Wpływ światła na wzrok dziecka

Czy wiesz, że...
...każdy zdrowy noworodek powinien mieć oko nadwzroczne?
...do 2050 roku krótkowzroczność dotknie 5996 mln osób, czyli ponad 52% populacji?
...co raz więcej dzieci już w wieku 6./7. lat jest krótkowzrocznych?

Układ wzrokowy rozwija się w trakcie całego naszego życia. Tym samym noworodki odbierają bodźce wzrokowe inaczej niż osoby dorosłe. Początkowo potrafią one jedynie rozróżniać światło od ciemności – ich ostrość wzroku pozostaje bardzo niska. Wraz z rozwojem fizycznym oraz rozwojem procesów fizjologicznych, dzieci zaczynają dostrzegać świat takim, jakim go widzą dorośli. Powoli uczą się rozróżniać kontury oraz skupiać na nich wzrok. Oko noworodka jest krótsze od oka osoby dorosłej, a przez to nadwzroczne – czyli ma wadę wzroku oznaczoną znakiem „plus”. Wraz z rozwojem dziecka gałka oczna ulega wydłużeniu – wady o znaku plus, ulegają przesunięciu w stronę „0” – czyli bez wady.

Krótkowzroczność z kolei to wada wzroku, która w języku potocznym oznaczona jest znakiem „minus”. Polega ona na nieostrym widzeniu przedmiotów w oddali, natomiast wyraźnym widzeniem przedmiotów znajdujących się blisko. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn upośledzenia widzenia. Według prognoz Światowej Organizacji Zdrowia do 2050 roku krótkowzroczność dotknie 5996 mln osób, co stanowić będzie ponad 52% populacji. Będziemy mieć do czynienia nie tylko z epidemią, ale z pandemią. Krótkowzroczność jest nie tylko wadą wzroku! Wraz z jej rozwojem wzrasta ryzyko wystąpienia groźnych dla oka ludzkiego powikłań, w tym wystąpień odwarstwień siatkówki, neowaskularyzacji naczyniówkowej, jaskry czy zaćmy. Przyrost procentowy grupy dzieci krótkowzrocznych rozpoczyna się po 6./7. roku życia. Jednym z najgroźniejszych jej powikłań jest zwyrodnienie plamki związane z krótkowzrocznością (z ang. myopic macular degeneration, MMD), gdyż w plamce znajduje się najwięcej fotoreceptorów, dzięki którym widzimy ostro, rozróżniamy kolory oraz widzimy o zmierzchu. W konsekwencji MMD dochodzi do nieodwracalnej ślepoty.

Rozwój krótkowzroczności jest największy w momencie wzrostu organizmu, dlatego tak ważne są regularne kontrole okulistyczne u dzieci, a każde zgłaszane przez najmłodszych problemy m.in. z czytaniem z tablicy, mrużeniem oczu czy bólami głowy powinny być skonsultowane z lekarzem okulistą. Według obecnego stanu wiedzy medycznej, dzieci, u których przynajmniej jedno z rodziców jest krótkowzroczne, mają większe ryzyko rozwoju tej wady. Czynniki genetyczne są oczywiście niemodyfikowalne, należy jednak podkreślić wpływ czynników środowiskowych na rozwój tej choroby – w tym nadmierną pracę do bliży, dietę, czy brak przebywania w naturalnym oświetleniu.

Ekspozycja na naturalne światło wpływa na prawidłowy rozwój gałek ocznych i jest czynnikiem hamującym postęp krótkowzroczności. Wady wzroku, skurcz akomodacyjny, zmęczenie oczu i bóle głowy są najczęstszymi przyczynami, z jakimi dzieci zgłaszają się do gabinetów okulistycznych. Jedną z głównych przyczyn jest zbyt długa praca przed tabletami, smartfonami i innymi urządzeniami emitującymi wysokoenergetyczne światło widzialne HEV – tzw. „szkodliwe światło niebieskie”.

HEV wpływa nie tylko na problemy ze wzrokiem, takie jak dyskomfort, uczucie pieczenia, suchości gałek ocznych, ale także zaburza nasz rytm dobowy– negatywie wpływa na produkcję melatoniny. Niestety obecnie nawet do 80% naszego czasu spędzamy w pomieszczeniach zamkniętych (praca, szkoła). Warto pamiętać, aby światło jakie w tych pomieszczeniach mamy, było jak najbardziej zbliżone do światła naturalnego. Przy wyborze oświetlenia do pokoju dziecka należy pamiętać, aby spełniało ono normę bezpieczeństwa fotobiologicznego ICE 62471. Norma ta wprost opisuje jakie wartości ilości emitowanego światła nie mogą zostać przekroczone. Wśród zagrożeń zdefiniowanych w ICE 62471 są m.in. zagrożenia ze strony światła niebieskiego, promieniowania UVA czy promieniowania podczerwonego.

Dziecko w wieku szkolnym do optymalnego rozwoju oraz komfortowego funkcjonowania, potrzebuje lampy biurkowej (ustawionej zza lewego ramienia dla osoby praworęcznej) lub oprawy umieszczonej bezpośrednio nad biurkiem. Do odrabiania lekcji najlepiej wybrać oświetlenie o chłodnej temperaturze barwowej powyżej 4000K , która pozwala na utrzymanie przez dziecko prawidłowej koncentracji na wykonywanym zadaniu. Do zabawy i odpoczynku najlepsze jest natomiast ciepłe, nastrojowe oświetlenie ogólne, o temperaturze barwowej 2700 - 3000K (takie można zainstalować np. w lampie sufitowej). Oświetlenie powinno zachowywać współczynnik odwzorowywania barw na poziomie 80 CRI. Przebywanie dziecka w naturalnym oświetleniu i na świeżym powietrzu oraz są krytycznymi czynnikami prawidłowego, zdrowego rozwoju jego wzroku. Pamiętać należy również o higienie pracy wzrokowej wg. zaleceń American Optometric Association: „co 20 min pracy z bliska należy popatrzeć przez 20 sekund na przedmiot oddalony powyżej 20 stóp tj. 6m” (zasada 20/20/20). Jednak tylko regularne kontrole okulistyczne pozwolą na wczesne wykrycie wady wzroku oraz zapobieganie jej progresji.

dr n. med. Piotr A. Woźniak
Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny w Warszawie
Centrum Okulistyczne Świat Oka w Warszawie

Bibliografia:
1. The Impact of myopia and high myopia R eport of the Joint World Health Organization–Brien Holden Vision Institute, Sydney, 2015
2. Bourne RR, Stevens GA, White RA, Smith JL, Flaxman SR, Price H et al. Causes of vision loss worldwide, 1990-2010: a systematic analysis. Lancet Global Health. 2013;1:e339–e349.
3. Holden B, Fricke TR, Wilson DA, Jong M, Naidoo KS, Sankaridurg P et al. Global prevalence of myopia, high myopia, and temporal trends from 2000 to 2050 (in preparation).
4. Iwase A, Araie M, Tomidokoro A, Yamamoto T, Shimizu H, Kitazawa Y. Prevalence and causes of low vision and blindness in a Japanese adult population: the Tajimi study. Ophthalmology. 2006;113:1354–62.
5. Wu L, Sun X, Zhou X, Weng C. Causes and 3-year-incidence of blindness in Jing-An district, Shanghai, China 2001–2009. BMC Ophthalmol. 2011;11:10.
6. Wong TY, Ferreira A, Hughes R, Carter G, Mitchell P. Epidemiology and disease burden of pathologic myopia and myopic choroidal neovascularization: an evidence-based systematic review. Am J Ophthalmol. 2014;157:9–25.
7.Xu L, Wang Y, Li Y, Cui T, Li J, Jonas JB. Causes of blindness and visual impairment in urban and rural areas in Beijing: the Beijing Eye Study. Ophthalmology. 2006;113:1134–41.
8. Ambroziak AM. Krótkowzroczność i co dalej? Cz.I Optyka numer 4(59) 2019, str 40-42.
9. IEC TR 61547-1:2017, Equipment for general lighting purposes – EMC immunity requirements – Part 1: An objective voltage fluctuation immunity test method, edition 2. 10. IEC 61000-4-15, Electromagnetic compatibility (EMC). Part 4-15: Testing and measurement techniques. Flickermeter. Functional and design specifications.

Materiał powstał przy udziale marki Philips