Mutyzm wybiórczy u dzieci: objawy, diagnoza, terapia

Mutyzm wybiórczy głównie pojawia się u dzieci, może on jednak wystąpić także u dorosłych. Bardzo istotne jest szybkie wdrożenie leczenia, ponieważ zaburzenie to jest bardziej podatne na terapię w swoim początkowym stadium. Dużą rolę w terapii mutyzmu wybiórczego u dzieci odgrywa wsparcie rodziców.

Co to jest mutyzm wybiórczy?

Mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem lękowym (głównie wieku dziecięcego) polegającym na wybiórczości mówienia. Gdy dziecko czuje się bezpiecznie, np. w swoim domu, wśród rodziców czy dziadków, mówi płynnie. Dziecko przestaje mówić, mówi szeptem lub wypowiada jedynie niektóre słowa w sytuacjach społecznych, w których trakcie odczuwa lęk, np. podczas poznawania nowej osoby.

Milczenie dziecka nie wynika z zaburzeń mowy, nieznajomości języka lub nieumiejętnością komunikowania się. Nie jest ono także spowodowane nieśmiałością. Jego przyczyną jest lęk, który pojawia się w dziecku w trudnych dla niego sytuacjach społecznych.

Mutyzm wybiórczy: objawy

Zachowania charakterystyczne dla dzieci z mutyzmem wybiórczym to:

• unikanie kontaktu wzrokowego,
• niewyrażanie emocji,
• poruszanie się w dziwny i nienaturalny sposób (sztywny),
• dziecko potrzebuje więcej czasu, aby udzielić odpowiedzi na pytanie.

Poza tymi typowymi objawami dziecko z mutyzmem wybiórczym jest:

• bardzo wrażliwe (również na inne osoby),
• spostrzegawcze i ciekawe,
• inteligentne,
• jest dobrym obserwatorem,
• ma spokojny temperament,
• jest nieśmiałe.

Nie wszystkie dzieci z mutyzmem wybiórczym zachowują się w taki sam sposób. Niektóre w sytuacjach dla nich niekomfortowych nie odzywają się do nikogo. Inne z kolei odzywają się jedynie do wybranych osób lub komunikują się szeptem albo za pomocą gestów.

Mutyzm wybiórczy: diagnoza

Często ten problem zauważają jako pierwsi nauczyciele szkolni i przedszkolni, obserwując trudności dziecka w werbalnym komunikowaniu się. Rodzice powinni zgłosić się do specjalisty, jeżeli zachowanie ich dziecka wzbudza niepokój. Zazwyczaj pierwszym krokiem w diagnozie mutyzmu wybiórczego jest wizyta w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Wstępne badanie psychologiczno-pedagogiczne może być wskazówką dla psychiatry, który następnie diagnozuje mutyzm wybiórczy dziecięcy.

Na taką wizytę u psychiatry lub psychologa warto zabrać ze sobą:

• opinię o funkcjonowaniu dziecka ze żłobka/przedszkola/szkoły,
• nagrania zachowań dziecka poza domem,
• nagrania luźnej zabawy (aby pokazać sytuację, w której dziecko mówi swobodnie).

Czasami zachodzi potrzeba zbadania dziecka przez innych specjalistów w celu wykluczenia pozostałych zaburzeń mogących powodować problemy z mową.

Mutyzm wybiórczy: jak pomóc dziecku?

Terapia mutyzmu wybiórczego jest procesem, na który składa się między innymi:

• obniżanie napięcia i lęku u dziecka,
• budowanie poczucia własnej wartości,
• pozwolenie dziecku na wyrażanie emocji,
• wspieranie dziecka przez rodziców.

Dzieci z mutyzmem wybiórczym potrzebują wsparcia logopedy, psychologa (lub psychoterapeuty). Jednymi z metod terapii mutyzmu wybiórczego są terapia behawioralna i poznawczo-behawioralna. Pozytywne rezultaty przynosi również terapia rodzinna (systemowa). Wpływa ona też na relacje rodziców, relacje rodziców z dzieckiem bez zaburzenia oraz na więzi między rodzeństwem. Kolejną formą terapii jest leczenia przez zabawę. Rodzaj leczenia mutyzmu wybiórczego musi jednak zostać indywidualnie dopasowany do każdego dziecka.

To, czy mutyzm wybiórczy jest uleczalny, zależy między innymi od tego, w jakim stadium rozpocznie się terapię. Błędnie zdiagnozowany lub nieleczony mutyzm wybiórczy pogłębia się, co może prowadzić do poważnych zaburzeń lękowych w przyszłości.
Bardzo ważną rolę w terapii mutyzmu wybiórczego u dziecka odgrywają rodzice (jako najważniejsze osoby w życiu dziecka) oraz nauczyciele (udzielają oni pomocy w trakcie bieżącej pracy z uczniem). Dziecko potrzebuje ich wsparcia.

Zobacz także:

• Zaburzenia mowy u dzieci: przyczyny, rodzaje, autyzm
• Zaburzenia lękowe: objawy, rodzaje, leczenie u dzieci i dorosłych
• Jak postępować z dzieckiem, które ma zaburzenia SI