O fizyce z dzieckiem. To możliwe!

Czyli nie ma tematów, których nie można poruszyć z dzieckiem? Nawet o atomach...

Nie ma. I nie powinniśmy bać się tego, że podczas wyjaśniania padnie słowo, którego dziecko nie zrozumie. Właśnie podczas takiego tłumaczenia porównałem atomy do klocków Lego. Że tak jak z nich buduje się np. zamki, tak z atomów zbudowane są drzewa, domy... Z tym że atomów nie widać, są tak malutkie. Dziecko nie potrzebuje wykładu akademickiego, będzie zadowolone z tego, że dowiedziało się, iż świat zbudowany jest z klocków!
Według mnie, rodzice, którzy odsyłają dziecko bez odpowiedzi, bo nic z tego nie zrozumie, robią błąd. W ten sposób zabijają jego ciekawość. Wystarczy, że szkoła to robi. Rodzic musi dać dziecku odpowiedź, także z innego powodu. Może tak być, że maluch pozostawiony teraz bez odpowiedz, za kilka–kilkanaście lat stwierdzi, że właściwie ci rodzice nie są mu potrzebni. Bo jacy z nich przewodnicy po świecie? A to oni powinni go do niego wprowadzać, dać mu solidne fundamenty.

Zawsze zna Pan odpowiedź?

Nie. Jeśli czegoś nie wiem, mówię, że poszukamy odpowiedzi razem. I tak jest lepiej, niż odesłanie dziecka z niczym. Po pierwsze, mówiąc dziecku "Wiesz co, zadałeś mi bardzo trudne pytanie", dajemy mu sygnał, że jego pytania nie są głupie. Po drugie, twórczo spędzamy czas i pokazujemy malcowi, jak to zrobić. Podpowiadamy też, gdzie szukać informacji, tłumaczymy, po co są książki. Jeśli powiemy kilkulatkowi raz, drugi, trzeci: "A co mi głowę zawracasz jakimiś pytaniami", to sprawiamy, że nie będzie już nas pytał, pomyśli też, że jego pytania są głupie, a on sam niemądry.

Czy Pana bliźniaki, wiedzą kim jest ich tato? Czym zajmuje się fizyk, dziennikarz naukowy?

Wiedzą, że fizyk to ktoś, kto próbuje zrozumieć świat i wyjaśnić, co się dzieje dookoła. Że woda jest raz gazem i jej nie widać, innym razem, że jest ciekła i ją widać... Bliźniaki wiedzą już, że świat jest duży, że są ptaki, że były dinozaury. Od nas, tzn. od rodziców, ale same już o tym czytają. Wiedzą też, co robię jako dziennikarz, że piszę artykuły, książki. Zresztą same bawią się w pisanie. Jaś sam nawet napisał książkę. Zuzia i Jaś wiedzą też, że moja praca polega na podróżowaniu. Ale akurat tego nie lubią. Bo zawsze gdy wyjeżdżam, chorują.

Jest Pan autorem książki "Nauka, to lubię". Ale nie do końca jest ona dla dzieci.

To prawda. To książka i dla najmłodszych, i dla dorosłych, którzy są w opałach, tzn. którzy chcą wytłumaczyć dzieciom, jak działa świat, ale nie mają takiej wiedzy. Przedstawiłam w niej 15 problemów, o które zwykle dzieci pytają, i doświadczeń, dzięki którym można sprawdzić, czy to, co napisałem, jest prawdą. Dzięki nim nauka będzie zabawą, sprawi przyjemność.

Czy te doświadczenie robił Pan z dziećmi?

Jak mamy czas, to eksperymentujemy, np. wyhodujemy w kuchni pleśń. Zależało mi, by te eksperymenty można przeprowadzić bez żadnych nakładów i żeby efekt był natychmiastowy. Przy pisaniu tej książki, ale też innych artykułów popularnonaukowych, zdałem sobie sprawę, że wiele rzeczy zaczyna się rozumieć dopiero wtedy, gdy trzeba o nich opowiedzieć tym, którzy wiedzą mniej. Ogarnąć temat, wytłumaczyć, dobrać słownictwo, znaleźć analogie... Tłumacząc dzieciom, mam wrażenie, że przy okazji wietrzę mózg i sam zadaję sobie pytanie, dlaczego to tak jest? Cenne doświadczenie.

[CMS_PAGE_BREAK]

Podobno dziewczynki nie interesują się przedmiotami ścisłymi.

To bzdura! Ale prawdą jest, że jeśli od dzieciństwa wmawia się chłopcom, że mają być dobrzy z matematyki, a dziewczynkom, że z języka polskiego, to w końcu jedni pójdą na studia inżynieryjne, a drugie na humanistyczne. Moje dzieci są równie dobre z matematyki, jak i z języka polskiego. Ale nie mam jakiś oczekiwań... W zasadzie to nie interesuje mnie to, jaki zawód wybiorą. Najważniejsze, by sprawiało im to przyjemność. Chcę, by były szczęśliwe w tym, co będą robić.

Czy dzieciom jest potrzebna fizyka?

Dzieciom potrzebna jest wiedza, nie tylko fizyka. Wiedza z każdej dziedziny. I im wcześniej zacznie się im tłumaczyć, jak działa świat, tym lepiej. Bo dzieci mają niewiarygodną zdolność zapamiętywania. Są ciekawe, otwarte, a ich umysły rejestrują rzeczywistość wieloma zmysłami. Muszą wszystkiego dotknąć, sprawdzić. Nie zabijajmy tej ciekawości. Póki im się chce...

I to dlatego został Pan ambasadorem trzeciej edycji programu edukacyjnego "Planeta Energii"?

Tak, bo "Planeta Energii" to miejsce, gdzie dzieci mogą się dowiedzieć, jak to jest, że żarówka świeci, i skąd się bierze prąd. Nauczyć się też, jak bezpiecznie korzystać z urządzeń elektrycznych. Przez zabawę doświadczają różnych rzeczy... Spodobało mi się też to, że to program, w którym mogą uczestniczyć całe klasy, a nie tylko dzieci, których rodziców stać na zajęcia dodatkowe.

Gdy dzieci są małe, ojcowie wyobrażają sobie, co będą z nimi robić, gdy te podrosną. O czym Pan marzył?

Chyba nie miałem takich marzeń. Ale ostatnio zapisaliśmy Jasia na piłkę nożną, choć sam nie przepadałem za tym sportem. Widzę, że udział w tych zajęciach sprawia synowi radość. Więc wspieram go, bo rodzic jest od dopingowania, a nie od przekładania na inne, swoje tory.

Tomasz Rożek – doktor fizyki, dziennikarz naukowy. Naukę przybliża w programie telewizyjnym i w prasie. Jest autorem serii składającej się z 26 tomów "Tajemniczy Kosmos" (Edipresse, 24,99 zł) oraz książki "Nauka, to lubię" (W.A.B, 39,90 zł). Ambasador trzeciej edycji programu edukacyjnego "Planeta Energii" (Planetaenergii.pl).