Co to jest krajobraz?

W dziedzinie geografii termin krajobraz na przestrzeni ostatnich lat przeszedł niemałą ewolucję. Antropogeniczne ingerencje w naturalne środowisko zmusiły geologów do jego redefinicji i uaktualnienia zgodnie z nowoczesnymi standardami.

Spis treści:

1. Krajobraz – definicja
2. Elementy krajobrazu
   • Ukształtowanie powierzchni terenu
   • Pokrycie terenu
3. Jakie są krajobrazy?
   • Co to jest krajobraz pierwotny?
   • Co to jest krajobraz naturalny?
   • Co to jest krajobraz kulturowy?
4. Krajobraz ekologiczny
5. Jak wyróżnić granice krajobrazu?

Krajobraz – definicja

Krajobraz to zbiór cech przyrodniczych i antropogenicznych wyróżniających określony teren.

Elementy krajobrazu

Ukształtowanie powierzchni terenu

Elementy krajobrazu stanowią zarówno pionowe, jak i poziome formy ukształtowania terenu.

• pionowe formy ukształtowania powierzchni terenu:
  • wytwory sił natury:
    • formy wklęsłe, np. kotliny, wąwozy czy doliny,
    • formy płaskie, np. niziny, płaskowyże, równiny,
    • formy wypukłe, np. góry, wyżyny.
  • wytwory działalności człowieka:
    • formy wklęsłe, np. rowy przydrożne,
    • formy płaskie, np. osuszone części morza,
    • formy wypukłe, np. kopce, wały przeciwpowodziowe.
• poziome ukształtowanie terenu:
  • wytwory sił natury: zatoki, zalewy półwyspy, mierzeje.
  • wytwory działalności człowieka: sztuczne zbiorniki wodne, sztuczne plaże czy sztuczne wyspy.

Pokrycie terenu

• skały budujące podłoże – np. granit czy piasek,
• szata roślinna – np. lasy, pola uprawne, łąki,
• wody powierzchniowe – np. rzeki, jeziora czy bagna,
• świat zwierząt,
• wytwory działalności człowieka – np. budynki i obiekty mieszkalne oraz przemysłowe.

Jakie są krajobrazy?

Ze względu na wygląd oraz działalność człowieka możemy wyróżnić dwa główne rodzaje krajobrazów:

• krajobraz pierwotny,
• krajobraz naturalny,
• krajobraz kulturowy (przekształcony).

Co to jest krajobraz pierwotny?

Krajobraz, który nie został zmieniony przez działalność człowieka. Wszelkie elementy w krajobrazie zachowują swój pierwotny wygląd. Na takich obszarach równowaga biologiczna nie jest zachwiana przez człowieka. Są to tzw. anekumeny, czyli miejsca, które są trwale i w całości niezamieszkane przez człowieka.

Co to jest krajobraz naturalny?

Krajobrazy naturalne to obszary, które nie zawierają na swoim terenie wiele elementów antropogenicznych (związanych z działalnością człowieka).

Krajobraz naturalny można podzielić ze względu na podobny zbiór cech charakterystycznych i szatę roślinną. W Polsce wyróżniamy następujące krajobrazy naturalne:

• krajobraz nizinny,
• krajobraz wyżynny,
• krajobraz nadmorski,
• krajobraz górski,
• krajobraz pojezierny.

Przykłady krajobrazu naturalnego w Polsce można zobaczyć w niektórych miejscach Puszczy Białowieskiej, gdzie roślinność i okolica pozostała przez lata w swojej swoistej strukturze. Naturalny wygląd w krajobrazie górskim może być spotkany w bardzo mało popularnych pasmach, które nie zostały naruszone przez działalność antropogeniczną.

Co to jest krajobraz kulturowy?

Krajobrazy kulturowe powstają w wyniku działalności człowieka. Ze względu na różnice w ukształtowaniu powierzchni, można wyróżnić 3 główne typu krajobrazu kulturowego.

Krajobrazy kulturowe – typy:

• krajobraz rolniczy – jest to typ krajobrazu przekształconego, który zwany jest także wiejsko-rolniczym. Krajobraz rolniczy charakteryzują duże otwarte przestrzenie, liczne pola, łąki i pastwiska, a także dość małe zaludnienie.
• krajobraz przemysłowy – ten typ krajobrazu charakteryzuje bardzo duże zanieczyszczenie spowodowane licznymi halami fabrycznymi czy hałdami kopalnianymi. Krajobraz przemysłowy jest bardzo zmieniony przez człowieka.
• krajobraz miejski – ponownie jest to bardzo mocno przekształcony przez człowieka teren. Krajobraz miejski charakteryzuje gęsta sieć ulic, wysoka zabudowa i duże natężenie ruchu. Wiąże się on z procesem urbanizacji.

Krajobraz ekologiczny

Dość często można spotkać także pojęcie ekologicznego krajobrazu. Krajobraz ekologiczny to obszar skupiające różne ekosystemy i wyróżniający się swoistą fizjonomią. Ze względu na to, że jest to poziom organizacji, który ma nadrzędny stosunek do pierwotnych ekosystemów, to niektórzy naukowcy twierdzą, że trafniejszym określeniem jest ekologia krajobrazu.

Jak wyróżnić granice krajobrazu?

Bardzo często uczniowie zastanawiają się, jak wyróżnia się granice w krajobrazie.

Wspólny krajobraz definiuje się zbiorem podobnych cech, które oparte są na wewnętrznych powiązaniach, podobnej odrębności (wspólne ekosystemy funkcjonują w oparciu o podobne mechanizmy) i zmienności (np. roślinność podlega podobnym zmianom pod wpływem pór roku).