Nie daj się wyprosić ze szpitala! Masz prawo spać z dzieckiem, myć je i o wszystko pytać lekarzy

Prawa dziecka w szpitalu to m.in. prawo do bliskości rodzica, prawo do intymności, a w przypadku rodziców małego pacjenta – prawo do rzetelnej informacji.

Coraz więcej zatrudnionych w szpitalach lekarzy pamięta, że rodzice chorego dziecka nie są źródłem potencjalnego zakażenia, ale sojusznikami szpitalnego personelu. Wzajemny szacunek to podstawa, a prawa małego pacjenta muszą być przestrzegane.

Nocowanie z dzieckiem w szpitalu

W Polsce obowiązuje ustawa gwarantująca rodzicom, że podczas leczenia dziecka w szpitalu mogą pozostawać razem z nim przez całą dobę. Pozostawienie dziecka w szpitalu na noc nie jest konieczne – nikt nie może wymagać tego od rodzica dziecka hospitalizowanego! Obecność bliskiej osoby jest uzasadniona: w ramionach mamy albo taty dziecko szybciej przestanie płakać, np. po zakładaniu wenflonu, i mniej będzie bało się kolejnych badań.

Wiadomo także, że bliskość mamy łagodzi ból. Do tego nikt tak sprawnie jak rodzic nie umyje dziecka ani nie zmieni mu ubranka, dlatego nie pozwól, aby w takich czynnościach zastępowała cię pielęgniarka. Jeśli dziecko ma zabieg połączony ze znieczuleniem ogólnym, bądź przy nim, gdy zacznie wybudzać się z narkozy.

Uwaga! Towarzyszenie dziecku przez całą dobę nie zawsze jest możliwe, jeśli maluch przebywa na oddziale intensywnej terapii.

Rodzice pytają: Czy personel szpitala ma prawo wyprosić rodzica z placówki, np. wieczorem, gdy kończy się czas odwiedzin?

Odpowiedź prawnika: Z wyjątkami sytuacji opisanych poniżej w art. 5 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Personel szpitala nie ma prawa wyprosić rodzica z placówki, gdy kończy się czas odwiedzin, bowiem zgodnie z ww. Ustawą dziecko ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej tj. opieki, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Przez tę opiekę rozumie się m.in prawo do pobytu rodzica w szpitalu przez całą dobę.

Podstawa prawna: art. 34 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Zwrócić jednak uwagę należy na art. 5 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta:

[Ograniczenia w korzystaniu z praw pacjenta] Kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych lub upoważniony przez niego lekarz może ograniczyć korzystanie z praw pacjenta w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów, a w przypadku praw, o których mowa w art. 33 ust. 1, także ze względu na możliwości organizacyjne podmiotu.”

Wskazany przepis stał się podstawą do stosowania wyjątków i zmian w regulaminach szpitali w zakresie ograniczenia korzystania z praw pacjentów w związku z zagrożeniem spowodowanym Covid -19.

2. Obecność rodzica przy badaniu dziecka

Rodzice mają prawo do obecności podczas badań i większości zabiegów, ale także do pełnej, wyczerpującej informacji na temat stanu zdrowia dziecka, dalszej planowanej kuracji, a także skutków ubocznych leków, które są mu podawane. Nie pozwól się zbyć zdaniem: „I tak pani nic z tego nie zrozumie". Poproś o jasne wytłumaczenie. Co istotne, prawo do informacji o stanie zdrowia przysługuje także choremu dziecku, przy czym informacja ta powinna być przekazana stosownie do wieku pacjenta.

Ważne: jeśli lekarz prowadzący zadecyduje o operacji albo ryzykownej metodzie leczenia, musi poprosić cię o pisemną zgodę na nią i poinformować o ewentualnym ryzyku. Jeżeli pacjent ma 16-18 lat, nie można rozpocząć leczenia bez wspólnej zgody jego rodziców i samego pacjenta.

Rodzice pytają: Czy rodzic musi wychodzić z sali, gdy dziecku wykonywane są jakieś zabiegi lub badania?

Odpowiedź prawnika: Co do zasady rodzice mogą towarzyszyć dziecku podczas badania lub udzielania innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza albo pielęgniarkę. Zdarza się jednak, że ze względu na charakter danej procedury medycznej, np. zabiegi operacyjne, towarzyszenie dziecku bezpośrednio w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych nie jest możliwe. W przypadku zaistnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne małego pacjenta, lekarz może odmówić obecności osoby bliskiej. Taka odmowa musi być jednak odnotowana w dokumentacji medycznej dziecka.

Podstawa prawna: art. 21 oraz art. 34 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Rodzice pytają: Czy pisemna zgoda rodzica jest zawsze potrzebna w przypadku operacji czy wdrożenia konkretnej metody leczenia dziecka?

Odpowiedź prawnika: Rodzic ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody.

Zgoda, a także sprzeciw, mogą być wyrażone ustnie albo przez takie zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom albo brak takiej woli. Wyjątek stanowią zabiegi operacyjne albo zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla dziecka, w takim wypadku zgodę wyraża się w formie pisemnej.

W przypadku pacjenta małoletniego, który ukończył 16. rok życia, wymagana jest zgoda podwójna: zarówno rodzica, jak i samego małoletniego pacjenta. W przypadku rozbieżności decyzji, np. rodzica i małoletniego pacjenta, sprawę rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Wyjątki, gdy zgoda nie jest wymagana:

Pacjent wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej.
Zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
Jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią okoliczności, których nieuwzględnienie groziłoby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości niezwłocznie uzyskać zgody.

Podstawa prawna:

art. 17 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

art. 33. oraz art. 35 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty

Prawo dziecka i rodziców do intymności

Nikt z personelu szpitala nie powinien komentować sposobu, w jaki rodzice opiekują się bądź wychowują swoje dziecko. Lekarze ani pielęgniarki nie mogą też udzielać informacji o stanie zdrowia dziecka osobom postronnym (np. mamom innych dzieci).

Europejska Karta Praw Dziecka w Szpitalu

Prawa dziecka hospitalizowanego reguluje Europejska Karta Praw Dziecka w Szpitalu. Została ona stworzona i przyjęta przez 12 organizacji pozarządowych podczas I Konferencji Europejskiego Stowarzyszenia na Rzecz Dzieci w Szpitalu w 1988 r. W Europejskiej Karcie Praw Dziecka w Szpitalu zapisano, że:

1. Dzieci powinny być przyjmowane do szpitala tylko wtedy, kiedy leczenie nie może być prowadzone w domu, pod opieką poradni lub na oddziale dziennym.

2. Powinny mieć prawo do tego, aby cały czas przebywali razem z nimi w szpitalu rodzice lub opiekunowie. Nie powinno być żadnych ograniczeń dla osób odwiedzających, bez względu na wiek dziecka.

3. Rodzicom należy stwarzać warunki pobytu w szpitalu razem z dzieckiem, należy ich zachęcać i pomagać im w pozostawaniu przy dziecku. Pobyt rodziców nie powinien narażać ich na dodatkowe koszty lub utratę zarobków. Aby mogli oni uczestniczyć w opiece nad dzieckiem, powinni być na bieżąco informowani o sposobie postępowania i zachęcani do aktywnej współpracy.

4. Dzieci i rodzice powinni mieć prawo do uzyskiwania informacji, a w przypadku dzieci, w sposób odpowiedni do ich wieku i możliwości pojmowania. Należy starać się o łagodzenie i unikanie zbędnych stresów fizycznych i emocjonalnych u dziecka w związku z jego pobytem w szpitalu.

5. Dzieci i ich rodzice mają prawo współuczestniczyć we wszystkich decyzjach dotyczących leczenia. Każde dziecko powinno być chronione przed zbędnymi zabiegami diagnostycznymi i leczniczymi.

6. Dzieci powinny przebywać razem z innymi dziećmi w podobnym wieku. Nie należy umieszczać dzieci razem z dorosłymi.

7. Dzieci powinny mieć możliwość zabawy, odpoczynku i nauki odpowiedniej do ich wieku i samopoczucia. Ich otoczenie powinno być tak zaprojektowane, urządzone i wyposażone, aby zaspokajało dziecięce potrzeby.

8. Przygotowanie i umiejętności personelu muszą zapewniać zaspokajanie potrzeb fizycznych i psychicznych dzieci.

9. Zespół opiekujący się dzieckiem w szpitalu powinien zapewnić mu ciągłość leczenia.

10. Dzieci powinny być traktowane z taktem i wyrozumiałością. Ich prawo do intymności powinno być zawsze szanowane.

Karta Praw Dziecka w Szpitalu w Polsce

W wielu polskich szpitalach w miejscach ogólnie dostępnych wisi Karta Praw Dziecka Pacjenta stworzona przez Rzecznika Praw Dziecka i Rzecznika Praw Pacjenta. Głosi ona:

1. Dzieckiem – pacjentem jest każda osoba, która nie ukończyła 18 lat.

2. Jeżeli zachorujesz, personel medyczny powinien zrobić wszystko, żeby Cię wyleczyć i zapewnić opiekę podczas leczenia.

3. Kiedy tylko stan Twojego zdrowia się poprawi na tyle, że będziesz mógł wrócić do domu, masz do tego prawo.

4. Ty oraz Twoi rodzice lub opiekunowie macie prawo wiedzieć, w jaki sposób lekarze zamierzają Cię leczyć i jakie to przynosi efekty.

5. Twoi rodzice lub opiekunowie mają prawo do dokumentów, w których lekarze opisują Twoją chorobę i leczenie.

6. Decyzja o leczeniu nie może być podejmowana bez Twojego udziału, jednak dopóki nie skończysz 16 lat, podejmą ją za Ciebie rodzice lub opiekunowie – potem także Ty będziesz o tym współdecydował.

7. Nikt bez Twojej zgody nie może rozgłaszać, że jesteś chory – masz prawo, by zachowano to w tajemnicy, którą znasz tylko Ty, personel medyczny oraz Twoi rodzice lub opiekunowie.

8. Nikt nie może Cię bić, zawstydzać, lekceważyć i straszyć. W czasie choroby dorośli powinni szczególnie Cię wspierać i dbać o Twoje dobre samopoczucie.

9. Masz prawo do stałego kontaktu z najbliższymi. Twoi bliscy mają prawo być z Tobą w szpitalu, sanatorium lub uzdrowisku. Tylko w wyjątkowych sytuacjach lekarze decydują, że nie mogą oni z Tobą przebywać.

10. Podczas pobytu w szpitalu, sanatorium, uzdrowisku zawsze możesz do swoich bliskich zadzwonić lub napisać.

11. Szpital, sanatorium lub uzdrowisko to miejsca, w których masz wyzdrowieć, ale masz również prawo do nauki, zabawy i odpoczynku. Wyzdrowiejesz szybciej nie myśląc ciągle o chorobie.

12. Jeżeli tylko masz taka ochotę, możesz spotkać się z osobą duchowną Twojego wyznania.

13. Masz prawo umieścić cenne przedmioty w depozycie szpitalnym.

Co pomoże dziecku w szpitalu?

Nocna lampka. Ostre, jasne światło świetlówki może go męczyć. Pilnuj, aby wieczorem, jeśli nie jest to konieczne, nikt nie włączał górnego oświetlenia w sali, w której śpi dziecko.
Spokój. Gwałtowne ruchy dadzą znać dziecku: „Tutaj dzieje się coś złego". Nie pozwól, aby ktoś inny oprócz ciebie rozbierał dziecko do badań, zapytaj też lekarza, czy podczas zabiegów dziecko może siedzieć na twoich kolanach, przytulone do ciebie.
Znajome sprzęty. Domowa poduszka, przytulanka i ulubiona łyżeczka zabrane z domu dodadzą dziecku otuchy.

Zobacz też:

Konsultacja merytoryczna

prof. dr hab. Alicja Chybicka

Pediatra, kierownik Kliniki Transplantacji Szpiku, Hematologii i Onkologii Dziecięcej Akademii Medycznej we Wrocławiu