychodzi na spacer, idzie spać – zwykle dobrze się rozwija i jest zadowolone. Wystarczy nadzwyczajne wydarzenie w rodzaju świąt czy urlopu, które wywraca dzień do góry nogami, by stało się marudne, podenerwowane, płaczliwe. Rodzicom łatwiej zapamiętać, że dziecko to nie mały dorosły, kiedy przygotowują dla niego niesoloną zupkę czy superzdrową kaszkę. Zapominają, że oprócz niedojrzałego układu pokarmowego ma ono też niedojrzały układ nerwowy, co oznacza, że nadmiar atrakcji może je męczyć i czasem stresować.
Wychowanie bezstresowe daje dziecku dużo wolności. Jeśli rodzice mają odpowiednią wiedzę i umiejętności, nic złego nie powinno się stać. Problem pojawia się, gdy dziecko zostaje pozostawione same sobie.
Kiedy rodzice nie określają jasno, co wolno, a czego nie, nie dają dziecku bezpieczeństwa. Dziecko ciągle spotyka się z czymś po raz pierwszy w życiu: pierwszy raz wychodzi na plac zabaw, do klubiku, by pobawić się z rówieśnikami, pierwszy raz zostaje zaproszone na urodziny, idzie do fryzjera czy nocuje poza domem. Wiedza, jak się w takich sytuacjach zachować, to element wychowania, który przekazują rodzice. Rolą mamy i taty jest mówienie, że nie można zabierać kolegom zabawek, które do nich należą, że na urodzinach babci składa się życzenia i dopiero je tort. Potem pozostaje jeszcze egzekwowanie tych zasad.
Wielu rodziców uważa, że jeśli dziecku czegoś nie dadzą albo zabronią, to ono będzie cierpiało, a w przyszłości uzna, że miało traumatyczne dzieciństwo. Czasem takie postępowanie wynika z tego, że mama i tata byli wychowywani inaczej. Nie mieli zabawek, o jakich marzyli, nie mogli robić tego, na czym im zależało, więc robią wszystko, by ich dziecko miało lepiej. Ale wychowanie bezstresowe bywa też usprawiedliwieniem dla bezradności wobec dziecka. Gdy podczas wizyty u znajomych maluch przekopuje się przez zawartość szaf i szuflad, łatwiej powiedzieć, że jest taki ciekawy świata i pewnie wyrośnie z niego archeolog, niż oderwać się od picia kawy i czymś go zająć.
Dziecko, które może samo o sobie decydować, czuje się opuszczone przez rodziców. Może mieć problemy w szkole i z rówieśnikami. Nie potrafi (bo nigdy nie zostało tego nauczone) ponosić konsekwencji swoich czynów.
Jako dorosły może cierpieć na poczucie niższej wartości, mieć trudności w kontaktach z innymi ludźmi (nie potrafić dzielić się z innymi, być egoistyczne, uważać, że wszystko mu się należy). W dorosłym życiu dziecko, które było wychowane bezstresowe, często wpada w uzależnienia. Może czuć się niezrozumiane przez innych, a przez to bardzo samotne. Na co dzień może towarzyszyć mu ogromny lęk i poczucie niepewności. Z czasem może zacząć zachowywać się wobec innych agresywnie.
Zrezygnowanie z ograniczeń, zakazów i nakazów naraża dziecko na stres, który może wpływać na całe jego życie.
Wiemy już, że bezstresowe wychowanie może wyrządzić dziecku wiele szkód. Co więc powinniśmy zrobić, kiedy nasze nasza pociecha źle się zachowuje? Dobre efekty przynosi zrozumienie, dlaczego dziecko zachowuje się inaczej, niż oczekujemy (nudzi się, chce zwrócić na siebie uwagę), tłumaczenie, dlaczego nie można czegoś robić (gdy idziemy w gości, nic nie ruszamy bez pytania), pokazywanie, co jest dobre, a co złe (rzuciłeś autkiem i zepsuło się). Natomiast w chwili, gdy dziecko krzyczy i wierzga, (ono również ma prawo do złości), sprawdza się spokojne działanie – czekanie, aż się uspokoi, czasem przytulenie czy mocniejsze objęcie, aby nie zrobiło sobie krzywdy.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej nie tyle o bezstresowym wychowaniu, ile o budowaniu silnej więzi z dzieckiem – koniecznie sięgnij po te książki. Znajdziesz w nich nie tylko wiedzę praktyczną, ale i mnóstwo ćwiczeń. To świetny materiał do przemyślenia!
Konsultacja: dr Aleksandra Jasielska, psycholog, pracuje w Zakładzie Psychologii Ogólnej i Psychodiagnostyki w Instytucie Psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Zobacz też:
Dbanie o prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka nie jest najłatwiejszą sprawą, ale można się tego nauczyć. Dominika Słomińska, neuropsycholog dziecięcy, wyjasnia, dlaczego konsekwencje są o wiele lepsze w wychowywaniu niż kary dla dzieci. Kary dla dzieci a konsekwencje Ekspertka podkreśla, że należy odróżniać karę od konsekwencji. „ Konsekwencja jest cudownym narzędziem wychowawczym, kara – niekonieczne . Kara powoduje, że dziecko nie będzie prezentować danego zachowania w obecności osoby, która karze, natomiast w pozostałym czasie może to zachowanie prezentować. Natomiast konsekwencja jest wtedy, kiedy dziecko świadomie podejmuje działanie i jest świadome poniesienia konsekwencji” – tłumaczy psycholog. Jak karać dziecko za złe zachowanie? Rodzice mówią często, że muszą karać dziecko, gdy źle się zachowa, bo inaczej będzie robiło, co chciało. Owszem, nie należy pobłażać niewłaściwemu zachowaniu, natomiast lepszym sposobem od wymierzenia nieadekwatnej kary do czynu jest wyciągnięcie bardzo konkretnej, realnej i adekwatnej konsekwencji danego zachowania. Zobacz także: Dlaczego surowe zachowanie prowokuje dzieci do kłamstwa? Konsekwencja kontra kara dla dziecka: przykłady Neuropsycholog Dominika Słomińska pokazuje na przykładzie, na czym polega różnica. Wyobraźmy sobie sytuację, że dziecko gra w piłkę w domu, czego nie wolno mu robić. „Mama mówi: «nie graj w piłkę, bo zbijesz mi wazon». Ale dziecko nie słucha mamy, dalej gra w piłkę i tłucze ten wazon. I mama wtedy, w przypływie wściekłości mówi: «mówiłam ci, że zbijesz ten wazon, oddaj mi swoje kieszonkowe, nie będziesz oglądać przez tydzień telewizji i nie pójdziesz na urodziny do koleżanki» – to jest kara i dziecko nie będzie grać w piłkę przy mamie, bo wie, że u mamy to powoduje złość. Natomiast jeżeli mama powie:...
Bunt dwulatka nie jest niczym złym – to naturalny okres w rozwoju małego dziecka, najważniejszy dla jego rozwoju psychicznego. Jego nazwę traktuj dość umownie – u niektórych dzieci bunt pojawia się, jeszcze zanim zaczną świętować drugie urodziny, u innych nieco później. Tłumaczymy, ile trwa bunt dwulatka, jakie są jego objawy, a także, jak na niego reagować. Spis treści: Bunt dwulatka – na czym polega? Bunt dwulatka – objawy Bunt dwulatka – ile trwa i kiedy mija? Czy wszystkie dzieci buntują się tak samo? Co właściwie oznacza ten bunt? Bunt dwulatka – jak reagować? Czy kary i nagrody pomogą przy buncie dwulatka? Jak postępować z dwulatkiem? 7 sposobów Bunt dwulatka a sen Bunt dwulatka czy autyzm? Bunt dwulatka – na czym polega? Podczas buntu dwulatka lubionym słowem dziecka staje się „nie”. Ale odmowa i upór to nie wszystko. Gdy coś dzieje się nie po myśli dziecka, maluch może rzucać się na ziemię, wrzeszczy, wierzga nogami i kopie. Dlaczego grzeczny do tej pory dwulatek nagle się buntuje, może próbować bić rodziców, wywraca życie rodziny do góry nogami? Dlatego, że się rozwija. Staje się coraz bardziej niezależny – sam chodzi, mówi, umie się bawić. Zaczyna odkrywać swoje „ja” i chce o sobie decydować . Dwulatkiem dodatkowo targają silne i często sprzeczne ze sobą emocje, z którymi nie umie sobie poradzić – stąd ataki złości i histerii. Bunt dwulatka – objawy Objawy buntu dwulatka polegają na tym, że dziecko : stale pokazuje swoją samodzielność, nadużywa słowa „nie” przy akcentowaniu własnego zdania, upiera się, by samodzielnie wykonywać różne czynności, na zakazy może reagować agresją i histerią, nie chce chodzić...
Bunt 4-latka jest zwykle kompletnym zaskoczeniem dla rodziców. Z dnia na dzień dziecko przestaje słuchać opiekunów, zaczyna niszczyć zabawki, a czasem wręcz robi na złość. Objawy buntu 4-latka bywają trudne także dlatego, że dziecko odwołuje się do emocji rodziców, woła: „Nie kocham cię”, „Nie chcę”, „Jesteś głupia”, czasami wykrzykuje również niecenzuralne słowa. Aby opanować bunt 4-latka, trzeba wiedzieć, jak z wyczuciem reagować na gwałtowne zachowania dziecka. Co wtedy robić, a czego unikać, podpowiada psycholog. Bunt 4-latka: Objawy buntu 4-lata Ile trwa bunt 4-latka? Jak sobie radzić z buntem 4-latka? Czego nie robić podczas buntu 4-latka? Bunt 4-latka Bunt 4-latka to naturalny etap rozwoju dziecka. Większość czterolatków wchodzi w trudną dla rodziców fazę rozwojową, w czasie której dzieci bywają drażliwe, uparte i zbuntowane, zachowują się prowokująco, sprawdzając, jak daleko sięga ich władza nad otoczeniem. Często zbuntowany 4-latek jest arogancki, szybko przyswaja wulgarne słowa i sprawdza, jaki efekt osiągnie, powtarzając je demonstracyjnie. Bunt 4-latka: objawy Ponieważ 4-latek jest już zwykle bardzo ruchliwy, dość sprawny fizycznie i bystry, bunt czteroletniego dziecka bywa podwójnie stresujący dla rodziców. Najczęstsze objawy buntu 4-latka to: głośne manifestowanie swoich trudnych emocji, jak np. złość, poprzez rzucanie przedmiotami, niszczenie ich, krzyk, rzucanie się na podłogę, kopanie i bicie niepodporządkowywanie się zasadom panującym w rodzinie i w domu, donośnie wyrażanie swojego odmiennego zdania lub sprzeciwu wobec próśb rodziców próby wymuszania na rodzicach, aby podporządkowali się jego żądaniom uciekanie rodzicom i chowanie się uparte powtarzanie zasłyszanych przekleństw nieustanne powtarzanie słowa „nie” wymyślanie...
