Kiedy dziecięce wirusy atakują cały dom

Praktycznie każde dziecko do 5. roku życia przejdzie je chociaż raz, a niektóre – wielokrotnie1. Mowa o zakażeniu rotawirusowym, którego charakterystycznymi objawami są: wymioty, gorączka i biegunka2. Przebieg zakażenia bywa różny, od bezobjawowego po ciężki, kiedy to z powodu odwodnienia konieczny jest pobyt w szpitalu3.

Wczesna wiosna na oddziałach pediatrycznych należy do rotawirusów. W marcu i kwietniu przypada bowiem szczyt sezonu epidemicznego – aż 60-70 proc. wszystkich przypadków infekcji rotawirusowych wymagających hospitalizacji notuje się w ciągu tych dwóch miesięcy roku4. Jeśli dziecko do 3. roku życia trafia w tym czasie do szpitala, to najczęściej właśnie
z powodu ostrej biegunki rotawirusowej2. A że choroba jest bardzo zakaźna, to często „łapią” ją również pozostali mali pacjenci.

Oblężenie przeżywają nie tylko szpitale, ale również przychodnie. O ile bowiem ponad 30 tys. dzieci rocznie jest hospitalizowanych z powodu ostrych infekcji rotawirusowych, to aż cztery razy tyle wymaga pomocy lekarskiej3,5. Choroba trwa zwykle 3-6 dni i przy właściwym nawadnianiu objawy stopniowo ustępują2. Niestety, w międzyczasie zakażeniu często ulegają pozostali członkowie rodziny. Szacuje się, że wśród domowników choruje ok. 50 proc. dzieci, które miały kontakt z osobą chorą oraz 15-30 proc. dorosłych6. Objawy zakażenia rotawirusowego nawet u osoby dorosłej są na tyle dokuczliwe, że co trzecia musi wziąć kilkudniowe zwolnienie z pracy4.

Od mycia rąk do izolacji chorego

Jest kilka powodów, dla których infekcje rotawirusowe tak łatwo się rozprzestrzeniają. Po pierwsze, do zakażenia wystarczy niewiele, bo zaledwie 10-100 cząsteczek wirusa – dla porównania, w jednym stolcu biegunkowym są tych cząsteczek miliardy! Po drugie, rotawirusy są bardzo oporne na standardowe środki odkażające i niesprzyjające warunki środowiskowe. W efekcie potrafią nawet do 4 godzin utrzymać się na zanieczyszczonych dłoniach, a na powierzchniach (np. zabawek) nawet do 10 dni 7.

Najprostszym sposobem ochrony przed rotawirusami wydaje się być mycie rąk, na których łatwo przenoszą się te i inne drobnoustroje. Wystarczy przecież, że dziecko włoży brudną rączkę do buzi, skąd rotawirus może łatwo przeniknąć do układu pokarmowego i choroba gotowa. – To prawda, że prawidłowa higiena rąk zmniejsza ryzyko zakażenia, ale całkowicie go nie eliminuje – mówi lek. Piotr Hartmann. Jak już było wspomniane, rotawirusa trudno zabić środkami dezynfekcyjnymi. Nie mówiąc o tym, że jego żywotności sprzyjają często popełniane błędy – zbyt krótkie mycie rąk lub tylko zmoczenie ich w wodzie2.

Wielu rodziców uważa, że skuteczną metodą ochrony przed zakażeniami jest karmienie dziecka piersią. – Badania potwierdzają, że w ten sposób można zmniejszyć ryzyko zachorowania na biegunkę rotawirusową, ale tylko wtedy, kiedy dziecko jest karmione wyłącznie mlekiem mamy – tłumaczy pediatra. Po wprowadzeniu do diety malucha innych pokarmów lub mleka sztucznego (zazwyczaj w 4-7 miesiącu życia) efekt ochronny zanika4.

Unikanie kontaktu z chorymi to najstarsza metoda profilaktyki chorób zakaźnych. Owszem, zaleca się, by nie narażać dziecka na styczność z osobami chorymi na biegunkę rotawirusową. W praktyce jednak jest to dość trudne. – Rotawirusy są wydalane z organizmu już kilka dni przed wystąpieniem objawów oraz kilkanaście (średnio 10 dni) po ich ustąpieniu, w związku
z czym pełne izolowanie chorego jest niemal niemożliwe – wyjaśnia lek. Piotr Hartmann. Poza tym, u wielu dzieci zakażenie przebiega bez objawów, zwłaszcza jeśli jest to kolejne zakażenie w ich życiu2.

Dowody, że szczepienia działają

– Nie ma wątpliwości, że najskuteczniejszą metodą zapobiegania infekcjom rotawirusowym, zwłaszcza tym o cięższym przebiegu jest szczepienie – uważa lek. Piotr Hartmann. Jak wynika z badań, od 70 do 90 proc. zaszczepionych dzieci w ogóle nie zachoruje na biegunkę rotawirusową, a od 90 do 100 proc. uzyska ochronę przed biegunką wymagającą hospitalizacji2. – Szczepionka przeciwko rotawirusom to obecnie jedyny preparat w polskim Programie Szczepień Ochronnych, który jest podawany doustnie. Dzięki temu jest dobrze tolerowany zarówno przez dzieci, jak i przez rodziców – przyznaje ekspert. Rodzice powinni jednak pamiętać, że jest to również jedyna szczepionka, którą można podawać dziecku w bardzo krótkim przedziale czasu – między 12. a 32. tygodniem życia. W praktyce oznacza to, że w momencie ukończenia przez dziecko 6. miesiąca, nie można go już zaszczepić1.

Więcej informacji:
PowstrzymajRotawirusy.pl

GSK Commercial Sp. z o.o., ul. Rzymowskiego 53, 02-697 Warszawa, tel.: 22 576 9000, fax: 22576 9001, pl.gsk.com
Szczepienie, podobnie jak podanie leku, może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych.
Wszystkie działania niepożądane produktów leczniczych należy zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel. (22) 492-13-01, fax (22) 492-13-09, zgodnie z zasadami monitorowani bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu www.urpl.gov.pl lub Podmiotu Odpowiedzialnego za produkt, którego zgłoszenie dotyczy.
Treści zamieszczone w materiale mają wyłącznie charakter informacyjny, nie mogą być traktowane jako forma konsultacji medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego należy ostateczna decyzja o sposobie i zakresie stosowanego leczenia.
PL/ROT/0009/19, marzec 2019

Referencje:

http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/rotawirusy/ (dostęp: marzec 2019)
Pociecha W., Bałanda A., Marszalec M., Powikłania choroby rotawirusowej u dzieci – obserwacje własne, opisy przypadków, w: Forum Zakażeń 2013; 4(1):21-27
Jackowska T., Kowalska-Kuassi D., Ołdak E., Wysocki J., Zakażenia rotawirusowe – aktualne zalecenia i propozycje dotyczące zapobiegania, w: Pediatria Polska, tom 89, nr 3, maj-czerwiec 2014
Szczepienie przeciwko rotawirusom w pytaniach i odpowiedziach, Kompendium wiedzy 2015, Szczepienia – Medycyna Praktyczna, wydanie specjalne 1/2015
Biuletyn epidemiologiczny Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, http:// wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2017/Ch_2017_wstepne_dane.pdf [dostęp: lipiec 2018
Szymański H., Chmielewska A., Szajewska H., Powikłania zakażenia rotawirusowego – przegląd piśmiennictwa, w: Standardy Medyczne – Pediatria, przedruk z nr 3, tom 14, 2017
https://pulsmedycyny.pl/zakazenia-rotawirusowe-sa-problemem-spolecznym-884702 (dostęp: marzec 2019)