Dysplazja stawu biodrowego u niemowląt – objawy i postępowanie
Dysplazja stawu biodrowego u niemowląt nie jest rzadką przypadłością. Wynika z niedojrzałości stawów biodrowych dziecka i ma różne stopnie nasilenia. Jeśli jej objawy nie są w porę wykryte, może zaburzać prawidłowy rozwój dziecka. Postępowanie przy dysplazji bioderek jest zależne od jej stopnia. Poważną dysplazję leczy się przez szerokie odwodzenie nóżek – służą do tego specjalne aparaty, np. rozwórka Koszli. W niektórych przypadkach konieczna jest operacja.
Dysplazja stawu biodrowego (większa lub mniejsza) to dość częsta przypadłość u niemowląt. Rodzi się z nią dużo dzieci. Ze względu na ryzyko dysplazji, każdy niemowlak przechodzi badanie stawów biodrowych tuż po narodzinach, a potem także na wizytach kontrolnych u pediatry, które odbywają się w pierwszym roku życia dziecka. Jeśli lekarza coś zaniepokoi, kieruje dziecko do dalszej diagnostyki.
Spis treści:
Wrodzona dysplazja stawów biodrowych to niedorozwój bioderek, a dokładniej jednego z elementu stawów. Staw biodrowy, w uproszczeniu, składa się z dwóch części znajdujących się na miednicy i kości udowej. W miednicy znajduje się zagłębienie, zwane panewką stawową. Z kolei górna część kości udowej zakończona jest tzw. główką kości udowej. W prawidłowo rozwiniętym stawie biodrowym duża część główki tkwi głęboko w panewce.
Dysplazja stawów biodrowych to nieprawidłowa budowa stawu biodrowego i niewłaściwe położenie w niej główki kości udowej. Dzieje się tak, gdy panewka jest zbyt płytka lub ustawiona pod złym kątem, a staw biodrowy nie może pracować jak należy.
Jeżeli niewielka dysplazja nie będzie leczona, staw będzie się coraz bardziej deformować. Niemowlę z dysplazją stawu biodrowego będzie miało coraz większe problemy z odwodzeniem nóżek na boki, a później z chodzeniem i bieganiem. Zbyt płytka panewka stawowa grozi zwichnięciem stawu biodrowego u dziecka, czyli „wyskoczeniem” główki kości udowej z panewki, co nieleczone prowadzi do niepełnosprawności.
Problem dysplazji stawów biodrowych u niemowląt dotyczy głównie dzieci płci żeńskiej. Na 10 dziewczynek z dysplazją stawów biodrowych rodzi się tylko jeden chłopiec z tą wadą.
Dysplazja stawów biodrowych może mieć różne nasilenie. Poniżej klasyfikacja dysplazji stawu biodrowego (według Grafa):
- stopień I – prawidłowy staw biodrowy;
- stopień II – stawy biodrowe są fizjologicznie niedojrzałe i dysplastyczne, ale nie dochodzi do nieprawidłowego ustawienia głowy kości udowej w panewce;
- stopień III – stawy biodrowe są dysplastyczne a głowa kości udowej nie jest ustawiona centralnie w panewce;
- stopień IV – stawy biodrowe są zwichnięte.
Zwichnięcie stawu biodrowego u dzieci – co to takiego?
O zwichnięciu stawu biodrowego mówimy wtedy, gdy główka kości udowej wysunie się poza panewkę. To poważna dolegliwość. Często wymaga unieruchomienia dziecka na wiele miesięcy w gipsowych spodenkach. Na szczęście zwichnięcie stawu biodrowego dotyczy tylko niewielkiego odsetka niemowląt.
Dysplazję stawów biodrowych u niemowlęcia można podejrzewać, gdy:
- dziecko nie jest w stanie odwieść szeroko nóżek (odwiedzenie to odprowadzenie nóg na boki),
- można wyczuć, że nóżka podczas ruchu przeskakuje w biodrze (słychać wtedy charakterystyczny „klik”).
Przy takich objawach możemy z dużą dozą prawdopodobieństwa mówić o dysplazji stawu biodrowego.
Niemowlęta, u których podejrzewa się dysplazję, mają wykonywane przesiewowe badanie USG stawów biodrowych (skierowanie wystawia pediatra). Badanie przeprowadza się między 6 a 12 tygodniem życia. To optymalny czas, aby jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć dysplazję i w razie potrzeby zastosować odpowiednie leczenie.
Kiedyś ortopeda oceniał stan bioderek dziecka „na oko”. Lekarz porównywał, czy fałdki na pupie dziecka są symetryczne i czy nóżki dają się szeroko odwodzić. Obecnie w rozpoznaniu tej wady nie bierze się pod uwagę ilości i ułożenia fałdek na pośladkach. Przy podejrzeniu dysplazji (jeśli dziecko ma problem z odwodzeniem nóżek lub słychać przeskakiwanie w stawie) lekarz kieruje dziecko na USG stawów biodrowych. Dzięki temu badaniu można dokładnie obejrzeć, jak wygląda miednica dziecka.
Poniżej rysunki pokazujące, jak wygląda dysplazja stawu biodrowego. Na obu rysunkach lewe biodro jest prawidłowe, prawe z dysplazją. Rysunek po lewej stronie pokazuje lekką dysplazję, a po prawej – dużą.
Rys.: romaset/Adobe Stock
Jeśli dysplazja jest nieznaczna, lekarze zalecają częste układanie dziecka na brzuszku i zapewnienie swobody ruchów. Jeśli po kilku tygodniach nie ma poprawy, konieczne jest leczenie. Z dysplazją, która wymaga leczenia, rodzi się siedmioro dzieci na 100.
Leczenie dysplazji stawów biodrowych u niemowląt może polegać na założeniu specjalnego aparatu (ortezy) ortezy. Decyzję o założeniu aparatu podejmuje lekarz po dokładnym zbadaniu dziecka. Orteza jest potrzebna, gdy:
- fizjologiczna dysplazja jest bardzo duża,
- dysplazja stawu biodrowego utrzymuje się długo,
- dziecko rodzi się ze zwichniętym stawem biodrowym.
Aparaty na dysplazję
Aparatów (ortez) do leczenia dysplazji jest kilka. Obecnie najbardziej popularne są szelki Pavlika. To specjalna uprząż zakładana na niemowlę. Utrzymuje ona nóżki w ustawieniu, które pozwala na prawidłowe wykształcenie się panewek stawowych i utrzymanie główki kości udowej centralnie w panewce.
fot.: Marko/Adobe Stock
Innym rozwiązaniem jest tzw. rozwórka Koszli. To specjalnie wyprofilowany pałąk na szelkach, który utrzymuje nóżki dziecka w odwiedzeniu i zgięciu. Zapewnia utrzymanie główki kości udowej w panewce.
Po założeniu ortezy konieczne są regularne kontrole u ortopedy. Dziecko zwykle nosi aparat tyle miesięcy, ile ma w momencie założenia (dwumiesięczne niemowlę – dwa miesiące, czteromiesięczne – cztery, itd). To także ze względu na długość leczenia tak ważne jest wczesne wykrycie dysplazji.
Rozwórka pozwala na normalne pielęgnowanie dziecka:
- można wykonywać wszystkie zabiegi higieniczne - przewijać, ubierać dziecko
- dziecko w aparacie może być noszone na rękach - sadzane na kolanach i szerokim foteliku
W przypadkach dużej dysplazji aparatu nie powinno się zdejmować nawet do kąpieli.
Gipsowanie (tzw. redukcja zamknięta)
Tego sposobu używa się u dzieci, które mają 6 miesięcy lub u niemowląt, u których np. uprząż Pavlika nie była skuteczna. W znieczuleniu ogólnym lekarz umieszcza stawy biodrowe w prawidłowych pozycjach, a następnie stosuje gips, aby utrzymać biodra w prawidłowym ustawieniu. Nóżka lub nóżki pozostają w gipsie co najmniej 12 tygodni.
Zabieg operacyjny (tzw. redukcja otwarta)
Operacja stawów biodrowych u dziecka jest konieczna wtedy, gdy nie pomogą ortezy i gipsowanie lub gdy dziecko jest duże, a diagnoza pojawiła się późno. Podczas operacji owija się ścięgna wokół bioder i usuwa wszystkie elementy blokujące swobodny ruch stawów. Gdy kości są w prawidłowo ustawione, stabilizuje się to położenie.
Czy szerokie pieluchowanie pomoże na dysplazję?
Szerokie pieluchowanie (czyli zakładanie na jednorazową pieluszkę dodatkowej pieluchy flanelowej lub tetrowej) zalecano kiedyś wszystkim niemowlętom. Miało ono chronić przed zwichnięciem stawu biodrowego. Dziś wiadomo, że o prawidłowy rozwój dziecięcych bioderek należy dbać inaczej. Podwójne pieluchowanie ogranicza swobodę ruchów dziecka, a to właśnie ruch: fikanie nóżkami, branie stópek do buzi, to najlepsza profilaktyka dysplazji stawów biodrowych.
Zmieniło się też zalecenie dotyczące układania dziecka na brzuszku w pozycji żabki (z szeroko odwiedzionymi nóżkami). Według nowych zasad niemowlak powinien leżeć dużo na brzuszku, ale w takiej pozycji, w jakiej mu wygodnie (sztuczne odwodzenie nóżek bardziej szkodzi niż pomaga).
Przy niewielkiej dysplazji u niemowląt nie stosuje się żadnych specjalnych ćwiczeń. Obowiązujące zalecenia dotyczące takich przypadków zakładają poprawę ustawienia główki kości udowej w panewce (np. poprzez zakładanie dziecku szelek, zapewnienie swobody ruchu i czekanie, aż staw się wykształci). Gdy nie ma wadliwego ustawienia główki, a panewka jest płytka, nie ma nawet potrzeby poprawy ustawienia – czeka się i kontroluje, czy panewka się poprawia.
Ćwiczenia mogą okazać się pomocne po leczeniu z użyciem gipsu lub po zabiegu operacyjnym. Wtedy najlepiej zgłosić się do fizjoterapeuty, który pokaże, jak pomóc dziecku wrócić do sprawności.
Nie należy dziecięcych bioderek ćwiczyć na własną rękę, gdyż można w ten sposób zaszkodzić dziecku!
Aby nie zaszkodzić rozwojowi stawu biodrowego u niemowlęcia:
- Nie prostuj nóżek dziecka – niemowlę trzyma nóżki zgięte, bo w tej pozycji stawy biodrowe są zwarte, a główka kości udowej tkwi dobrze w panewce. Gdyby nóżki dziecka nagle zostały wyprostowane, mogłyby ulec zwichnięciu. Główki kości udowej wypadłyby z panewki.
- Nie owijaj dziecka za ciasno w rożek lub kocyk – choć niektóre niemowlęta lubią spowijanie, może one źle wpłynąć na rozwój stawów biodrowych.
- Podczas przewijania nie unoś dziecka, trzymając go za nóżki – najbezpieczniej jest przenosić nóżki i pupę, podkładając dłoń pod kość krzyżową dziecka.
- Ubieraj niemowlę tak, by mogło swobodnie poruszać nóżkami – najlepiej aby dziecko trzymało nóżki w tzw. pozycji fizjologicznej, czyli w zgięciu i rozłożeniu (odwiedzeniu).
- Noś starsze dziecko na brzuchu trzymając je „twarzą w twarz” do siebie – tak, aby jego nóżki obejmowały cię w pasie.
Zobacz też:
